İlk
Yardım
Yusuf Fikret UMUR
Yusuf Fikret UMUR
İlk Yardım
www
aile
gov.tr
www
aep
gov.tr
Par
ayla Satılmaz.
Yusuf Fikret Umur
İlk Yardım
Dikkat!
Bu bölümde konu ile ilgili özellikle
dikkat edilmesi gereken hususlar
vurgulanmaktadır.
Atalarımız Ne Demiş?
Bu bölümde metni destekleyen
ve konunun daha iyi anlaşılmasını
sağlayan atasözleri ve özlü sözler
yer almaktadır.
Git, Araştır! Git, Başvur!
Bu bölümde ana metinde anlatılan
konunun farklı bir yönünün ele alın-
dığı ya da daha ayrıntılı bilgilerin
edinilebileceği AEP kitaplarına ve
farklı kaynaklara işaret edilmekte;
ayrıca konu ile ilgili başvurulabi-
lecek bazı kurum ve kuruluşlar
tanıtılmaktadır.
Biliyor muydunuz?
Bu bölümde ana metin ile bağlantılı
ilgi çekici bilgiler ve ayrıntılar su-
nulmaktadır.
Sözlük
Bu bölümde metin içinde geçen ve
anlaşılmasında zorluk çekilebilecek
bazı kelime ve ifadelerin anlamları
verilmektedir.
Doktorlar Ne Demek İstiyor?
Bu bölümde sağlık çalışanlarının
kullandığı, okuyucuların karşılaştık-
larında anlamakta güçlük çekebile-
cekleri birtakım kelimeler, ifadeler,
kavramlar vb. açıklanmaktadır.
Proje
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve
Toplum Hizmeleri Genel Müdürlüğü
Proje İzleme ve Değerlendirme Grubu
Fatma Özdoğan, Fethullah Haksöyler,
İbrahim Biçici, Mustafa Turğut, Rahime
Beder Şen, Semra Demirkan
Copyright
©
2011, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Bu kitabın tüm yayın hakları saklıdır. Aile ve
Sosyal Politikalar Bakanlığının izni olmaksızın
tamamı veya herhangi bir bölümü herhangi
bir biçimde veya yöntemde, elektronik,
mekanik, fotokopi, kayıt olarak çoğaltılamaz,
yayınlanamaz.
Proje Yürütücüsü
EDAM (Eğitim Danışmanlığı ve
Araştırmaları Merkezi)
Proje Yönetmeni
Alpaslan Durmuş
Proje Koordinatörü
Murat Şentürk
Editör
Hatice Işılak Durmuş
Editör Yardımcısı
Aynur Erdoğan
Danışman
Murat Çekin, Ayşegül Yıldırım Kaptanoğlu
Araştırma Asistanı
Merve Akkuş, Muaz Yanılmaz
Görsel Yönetmen
Nevzat Onaran
Grafik Uygulama
Ahmet Karataş, Nevzat Onaran
Kapak Fotoğrafı
© Les Cunliffe - Fotolia.com
Fotoğraf
Fotolia, Getty Images, Halit Ömer Camcı,
Zeynep Öztürk Karslıoğlu
Model
Ümit Yılmaz, Şafak Karslıoğlu, Yusuf Fikret
Umur, Zeynep Yonarkol
Çizgi
Fotolia, Getty Images, Hasan Aycın, Yahya
Alakay
Redaksiyon ve Düzelti
Esin İnan, Ülkü Dilşad Sunar
Yapım ve Baskı Öncesi Hazırlık
EDAM Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları
Merkezi, Ferah Mah. Ferah Cad. Bulduk Sok. No: 1,
34692, Üsküdar, İstanbul
Tel/Faks: (+90 216) 481 30 23
edam@edam.com.tr - www.edam.com.tr
ISBN:
978-605-4628-07-0
İkinci baskı, İstanbul, 2012
AEP Uygulama ve Yaygınlaştırma Projesi - 2012
kapsamında 30 çeşit ve toplamda 41.500 adet
kitap basılmıştır.
