|
Sürətli allergik (atopik) reaksiyaiarın patogenezində iştirak edən mediatorlarm əsas növləri aşağıdakılardan ibarətdir:
l.Histamin: saya əzələ liflərinin spazmma səbəb olur, qan kapillyarlarmm keçiriciliyini artırmaq yolu ilə ödemlərin, övrənin və nöqtəvarı qansızmalarm əmələ gəlməsinə şərait yaradır. Onun təsiri ilə kövşək birləşdirici toxumanın ara maddəsi-nin hidrofıllik xassəsi artır, nəticədə toxumalarda çoxlu miqdarda su toplanır (ödem əmələ gəlir). Histamin inyeksiyasma qarşı tipik dəri reksiyası (Lüis fenome-ni) 3 əsas əlamətlə xarakterizə edilir: a) histaminin dəri damarlarma bilavasitə təsiri nəticəsində əmələ gələn hiperemiya; b) inyeksiya sahəsinin ətrafmda 3-5 sm2-na bə rabər sahəni əhatə edən eritema - hissi sinirlərin qıcıqlanması sayəsində reflektor yolla yaranır; c) damar keçiriciliyinin pozulması nəticəsində əmələ gələn ödem və qovuqcuqlar. Dəridə bu cür dəyişikliklər yerli allergik reaksiyalardan başqa, bəzi kimyəvi maddələrin və həşərat zəhərlərinin təsiri nəticəsində də əməiə gələ bilər;
2.Serotonin: allergik reaksiyalarda serotoninin iştirakı heyvanın növündən və reaksiyanm xarakterindən asılıdır. Bu mediator siçan və siçovullarm allergik reaksiyalarımn patogenezində daha artıq dərəcədə iştirak edir; dovşan və dəniz donuzunun patologiyasmda sertroninin rolu nisbətən azdır. Yüksək dozada serotonin yeridilmiş heyvanlarda bronxospazm müşahidə edilir. İnsanm aİlergik reaksiyalarında serotoninin rolu o qədər də böyük deyil. Lakin serotonin əleyhinə təsir göstərən dərman preparatları bir sıra allergik xəstəliklərin (xüsusən övrə və dermatitlər)
müalicəsində müvəffəqiyyətlə tətbiq ediiir;
-
Ləng təsirli allergiya maddəsi (LTAM): leykotrienlər qru-puna aid olan bir neçə üzvi maddənin qarışığmdan ibarətdir (xüsusən leykotrien D4). Onlar araxidon turşusunun lipooksigenaza yolu ilə metabolizmi sayəsində əmələ gəlir. Leykotrienlər təcrid edilmiş saya əzələ preparatlarını histaminə nisbə-tən yavaş sürətlə spazma uğradır. Lakin antihistamin preparatları bu mediatorlarm təsiri ilə baş verən spazmm qarşasım ala bilmir;
-
Eozinofillərin xemotaksis amili: molekul kütləsi 380-390 olan tetrapeptidlərdir; əsasən eozinofillərin və neytrofıllərin xemotaksisinə səbəb olurlar;
-
Neytrofillərin xemotaksis amili: irimolekullu maddələrdir (mol. kütləsi 750 mln). Onlara soyuğa qarşı allergiyası olan insanm qan serumunda təsadüf edilmişdir;
-
H e p a r i n : qanm laxtalanmasmı ləngidən və komplement sisteminin fəallı-ğım azaldan mediatordur; təbii halda qeyri-aktiv şəkildə olur, tosqun hüceyrələrdən azad olduqdan sonra aktivləşir;
-
Trombosit aktivləşdirici amillər: bazofıl hüceyrələrdə sintez edilən fosfolipidlərdir (mol. kütləsi 300-500); trombositlərin aqresiyasmı sürətləndi-rir. Onlarm təsiri ilə trombositlərdən serotonin və histamin azad olur, damar diva-rmm keçiriciliyi artır;
-
Aril sulfatazalar: sulfoefiriəri hidrolizə uğradan fermentlərdir. Eozi-nofıllərdə bu fermentlərin miqdarı çox olur;
-
Fosfo lipaza D: insan eozinofıllərində olur, trombositaktivləşdirici amilin fəalhğım azaldır;
-
Histaminaza: insanlarm eozinofillərində və neytrofillərində aşkar edilmişdir;
-
Anafilatoksin: anafılaktik şok yaradılmış dəniz donuzunun qan se-rumunda aşkar edilir; tosqun hüceyrələrdən histaminin azad olmasım sürətləndirir. Anafilatoksin komplementin 3-cü və 5-ci fraqmentinin aktivləşmiş formalarıııdan ibarətdir. Sağlam dəniz donuzunun ümumi qan dövranma anafilaktik şok keçirmiş dəniz donuzunun qan serumu yeridildikdə müşahidə edilən patofizioloji dəyişiklik-lər anafilatoksinin təsiri ilə izah edilir;
-
Prostaqlandinlər: allergik reaksiyalarm mexanizmində yaxından iş-tirak edirlər. Onlarm təsiri ilə tosqun hüceyrələr lizisə üğrayır və allergiya mediator-ları azad olur.
Dostları ilə paylaş: |
