Matndagi nuqtalar o’rniga zarur so’zlarni qo’yib, gaplarni o’qing va ko’chiring. Matnda unlisi ajratib ko’rsatilgan so’zni boshqa unli bilan almashtirib ayting. Matndan ajratib ko’rsatilgan so’zlarni ona tiliga tarjima qiling. Rasmga qarab matnda tilga olinmagan predmet nomini, belgisini va bajarayotgan ish-harakatini ayting. Matndan sifatlarni aniqlang va ularga matndagidan boshqa mos otlar tanlab ayting. Matndagi gaplarning fe’l-kesimiga tayanib, unga matndagidan boshqa mos to’ldiruvchi yoki hol tanlab ayting. Matndan otlarni toping, ularga matndagidan boshqa mos fe’llar tanlab ayting. Matndan otlarni toping, ularga nima qiladi? so’rog’ini berib, tegishli taqlidiy so’zlardan yasalgan yasama fe’llarni eslang. Matndan ajratib ko’rsatilgan so’zlarni bo’g’inlarga bo’gin ko’chirish qoidalariga amal qilib yozing. Matnda ajratilgan so’zlarga qavs ichidagi qo’shimchalarni qo’shib o’qing va ko’chiring. Matndan ajratib ko’rsatilgan ... so’zlarini turlang kabilar. O’zbek tili darslarida matn ustida ishlash o’rganilayotgan leksik va grammatik materiallarni puxta o’zlashtirishga xizmat qiladi. O’qituvchi bu jarayondan o’quvchilarning o’zbekcha og’zaki va yozma nutqini rivojlantirishda foydalanishi tabiiy bir hol. Matnni o’qishning o’zi buni amalga oshirish imkonini bermasa-da, unda ishlatilgan so’zlar va grammatik vositalarga o’quvchilar e’tiborini qaratish, matn mavzusida fikr bayon qilish va fikr almashish mashqlarini tashkil etish kutilgan natijani beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
G’ulomov A., Ne’matov H. Ona tili ta’limi mazmuni. O’qituvchilar uchun metodik qo’llanma. – Toshkent, 1995. 125 b.
G’ulomov A.Q. Ona tili o’qitish prinsiplari va metodlari. – Toshkent, 1992. -92 b.
Hamroyev M. Boshlang’ich sinflarda ona tili ta’limini ijodiy tashkil qilish. – Toshkent, 2005. 21 b.
Mahmudov N., Mirtojiev M. Til va madaniyat. – T.: O’zbekiston, 1992.
Musilimova O. O’zbek tili darslarida grammatik materiallarni o’rganishG’G’ Til va adabiyot ta’limi. 1999, 5-6 son, 50-54 b.
O’zbek tili va adabiyoti: Ta’lim boshqa tillarda olib boriladigan maktablarning 2-9 sinflari uchun sinov dasturi. – Toshkent, 2003.
Rixsiyeva M. Ta’lim rus tilida olib boriladigan maktablarning o’zbek tili darslarida o’quvchilarni matn tuzishga o’rgatish metodikasi. – Toshkent, 1999.
Tolipova R. Ta’lim boshqa tillarda olib boriladigan maktablarning “O’zbek tili” darsliklariga metodik qo’llanma. – Toshkent, 2001. 126 b.
Yo’ldoshev R.O’zbek tili darslarida o’quvchilar nutqini o’stirish. O’quv qo’llanma. – Toshkent, 1998. Mahmudov H., Nurmonov A., Sobirov A., Nabiyeva D. Ona tili. 6- sinf uchun darslik. – T., 2005.
Mahmudov N., Nurmonov A. O‘zbek tilining nazariy grammatikasi. (Sintaksis). –T.: O‘qituvchi, 1995.
Mengliyev B., Abuzalova M. Hozirgi o`zbek adabiy tili. – Qarshi, 2005.
Ne’matov H., G’ulomov A., Abduraimova M., Qodirov M. Ona tili. 7- sinf uchun darslik, – T., 2000.
Rahmatullayev Sh. Hozirgi adabiy o`zbek tili. – T., 2006.
Sayfullayeva R., Mengliyev B. Boqiyeva G. va boshq. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. – T.: FTM, 2009.
Zikrillayev G’. Istiqlol va adabiy til. - T.: Fan, 2004. - 120 b.
Hozirgi o’zbek adabiy tili. Qilichev E. -Buxoro. 2005, 136-bet
O’zbek tili grammatikasi. 1-tom. –T.: Fan 1975, 23-bet.
Tilshunoslik terminlarining izohli lug’ati. Hojiev A. –T.: O’qituvchi, 2002.
Hozirgi o’zbek adabiy tili. Sh.Shoabdurahmonov va boshqalar. –T.: O’qituvchi, 1980, 256-bet.