Baskı
Nakış Ofset, Litros Yolu, 2. Matbaacılar
Sitesi, 2 ND 3 Topkapı / İstanbul
Tel: (+90 212) 613 8737
İletişim
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Adres: Eskişehir Yolu Söğütözü Mah. 2177.
Sokak No: 10/A Çankaya / ANKARA
Tel : +90 (312) 705 55 00
Fax: (312) 705 55 99
www.aile.gov.tr
Bu kitap, Millî Eğitim Ba-
kanlığı Talim ve Terbiye
Kurulu’nun 30/12/2011 tarih
ve 269 sayılı kararı ile tavsiye
edilen Aile Eğitim Programı
(AEP) müfredatına uygun
olarak hazırlanmıştır.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türk
Halk Sağlığı Kurumu
Başkanlığı’nın 07/09/2012 ta-
rih ve B.10.1.HSK.0.10.00.01
sayılı değerlendirme raporu-
na göre gözden geçirilmiş ve
düzenlenmiştir.
4 Sunuş
6 İlk Yardımın Temelleri
34 Ev Kazaları
42 Bilinç Bozukluklarında İlk Yardım
54 Solunum Yolu Tıkanıklıklarında İlk Yardım
62 Kanamalı Durumlarda İlk Yardım
72 Suda Boğulmalarda İlk Yardım
78 Kesici Delici Alet Yaralanmalarında İlk Yardım
90 Elektrik Çarpmalarında İlk Yardım
96 Sıcak Çarpmalarında İlk Yardım
106 Yanıklarda İlk Yardım
118 Donmalarda İlk Yardım
128 Kırıklarda İlk Yardım
142
Zehirlenmelerde İlk Yardım
156 Havalede İlk Yardım
164 Hayvan Zararlarında İlk Yardım
178 Organ Kopmalarında İlk Yardım
184 Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım
içindekiler
Sunuş
Sahip olduğumuz medeniyet mirası içinde aile kurumu öncü ve belirleyici bir
değere sahiptir. Bu yapının daha yakından ele alınması, çözüm çabalarına yeni
bir ufuk kazandıracaktır. Aile içinde tesis etmeye çalıştığımız karşılıklı hak ve
sorumluluklar açısından, zengin bir kültürel mirasa sahibiz. Evrensel bir kurum
olan aile, yapısal özellikleri, geçirdiği değişim evreleri, karşılaştığı sorunlar bakı-
mından temel bir çözüm ünitesidir.
Toplumda en küçük ölçekli yaşam ünitesi olarak kabul ettiğimiz ailenin, fonksi-
yonlarını icra edememesi ülkeler için ağır sorun tablosunun habercisidir. Sağlıklı
aile yapısı yalnız kendi üyeleri için değil, çevresi ve toplumu için de bir denge
ve güven unsurudur. Bugün yaşadığımız ağır sorun tablosunun altında sorun
çözme kabiliyetini kaybetmekte olan aile gerçeği vardır. Güçlü ve sağlıklı aile
demek, varlığı ile gurur duyduğumuz çocuk nüfusun ve genç nesillerin huzur ve
güven ortamında yetişmesi demektir. Fonksiyonlarını sürdüren aile, çocuğuna,
gencine, kadınına, engellisine, yaşlısına sağlıklı bir ortamı sağlayan ailedir.
“Eğitim ailede başlar.” ilkesinden hareketle hazırlanan Aile Eğitim Programı, bil-
gi çağının gereklerine uygun olarak ailelerin yaşam kalitesini arttırmaya dönük
önemli bir adımdır. Koruyucu ve önleyici bir sosyal politika hedefi olarak önem
kazanan Aile Eğitim Programı, bilimsel bilgi desteği ile aile mutluluğunu arttır-
maya dönük bir hizmet hamlesi olarak görülmelidir.
