Ia9 -fesil-1: 9 qxd

Maşın dili nədir?

Assembler nədir və onun maşın dilindən üstünlüyü nədədir?

Assembler dilinin çatışmazlıqları hansılardır?

Proqramın "daşınabilənliyi" nə deməkdir?

3. 
   YÜKSƏK SƏVİYYƏLİ DİLLƏR
   

Assembler dili mnemonik olsa da, dövrünün başlıca kompüter istifadəçiləriolan alimləri qane etmədi, çünki, artıq yuxarıda da qeyd olunduğu kimi, maşınkoduna yaxın olduğuna görə onu öyrənmək çətindir. Bundan başqa, hər proses-sorun öz assembleri olur və deməli, bir neçə maşında işləyən şəxs bəzən "bir neçəayrı-ayrı assembler dilini" bilməlidir. Nəhayət, assembler dilində proqramlaşdır-maq üçün bütün prosesi ən kiçik detallarınadək təsəvvür etmək, mürəkkəb düs-turları ayrı-ayrı əməllərin ardıcıllığı şəklində göstərmək lazımdır. Proqramçı isəbeynində daha ümumi kateqoriyalarla işləyir: "düsturu hesablamalı", "ədədiekrana çıxarmalı", "əməliyyatı 10 dəfə təkrarlamalı" və s.

Assemblerdən başqa, qalan proqramlaşdırma dillərinin hər biri yüksək səviyyəli diladlandırılır, ancaq bu hələ onların eynisəviyyəli olması demək deyildir. Bir dilinsəviyyəsi başqasının səviyyəsindən yuxarı, yaxud aşağı ola bilər. "Yüksək səviyyəlidil" dedikdə onun insan dilinə nə qədər yaxın olması başa düşülür.

Yəni, məsələn, klaviaturada aşağıdakı cümləni yığmaqla kompüter sizin göstərişinizidərhal yerinə yetirir: "Cari il üçün mənfəət və zərəri hesabla, illik hesabatı hazırla vəondan bir neçə nüsxə çap edib, lazım olan yerlərə göndər". Əlbəttə, bugünkü proqram-laşdırma dilləri bu idealdan hələ çox uzaqdır!

Belə problemləri aradan qaldırmaq üçün yeni proqramlaşdırma dilinə ehtiyacvardı. Assembler dilindən fərqli olaraq, həmin dilin yaradılmasından əsas məqsədonu maşının anlaması deyil, onunla işləməyin insan üçün əlverişliyi idi.

Beləliklə, insan (proqramçı) üçün daha anlaşıqlı olan və proqramlaşdırmaprosesini asanlaşdıran yeni dillər yaradılmağa başladı. Proqramlaşdırma dilininhər bir yaradıcısı insan-maşın əlaqələri haqqında öz təsəvvürlərini gerçəkləşdir-diyindən qısa müddət ərzində yüzlərlə yeni dil meydana çıxdı (1993-cü ilinhesablamalarına görə, 1950-ci ildən həmin vaxta kimi 1000-dən artıq proqram-laşdırma dili yaradılıb). Təbii, yüksək səviyyəli [high-level] dillər adlandırılan dil-lərin az bir qismi öz yerini tapıb inkişaf etdi və möhkəmləndi. Bunun əksinəolaraq, assembler dili aşağı səviyyəli [low-level] dil hesab olunur, çünki o, maşındilinə daha yaxındır və kompüterin qurğuları ilə işləyir.

Yüksək səviyyəli dillərin öz müsbət və mənfi cəhətləri var. Yüksək səviyyəlidilin assemblerdən başlıca üstünlüyü onun öyrənmək və istifadə üçün çox-çoxasan olmasıdır. Yüksək səviyyəli dildə yazılmış proqram assemblerdəkinə nis-bətən daha yığcam və anlaşıqlıdır. Onlar, əsasən, daşınabiləndir, yəni müxtəlifprosessorlu kompüterlərdə eyni cür işləyir. Bu isə o deməkdir ki, proqramı ya-zarkən onun işləyəcəyi kompüterin arxitekturasının incəliklərini öyrənməyəehtiyac qalmır. Əlbəttə, bu halda hər bir prosessorun öz kompilyatoru olmalıdırvə onun yaratdığı icra faylı yalnız həmin prosessor üçün yararlı olacaqdır.