Ii bob aholi daromadlari va davlatning ijtimoiy siyosati

2.2 Daromadlar tengsizligi va uning darajasini aniqlash.
Tengsizlikning darajasi uy xo'jaliklari o'rtasida daromadlarni taqsimlashga chuqurroq nazar tashlaganimizda aniq bo'ladi. Buning uchun tartiblash usuli qo'llaniladi: oilalar daromadning o'sishi tartibida taqsimlanadi va keyin guruhlarga bo'linadi. Shu bilan birga, quyidagilar mavjud: a) uy xo'jaliklari beshta kichik guruhlarga bo'lingan kvintil guruhlari, ularning har biri barcha oilalarning 20 foizini o'z ichiga oladi (birinchi kvintil guruhi eng past daromadli oilalarning 20 foizini, beshinchisi - eng yuqori daromadli 20 foizni tashkil etadi); b) shunga o'xshash tarzda shakllantirilgan va uy xo'jaliklarini 10 ta bir xil kichik guruhlarga (har biri 10%) ajratadigan dekil guruhlari.Sotsial tabaqalanish darajasi bir qator koeffitsientlarni hisoblash orqali aniqlanadi.
Daromadlar tengsizligi: sabablari va ko'rsatkichlar
Daromadlarni taqsimlashdagi tengsizlik sabablari
Daromadlar tengsizligi "oqilona" ishbilarmon va g'ayratli odamlarni rag'batlantiradi va daromadlarning oshishi asosida jamiyatning ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarini qo'llab-quvvatlaydi. Daromadlarni taqsimlashdagi tengsizlikning sabablari nimada?
1. Odamlarning qobiliyatlari va iste'dodlaridagi farqlar.
2. Daromadlar tengsizligining asosiy sabablaridan biri bu daromadga nisbatan teng taqsimlanmagan boylikka egalikdagi tengsizlik. S. Fisherning so'zlariga ko'ra, Qo'shma Shtatlardagi oilalar o'rtasidagi boylikdagi farq juda katta nisbatlarga etadi. Amerika oilalarining 0,05 foizi shaxsiy mulk qiymatining 35 foiziga egalik qiladi, "pastki" mulk 90 foiz: uy xo'jaliklari uning umumiy qiymatining atigi 30 foizini tashkil qiladi. Agar 1963 yilda. oilalarning eng yuqori 1 foizi milliy boylikning 32 foiziga egalik qilishgan bo'lsa, 1983 yilda ular 42 foizga egalik qilishgan. Buyuk Britaniyada milliy boylikning taqsimlanishi AQShdagi holatga qaraganda teng emas.
Aholining daromadlari jamiyatdagi ijtimoiy holatni aniqlaydi, har bir kishining daromad darajasi u yashayotgan mamlakat iqtisodiyotiga bog'liq.
Shunday qilib, daromadlarni samarali qayta taqsimlashni amalga oshirish, birinchi navbatda, fuqarolarning daromadlarini tartibga solish, adolatli soliq solish va fuqarolarni ijtimoiy himoya qilish tizimini takomillashtirish bo'yicha aniq chora-tadbirlarni nazarda tutadigan davlat dasturlarini ishlab chiqish orqali amalga oshirilishi kerak. Umuman olganda, Rossiya Federatsiyasining o'ziga xos xususiyatlariga muvofiq iqtisodiy samaradorlik va ijtimoiy adolat kombinatsiyasiga asoslangan daromad siyosatini olib borish tavsiya etiladi.
Hududlarda, ayniqsa, qishloqlarda aholining aksariyat qismi yetarli daromad manbaiga ega emasligi sir emas. Har qanday mamlakatda bo‘lgani kabi bizda ham kam ta’minlangan aholi qatlamlari mavjud. Turli hisob-kitoblarga ko‘ra, ular taxminan 12-15 foizni tashkil etadi. Bu o‘rinda gap kichkina raqamlar emas, balki aholimizning 4-5 millionlik vakillari haqida bormoqda.
Ba’zi odamlar ijtimoiy nafaqa va moddiy yordam pulini to‘lash yoki ularning miqdorini oshirish orqali ushbu muammoni hal etish mumkin, deb o‘ylaydi. Bu – bir tomonlama yondashuv bo‘lib, muammoni to‘la yechish imkonini bermaydi.
Kambag‘allikni kamaytirish – bu aholida tadbirkorlik ruhini uyg‘otish, insonning ichki kuch-quvvati va salohiyatini to‘liq ro‘yobga chiqarish, yangi ish o‘rinlari yaratish bo‘yicha kompleks iqtisodiy va ijtimoiy siyosatni amalga oshirish, demakdir.
Shuning uchun Jahon banki, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturi va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan birga Kambag‘allikni kamaytirish dasturini ishlab chiqishni taklif etaman. Bu borada xalqaro me’yorlar asosida chuqur o‘rganishlar o‘tkazib, kambag‘allik tushunchasi, uni aniqlash mezonlari va baholash usullarini qamrab olgan yangi metodologiyani yaratish lozim.
Shuningdek, Farg‘ona vodiysining 22 ta qishloq tumanida aholi o‘rtasida zamonaviy ishbilarmonlik va biznes ko‘nikmalarini shakllantirish bo‘yicha boshlangan ijobiy tajribani barcha hududlarda bosqichma-bosqich joriy etishimiz kerak.

Joylardagi ijtimoiy muammolarni hal etishga oid tadbirkorlik tashabbuslarini, ayniqsa, yoshlar va ayollar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatlashga ustuvor ahamiyat berish zarur. Shu maqsadda aholi va tadbirkorlarga, mikromoliya xizmatlari va moliyaviy resurslarga, davlat xaridlariga keng yo‘l ochib beriladi. Bunday choralar orqali odamlarimizda tadbirkor bo‘lishga ishtiyoq va ishonch ortadi, ular ko‘proq daromad olishga intiladigan bo‘ladi.
Ózbekiston Respublikasi prezidenti Shavkat Mirziyoev 2021-yil uchun murojatnomasidaham bu mavzuga alohida toxtab ótgan
Hamma ham tadbirkor bo‘la olmaydi. Shu sababli bunday odamlar bilan tizimli ish olib borib, ularni kasbga qayta tayyorlash orqali ularni munosib ish joyi bilan ta’minlash lozim. Ushbu maqsadlar uchun 700 million dollar jalb qilinadi.