Yakın bir döneme kadar gelenekle taşınan bilgi ve deneyimler genç kuşakların
aileye ilişkin bir bakış kazanması için yeterli görülmekteydi. Günümüzde artan
bilgi ve iletişim imkânları eğitim ve öğretimde daha fazla seçenek sunmaktadır.
Aile Eğitim Programı, yetişkinlerin gündelik hayata ilişkin hemen her türlü so-
rularına cevap vermektedir. Program, sahip olduğu dinamik yapısı ile kendini
yenileyerek ihtiyaçlara cevap verecektir.
Aile Eğitim Programı, program geliştirme ilkelerine bağlı kalınarak özgün bir
süreçte geliştirilmiştir. Ülkemizde kendine özgü toplumsal ve kültürel şartları
dikkate alınarak hazırlanan Aile Eğitim Programı, bu alandaki kurumsal biriki-
mi esas almaktadır. Programın hazırlanmasında alanında uzman ve yetkin aka-
demisyenlerin tecrübelerinden ve birikimlerinden yararlanılmıştır.
Hazırlık çalışmaları sürecinde aile eğitimiyle doğrudan veya dolaylı bir biçimde
ilişkide olan kamu kurum ve kuruluşlarının, özel sektör temsilcilerinin ve sivil
toplum kuruluşlarının tecrübelerinin yanında ailelerin ihtiyaç, beklenti ve talep-
leri de aynı şekilde belirleyici olmuştur.
Aile Eğitim Programı’nın geniş toplum kesimlerine ulaşması ve yaşam kalitemizi
arttırması, hazırlık sürecinde olduğu gibi uygulama sürecinde de alanında ye-
tişmiş; ailenin önemine, değerine inanan eğitimcilerin ve uzmanların gayretiyle
mümkündür.
Programın hazırlık ve uygulama sürecinde rol alan akademisyen, uzman ve eği-
timcilerimize yürekten teşekkür ediyorum.
Fatma ŞAHİN
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı
İ l k Y a r d ı m
6
S A Ğ L I K
İ l k Y a r d ı m ı n T e m e l l e r i
7
İlk yardım, bilinçli ve doğru olarak uygulandığında ha-
yat kurtarıcıdır. Ancak hatalı uygulamalar sakatlıklara,
hatta ölümlere yol açabilir.
Bu bölümde;
• ilk yardımın ne olduğu,
• ilk yardımın temel basamakları,
• ilk yardım uygulanacak durumlar,
• bebek, çocuk ve erişkinlerde ilk yardımın uygulama
aşamaları
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
1
İlk Yardımın
Temelleri
İ l k Y a r d ı m
8
Ani bir hastalık veya kaza sebebi ile yardıma ihtiyaç
duyan birine, profesyonel tıbbi yardım gelene kadar,
mevcut imkânlarla yapılan girişimler ilk yardım olarak
adlandırılır. İlk yardım, bilinçli ve doğru olarak uy-
gulandığında hayat kurtarıcıdır. Ancak hatalı uygu-
lamaların sakatlıklara hatta ölümlere yol açabileceği
unutulmamalıdır. İlk yardım uygulamaları sırasında
herhangi bir ilaç kullanılmadığı gibi tıbbi araç ve ge-
reçlerin kullanılması da gerekmez. Hastaya ilk yardım
uygulandıktan sonra profesyonel sağlık ekiplerince
yapılan girişimler ise acil yardım olarak adlandırılır.
Kaza Geliyorum Demez!
