Imkoniyatlari
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
SJIF
2019 - 5.11 2020 - 5.497 ISI 2019 – 0.172 ОФ “ Международный научно - исследовательский центр “Endless Light in Science” 151 БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ granulalar yoki briketlarni anglatadi. Bioyoqilg‘i so’zi odatda transport uchun ishlatiladigan suyuq yoki gazsimon yoqilg‘iga nisbatan ishlatiladi.[9] To‘xtovsiz ishlatilishi mumkin bo‘lgan bioyoqilg‘i funktsional jihatdan neft yoqilg‘isiga teng va mavjud neft infratuzilmasiga to‘liq mos keladi. Ular avtomobil dvigatelini o‘zgartirishni talab qilmaydi. Bioyoqilg‘i o‘simliklardan (ya’ni energiya ekinlari) yoki qishloq xo‘jaligi, savdo, maishiy yoki sanoat chiqindilaridan (agar chiqindilar biologik kelib chiqishi bo‘lsa) ishlab chiqarilishi mumkin.[5] Qayta tiklanadigan bioyoqilg‘i odatda zamonaviy uglerod fiksatsiyasi bilan bog‘liq masalan, fotosintez paytida o‘simliklar yoki mikroorganizmlarda uchraydi. Agar bioyoqilg‘i ishlab chiqarishda ishlatiladigan biomassa tezda tiklana oladigan bo‘lsa, bu yoqilg‘i odatda qayta tiklanadigan energiyaning bir turi hisoblanadi. Bioyoqilg‘ining eng keng tarqalgan ikki turi bu bioetanol va biodizeldir. Bioetanol - bu fermentatsiya natijasida hosil bo‘lgan spirt, asosan shakar yoki kraxmal ekinlarida hosil bo‘lgan uglevodlardan, masalan, makkajo‘xori, shakarqamish yoki shirin jo‘xori. Daraxtlar va o‘tlar kabi nooziq-ovqat manbalaridan olinadigan sellyulozali biomassa, shuningdek, etanol ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifatida ishlab chiqarilmoqda. Bioetanol, asosan shakar yoki kraxmalli ekinlarda, masalan, makkajo‘xori, shakarqamish yoki jo‘xori donasida hosil bo‘lgan uglevodlardan fermentatsiyalash natijasida hosil bo‘lgan spirt.[6] Etanol toza avtomobil yoqilg‘isi (E100) sifatida ishlatilishi mumkin, ammo u odatda oktanni oshirish va avtotransport chiqindilarini kamaytirish uchun benzinga qo‘shimcha sifatida ishlatiladi. Bioetanol AQSh va Braziliyada keng qo‘llaniladi. Biyodizel - transesterifikatsiya qilish orqali yog‘lar yoki yog‘lardan ishlab chiqariladi va Yevropada eng ko‘p ishlatiladigan bioyoqilg‘i hisoblanadi. U sof transport vositasi yoqilg‘isi (B100) sifatida ishlatilishi mumkin, lekin odatda dizel yoqilg‘isida zarrachalar, uglerod oksidi va uglevodorodlarni kamaytirish uchun dizel yoqilg‘isiga qo‘shimcha sifatida ishlatiladi. 1- rasm. Turli maxsulotlardan bioyoqilg‘i olish 2019 yilda global bioyoqilg‘i ishlab chiqarish 161 milliard litrni (43 milliard AQSh galon) tashkil etdi, bu 2018 yilga nisbatan 6 foizga ko‘pdir va bioyoqilg‘i dunyodagi avtomobil transporti yoqilg‘isining 3 foizini ta’minladi. Xalqaro energetika agentligi neftga bog‘liqlikni kamaytirish uchun bioyoqilg‘i 2050 yilga qadar global transport yoqilg‘isiga bo’lgan ehtiyojning to‘rtdan biridan ko‘proq qismini qondirishini ko‘zlamoqda. Biroq, bioyoqilg‘i ishlab chiqarish va iste’mol qilish IEAning barqaror rivojlanish stsenariyidan orqada qolmoqda. 2020 yildan 2030 yilgacha IEA maqsadiga erishish uchun global bioyoqilg‘i ishlab chiqarish har yili 10 foizga ko‘payishi kerak. Kelgusi 5 yilda faqat 3 foiz yillik o‘sish kutilmoqda[5]. |