Ilmiy va ijtimoiy bashoratning o’zaro aloqadorligi Reja: Bashorat tushunchasi. Bashorat va hozirgi zamon iqtisodiyoti Bashoratning turlari

Ilmiy bashorat ijod shakli sifatida 
Oldindan ko'rishda obyektiv zaruriy shart-sharoitlar kifoya qilmaydi.
Yuqorida t a ’kidlaganim izdek, ijodkor oldindan obyekt rivojini aytib
berish qonuniyatlariga asoslangan nazariyani ham e ’tibordan chetda
qoldirm asligi kerak. Shu sababli ham , ilmiy bashorat deganda,
kelajakdagi hodisalar, narsalar rivojini, oqibatlarini, xususiyatlarini 
oldindan aytib berish imkoniyatini lushunish kerak. Ayniqsa, ijod
jarayonida ilmiy bashorat ilmiy dalillarga ichki va tashqi shart-sharoitlaiga
q a t’iy rioya qilingan holda am alga oshiriladi. Aks holda ilmiy bashorat
quruq gap b o 'lib qolaveradi. C h u n o n ch i, nazariya ham obyektiv
realUkni to ‘g ‘ri aks ettirgan b o ‘lishi lozim. Shundagina ilmiy bashorat
ijod shakli sifatida shakllanadi. Ijodda ilmiy bashorat ham bilishning
o ‘ziga xos shaklidir. Sababi, unda ham turli m anbalar, axborotlar
haqida fikr yuritiladi. T a ’kidlash kerakki, ilmiy bashorat ijod jarayonida
ehtim ollikni inkor etm asdan balki unga yaqin turadi. Z ero, bilish
jarayoni hali rivojlanm agan holatni bilishga chorlaydi. Ilmiy bashorat
tabiat, jam iyat to ‘g‘risidagi ilmiy bilim ni har tom onlam a tahlil qilib,
insonni bilim bilan boyitadi. U nutm aslik kerakki, ilmiy ijodda ilmiy
bashorat m a ’lum dan n o m a ’lum ni ham keltirib chiqaradi. D em ak,
unda, ilm iy ijod jaray o n id a ilm iy bashorat am alga oshiriladigan
ta d q iq o tla rn in g x ilm a -x illig id a n kelib ch iq ib ish tu tish kerak.
Binobarin, bashorat o‘ta aniqlikni talab qilmasa-da, shu aniqlik atrofida
fikr yuritadi va ilmiy ijodga o ‘z hissasini qo‘shadi. Ilmiy bashorat evristik
xarakterga ega. Shu sababli ham ilmiy bashoratni e ’tirof etadilar. Olam
cheksiz b o ig a n id ek , bashorat chegarasi ham cheksizdir. 
Yana shunday bashoratlar borki, m asalan, fazodagi sayyoralaming
joylashuvi, holati, taassurotini o ‘rganib ham fikr bildirganlar. Xoja
Ali Term iziy o ‘zining “N av ro ‘zn o m a” risolasida N avro‘zni haftaning
qaysi kuni kirsa, o ‘sha yili qanday voqealar sodir b o ‘lishini bayon
qilgan b o ‘lsa, “ S oln om a” asarida esa N avro‘zning qaysi m uchal yili
kirsa, qanday hodisalar ro‘y berishini bayon qilgan.