İnsanın başına ne zaman kaza geleceği belli olmaz. Kü-
çük çocuklar için bu risk her zaman daha fazladır. Te-
mel ilk yardım bilgisine sahip olmak her şeyden önce
acil bir durumla karşılaşan kişinin öz güven duyması-
nı, sakin ve kontrollü olmasını sağlar. Evde, iş yerinde
veya sokakta yerde yatan birinin ağzının içine bakıp
küçük bir hareketle hava yolunu tıkamış olan takma
İlk Yardımın Temelleri
İ l k Y a r d ı m ı n T e m e l l e r i
9
dişini, elma parçasını vb. çıkartıp bir hayatı kurtarmak
veya o kişinin yanında hiçbir şey yapamadan durup
ölümünü izlemek arasındaki ince çizgidir ilk yardım.
Ancak sadece ilk yardım kurallarını öğrenmek ilk
yardımcı olmayı sağlamaz. 3–5 saatlik bir ilk yardım
eğitiminden sonra trafik kazasında araca sıkışmış bir
kazazedeyi öğrendiği tekniğe göre çıkartmaya çalışır-
ken hastanın iç kanamadan ölmesine yol açan birçok
kişi vardır. Davranış değişikliğine yol açacak uygula-
malı bir eğitim almadan ilk yardımın etkili olabilmesi
imkânsızdır. Bu yüzden ilk yardım uygulamaları ancak
“uygulamalı ilk yardım eğitimi”ne katılmış, ilk yardım-
cı kimliği ve sertifikası olan kişiler tarafından
yapılmalıdır. Ülkemizde bu eğitim Kızılay İlk
Yardım Eğitim Merkezlerinde verilmektedir.
İlk Yardımcı Kimdir?
İlk yardımcı hastaya;
profesyonel tıbbi yardım gelene kadar, mevcut araç ge-
reçlerle ilaç kullanmadan müdahale eden, bu konuda
eğitim almış kişidir.
Bazı durumlarda ilk yardım kitap ve belgelerinden
alınan bilgiler ile uygun yardım yapılabilir. Ancak
gerçek anlamda bir ilk yardımcı olabilmek için teorik
bilgilerle birlikte pratik becerilerin de kazandırıldığı
ilk yardım uygulayıcı kursunu başarıyla tamamlayarak
sertifika almak gerekir.
Yetkin Bir İlk Yardımcı…
• Her zaman öncelikle kendi güvenliğini sağlamalıdır.
• Sakin, kendinden emin ve kararlı olmalıdır.
• İnsan vücudunu tanımalı ve temel ilk yardım bilgile-
rine sahip olmalıdır.
• Bilgilerini sürekli tazelemelidir.
• İlk yardım uygularken elindeki kaynakları en iyi
biçimde değerlendirmeli ve kullanabilmelidir.
Uygulamalı ilk yardım eğitimleri
hakkında ayrıntılı bilgi için;
www.kizilay.org.tr
www.ilkyardim.org.tr
İ l k Y a r d ı m
10
• Ortamda profesyonel sağlık çalışanı yoksa olayın
sorumluluğunu üstlenmeli ve etraftaki kişileri uygun
ve etkin bir biçimde yönlendirmelidir.
• İyi iletişim kurabilmeli ve 112’yi zamanında arayarak
gerekli bilgileri doğru şekilde verebilmelidir.
İlk Yardımın Öncelikli Amaçları
• Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması
• Hayati işlevlerin devamının sağlanması
• Hastanın durumunun kötüye gitmesinin engellenmesi
• İyileşmenin kolaylaştırılması
En yerinde ilk yardım uygulamaları bile bazen hasta-
nın hayatını kurtarmada yeterli olamayabilir. Dikkat
edilmesi gereken şey, edinilen bilgi ve becerilerin
doğru bir şekilde uygulanmasıdır. İlk yardım da dâhil
olmak üzere tüm tıbbi müdahalelerin en temel ilkesi
“öncelikle zarar vermemek”tir. Bu sebeple doğrulu-
ğundan emin olunmayan uygulamalardan kesinlikle
kaçınılmalıdır.
İlk Yardımın Temel Basamakları
1. Öncelikle kendinize güvenin ve sakin olun.
Etrafta profesyonel bir tıbbi personel yoksa o anda orada
yardım edebilecek kişinin siz olduğunuzu unutmayın. Siz
kendinizden emin olursanız hasta da size güvenecek ve
söylediklerinizi yaparak size yardımcı olacaktır.
2. Mümkün olan en hızlı biçimde olay yerinin değerlen-
dirmesini yapın.
Değerlendirme yaparken şu sorulara cevap arayın:
• Olay ne?
• Nasıl gerçekleşmiş?
• Ne gibi sonuçlara yol açmış?
• Ortamda tehlike oluşturacak herhangi bir şey var mı?
• Güvenliği sağlamak için neler yapılmalı?
• Kaç hasta veya yaralı var?
• İlk yardımı kimlere, hangi öncelikle yapmak gerekiyor?
Öncelikle
zarar verme!
İlk Yardımın Temel 6 T
Kuralı
1. Tedbir: Ortamı güvenli-
ğe alma.
2. Telekomünikasyon: Uy-
gun acil yardım birimini
(112, itfaiye, polis vb.)
arayıp haberdar etme.
3. Triaj: Birden fazla
yaralı olması durumun-
da yardım önceliğini
belirleme.
4. Tanı: İlk yardım yapıla-
cak sorunu belirleme.
5. Tedavi: Gerekli ilk
yardım uygulamasını
yapma.
6. Taşıma: Hastayı pro-
fesyonel tıbbi bakım
ve yardım alacağı yere
ulaştırma.
İ l k Y a r d ı m ı n T e m e l l e r i
11
3. Kendi güvenliğinizi sağlayın.
İlk yardımın temel ilkelerinden biri yardım yapanın
öncelikle kendini her türlü tehlikeden korumasıdır.
Olay yeri güvenliğini sağlamadan hastaya müdahale
etmeyin. Kan veya vücut sıvıları ile doğrudan temas-
tan kaçının. Mümkünse eldiven kullanın veya elle-
rinize temiz bir poşet geçirin. Uygulama sonrasında
mümkün olan en kısa sürede ellerinizi yıkayın.
4. Ortamın güvenliğini sağlayın.
• Olay yerinde hastaya yapılacak yardımı güçleştirebi-
lecek veya engelleyebilecek bir kalabalığın toplanma-
sına engel olun.
• Uyarı ışıkları, levhaları vb. yöntemlerle görülmeyi
sağlayarak yeni kazalara karşı önlem alın.
• Gaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmele-
ri engellemek üzere önlem alın.
• Kapalı mekândaysanız ortamı havalandırın.
• Yangın veya patlama riski varsa kıvılcım oluşturabi-
lecek ışıklandırma veya çağrı cihazlarının kullanıl-
masını ve sigara içilmesini engelleyin.
• Bir trafik kazası söz konusuysa uzaktan kontrollü bir
şekilde bir yakıt sızıntısı olup olmadığını tespit edin.
Eğer bir sızıntı tepsi etmediyseniz ve gerekliyse aracı
yolun dışına ve güvenli bir alana alın. Kontağı kapa-
tın. Araç LPG’li ise bagajda bulunan tüpün vanasını
kapatın. Akaryakıt kullanılıyorsa yakıt deposunun
kapağını kontrol edin. El frenini çekin.
5. Hastanın güvenliğini sağlayın.
Kendi güvenliğinizi sağladıktan sonra hastanın güvenliği-
ni sağlayın. Çok zorunlu olmadıkça hastayı yerinden oy-
natmayın. Ortam güvenli değilse uygun taşıma teknikle-
İ l k Y a r d ı m
12
rini kullanarak hastayı güvenli bir ortama taşıyın. İmkân
dâhilinde ise hastaya bulduğunuz pozisyonda müdahale
edin. Hastanın sakin olmasını sağlayın, nazik ve yumuşak
bir dille endişelerini gidermeye çalışın.
6. Gerekiyorsa 112’yi arayarak yardım isteyin.
Acil tıbbi yardım isteği için ülkemizin herhangi bir yerin-
den 112’nin aranması yeterlidir. Bu aramalar ücretsizdir
ve yapacağınız çağrı, eğitimli kişiler tarafından cevaplanır.
112’yi aradığınızda şunlara dikkat edin:
• Öncelikle sakin olun ve anlaşılır bir şekilde konuşun.
• Kendinizi tanıtın ve hangi numaradan aradığınızı
belirtin.
• Olayın gerçekleşme şeklini (trafik kazası, suda bo-
ğulma, yangın vb.) ve kaç hasta olduğunu belirtin.
• Hastaların durumu hakkında genel bilgiler verin.
• 112 merkezindeki görevli kişinin sorularına doğru
ve net cevaplar verin.
7. Hastanın bilincini kontrol edin.
Bunun için sırasıyla şunları uygulayın:
• Kişinin omuzlarından tutarak nazikçe sarsın ve yük-
sek sesle “İyi misiniz?” diye sorun. Hastanın ismini
biliyorsanız ismi ile seslenin.
• Hasta cevap veriyorsa bir sorun olup olmadığını
değerlendirin ve gerekirse yardım isteyin.
• Hastayı sırt üstü yatırın. Omurga yaralanması ihtimali-
ni daima aklınızda tutun.
112
İ l k Y a r d ı m ı n T e m e l l e r i
13
8. Hastanın hava yolunu kontrol edin.
Hava yolu tıkalıysa baş geri-çene yukarı manevrası ile
hava yolunu açın. Bu pozisyon esnasında ağız içinde
görülebilen yabancı maddeler varsa çıkartın.
9. Hastanın solunumunu kontrol edin.
Bunun için “Bak-Dinle-Hisset” yöntemini uygulayın.
Solunum varsa hastayı rahatlatma pozisyonuna çevirin ve
profesyonel yardım gelene kadar solunumu düzenli olarak
kontrol edin. Ayrıca profesyonel tıbbi yardım geldiğinde
bilgilendirmek üzere şu soruların cevaplarını arayın:
• Solunum sıklığı nedir? (Erişkinlerde dakikada 12–20,
çocuklarda 16–22, bebeklerde 18–24 olmalıdır.)
• Solunum aralıkları eşit mi?
• Solunum derinliği normal mi?
Solunum yoksa veya hasta iç çeker şekilde soluyor-
sa iki kez suni teneffüs yapın.
Bak-Dinle-Hisset
Bak: Göğüs kafesi kal-
kıp iniyor mu?
Dinle: Soluk sesini
duyuyor musun?
Hisset: Yanağını yaklaş-
tırdığında hava akımını
hissedebiliyor musun?
Baş Geri – Çene Yukarı Manevrası
• Hava yolunun açılması için başı hafifçe ge-
riye doğru iterken çeneyi de hafifçe yukarı
doğru kaldırın.
• Bu manevrayı yaparken ağız ve dudakların
kapanmamasına dikkat edin.
• Ağızda salgı ve yabancı cisim varsa temiz-
leyin.
İ l k Y a r d ı m
14
10. Kan dolaşımını kontrol edin.
Nabız erişkinlerde dakikada 60–100, çocuklarda
100–120, bebeklerde 100–140 olmalıdır. Bilinci kapalı
olan bir hastada solunum, öksürük ya da kendiliğin-
den hareket belirtileri yoksa nabzın kontrolünden
sonra kalp masajı uygulayın.
11. Müdahalede önceliği hayati tehlikesi olan hastalara
verin.
Hava yolu açıklığı olmayan, solunumu veya dolaşımı
yetersiz olan kişiler hayati tehlike altındadır. Bu kişiler-
de öncelikle hava yolu açılmalı, daha sonra solunum ve
dolaşım değerlendirilerek gerekiyorsa yardım edilme-
lidir.
12. Hayati tehlike dışındaki sorunları belirleyin ve önem
sırasına göre müdahale edin.
Hayati tehlikesi olanlara yardım edildikten sonra ikin-
ci bir değerlendirme yapılarak diğer sorunlara önem
sırasına göre müdahale edilmelidir.
• Size yardımcı olabilecek kişileri etkin bir biçimde
görevlendirin.
• Kanama, kırık, çıkık ve diğer sorunların varlığını
araştırın ve ilk yardım ilkelerine uygun olarak gere-
ken müdahalede bulunun.
Vücutta Rahatlıkla Nabız
Alınabilecek Bölgeler
• Şah damarı: Âdem el-
masının her iki yanında
• Ön kol damarı: Bileğin
iç yüzü, başparmağın
üst hizası
• Bacak damarı: Ayak
sırtının merkezi
• Kol damarı: Kolun iç
yüzü, dirseğin üstü
İ l k Y a r d ı m ı n T e m e l l e r i
15
13. Gerekiyorsa hastayı güvenli bir yere taşıyın:
Hastanın bulunduğu yerde kalması kendisi için
tehlikeli veya zarar verici değilse yeri değiştiril-
memeli ve profesyonel tıbbi yardım gelene
kadar hastaya dokunulmamalıdır. Zira
hastaya dokunmak ve onu taşımak bir
risktir. Ancak bir tehlike söz konu-
suysa her türlü riske rağmen hastanın
acil olarak taşınması zorunludur. Bu
durumda ilk yardımcının öncelikle
dikkat etmesi gereken şey kendi sağlı-
ğına zarar verecek bir şey yapmamaktır.
İlk yardımcı hastayı taşırken kendisini
gereksiz zorlamalar ve sakatlanmalardan
korumalıdır. Taşımada kullanılabilecek çeşitli
yöntemler vardır. İlk yardımcı sayısı, ilk yardımcının
fiziksel gücü, hastanın durumu, kilosu, bulunduğu
yer, kullanılabilecek mevcut malzemeler gibi unsurlar
göz önünde bulundurularak bu yöntemlerden uygun
olan tercih edilir.
14. Profesyonel tıbbi yardım istemişseniz yardım ekibi
gelene dek olay yerinden ayrılmayın.
İlk yardım uygulaması bitmiş dahi olsa…
• Sık aralıklarla hastanın ya-
şamsal belirtilerini kontrol
edin. Değişen durumla-
rın varlığında uygun ilk
yardımı uygulayın.
• Hasta ve olay hakkındaki
bilgileri kaydedin. Profesyo-
nel tıbbi yardım ekibi geldi-
ğinde olayı ve yaptıklarınızı
onlara anlatın.
• Sizin yardımınıza ihtiyaç
duyuluyorsa sorumluluğu
sağlık çalışanlarına dev-
rederek onlara yardım
etmeye devam edin.
İlk yardım uygula-
malarının yalnızca kitaptan
öğrenilemeyeceği unutulmama-
lıdır. Etkili bir ilk yardım uygulaması
için bilginin yanında becerinin de
kazanılması gereklidir. Ayrıca kazanı-
lan bilgi ve beceriler kullanılmadıkları
zaman kaybedilebilirler. Bu sebeple
zaman zaman edinilen bilgi ve
becerilerin tekrarlanması
gereklidir.
İ l k Y a r d ı m
16
Şok
Şok kalp-damar sisteminin hayati organlara uygun
miktarda kan ulaştıramaması nedeniyle ortaya çıkan
ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım
yetmezliği durumudur. Belirtileri şunlardır:
• Kan basıncında düşme
• Hızlı ve zayıf nabız
• Hızlı ve yüzeysel solunum
• Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik
• Endişe ve huzursuzluk
• Baş dönmesi
• Dudak çevresinde solukluk ya da morarma
• Susuzluk hissi
• Bilinç seviyesinde azalma
Şok durumunda ilk yardım için şunlar yapılmalıdır:
• Kendinizin ve çevrenin güvenliğini sağlayın.
• Hava yolunun açık olmasını sağlayın.
• Hastanın mümkün olduğunca temiz hava solumasını
sağlayın.
• Kanama varsa durdurmaya çalışın.
• Şok pozisyonu verin. (Hastayı düz olarak sırt üstü
yatırın. Hastanın bacaklarını 30 cm kadar yukarı
kaldırarak bacaklarının altına çarşaf, battaniye, yas-
tık, kıvrılmış giysi vb. bir destek koyun.)
• Hastayı sıcak tutun. Hastanın üzerine battaniye,
gümüş (medikal) battaniye vb. örtün.
• Hastayı hareket ettirmeyin.
• Hastayı hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna ulaştırın
veya yardım çağırın.
• 2-3 dakikada bir yaşam bulgularını değerlendirin. Bu
arada hastanın endişe ve korkularını gidermeye çalışın.
İ l k Y a r d ı m ı n T e m e l l e r i
17
Koma Pozisyonu
• Sesli olarak veya hastayı omzundan hafifçe sarsarak
hastanın bilincini kontrol edin.
• Sıkan giysileri gevşetin.
• Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığını kontrol edin.
• “Bak, dinle, hisset” yöntemi ile solunumu kontrol edin.
• Şah damarından nabzı kontrol edin.
• Hastayı döndüreceğiniz tarafa diz çökün.
• Hastanın karşı tarafta kalan kolunu karnının üzerine
koyun.
• Karşı taraftaki bacağını dik açı yapacak şekilde
kıvırın.
• Size yakın kolu baş hizasında omzundan yukarı
doğru uzatın.
• Hastayı karşı taraftaki omuz ve kalçasından tutarak
bir hamlede çevirin.
• Üstteki bacağı kalça ve dizden bükerek öne doğru
destek yapın.
• Alttaki bacağı dizden hafif bükerek arkaya destek
yapın.
• Başı, uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif
öne eğik yatırın.
• Tıbbi yardım gelinceye kadar hastayı bu pozisyonda
tutun.
• 3-5 dakika ara ile solunum ve nabzını kontrol edin.
İ l k Y a r d ı m
18
Rahatlama Pozisyonu
• Yaralının yanına diz çökerek her iki kol ve bacağının
düz olmasını sağlayın.
• Size uzak olan kolu göğüs kafesini çaprazlayarak
avuç içi yere, el sırtı yanağa bakacak şekilde; yakın
kolu ise dirsekten bükerek avuç içi yukarı bakacak
şekilde yerleştirin.
• Size uzak olan bacağı diz ekleminin hemen üzerin-
den ve bacağın hemen arkasından tutarak öne doğru
çekin ve ayak tabanının yere basar durumda kalma-
sını sağlayın.
• Bir elinizle yanağının altına yerleştirdiğiniz elini,
diğer elinizle de bacağını tutarak hastayı size doğru
yan yatacak şekilde çevirin.
• Yaralının yanağının altında kalan elini havayolu
açıklığının devamını sağlamak için baş geride olacak
şekilde yerleştirin.
Temel Yaşam Desteği
Solunumun durması, vücudun ihtiyaç duyduğu oksi-
jenden yoksun kalmasına neden olur. Solunum dur-
masının ardından suni teneffüse başlanmaz ise bir süre
sonra kalp de durur. Kalp durmasına en kısa sürede
müdahale edilmez ise beyin hasarı meydana gelir.
Solunumu ve kalbi durmuş kişinin;
• hava yolu açıklığı sağlanır,
• suni teneffüs uygulanarak akciğerlerine oksijen
ulaştırılır,
• kalp masajı yoluyla kalbinden kan pompalanması
sağlanır.
Bu işlemlerin bütünü temel yaşam desteği olarak adlandırılır.
Dostları ilə paylaş: |