İncelemeleri

1. 

dərtiş. tartış. dəriş. açış. açılış. 

- sərgi yarıĢı: dartışı. - işlərin 

yarıĢı: dartışı. - birinci yarıĢ, ikinci yarıĢ. 

2. 

ərtiş

ka

. yartış. 

musabiqə. 

3. 

öçəş

ka. 

mərcləşmə. şərt bağlama. 

4. 

 payqa

3

. 

5. 

səhm. 

6. 

özüş

ka

. üzüş. 

1. 

qarış. çəkiş. çəkiliş. imtihan. : 

1. 

öçəş

ka

. 

 

yarıĢçı 

: yaraşçı. islahçı.  

yarıĢdırmaq: qarşılaşdırmaq. qarışdırmaq.  

yarıĢıq 

: yarış bitik. razılıq, təvafüq, müvafiqət kağızı. müvafiqətnamə.  

yarıĢ

ka

 

: 

1. 

iki adam arasında mal üləşmə. 

2. 

razılıq. təvafüq. müvafiqət.  

yarıĢmaq  : 

1. 

boğruşmaq. 

2. 

yontaşmaq. bölüşmək. qırışmaq. 

parçalaşmaq. 

3. 

yarı yarı bplüşmək. 

- bu davarı yarıĢın. 

4. 

 at 

yarişi yapmaq. yarı yarıya üləşmək. 

5. 

uzuşmaq. özüşmək

ka

. 

üzüşmək. - 

at yarıĢmaq. 

6. 

ərtişmək

ka

. yartışmaq. musabiqə 

vermək. 

7. 

eytişmək

ka. 

barışmaq, curlaşmaq. 

8. 

razılıaşmaq. 

təvafüq, müvafiqət edmək.  

yarıt 

: aşın. sibqət.  

yarıtmaq  : aşmaq. aşınmaq. aşunmaq. aşqınmaq

ka

. keçmək. yarıb 

keçmək. sibqət götürmək.  

yarqamaq: 

1. 

arqamaq

ka

. alqışlamaq. uğurlamaq. uğur xeyir diləmək. 

2. 

arturmaq

ka

. qəbul edmək. 

- tanrı artursun. 

3. 

bağışlamaq. rəhm 

eləmək. 

- tanrı yarqasın. 

4. 

bazrəsi edmək. dürüşmək.  

yarqan 

: yaran. yar. çuxurdan.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

995 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yarqıl 

: 

yarlıq

ka

. 1. 

boşuq

ka

. izin. icazə. 

2. 

buyruq. tuğraq. tuğra. əmir. 

fərman

. 3. 

yoxsul. kasıb. yazıq. 

- yarlıq ər: bağışlanmalı, yazıq kişi.  

yarquc

ka

  : qılınc kimi yarılmış çubuq. sacda, təndirdə çörəyi çevirməyə 

işlənir.  

yarqu

ka

 

: yaruq

ka

. yarpuq. yarpuq. ışıqlı, açıq aydın nə. 

- yap yaruq: lap 

açıq. ap aydın. 

 

yarqün 

: 

yarkün. 

ərkün. uyğun. münasib.  

yarlaqaqur : yarlığayası. yarlası. sələvat olsun. 

- tanrı yarlaqaqur: tanrı 

yarlığayası. sələvatullahi əleh.  

yarlamaq

ka

: tükürmək. yarsıtmaq. yarsudmaq.   

yarlası 

: yarlığayası. yarlaqaqur. sələvat olsun. 

- tanrı yarlaqaqur: tanrı 

yarlığayası. sələvatullahi əleh.  

yarlığayası 

: yarlaqaqur. yarlası. sələvat olsun. 

- tanrı 

yarlaqaqur: tanrı yarlığayası. sələvatullahi əleh.  

yarlıq

ka

 

: 

yarqıl

. 

1. 

boşuq

ka

. izin. icazə. 

2. 

buyruq. tuğraq. tuğra. əmir. 

fərman

. 3. 

yoxsul. kasıb. acınan.  

yarmağan  : ərməğan. sovqat. sovğat. but

ka

. töhvə. artut

ka

.  

yarma

ka

 

: 

1. 

uzunlamasına yarılan hərhanki bir şey. 

2. 

gözəl. incə. ürək 

qıran, aparan. nazik. 

- bir yarma qız. yarma yuğa

ka

: incə, xasa 

çörək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

996 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yarmaq 

: 

1. 

yirmək. irmək

ka. 

dəlmək. 

- ər dam irdi. 

1. 

yormək

ka. 

çözmək. 

ayırmaq. 

1. 

yartmaq

ka. 

para. 

1. 

qırçamaq

ka. 

dəğmək. dəğip 

siyirmək.  

yarmaqan

ka

 

: ərmağan

ka. 

armaqan. amuç.  

yarmaq

ka

  : 

1. 

para. 

2. 

bir şeyi kəsərək zorla açmaq. parçalamaq. yerə 

sınır çizmək.  

yarmaqlanmaq

ka

 

: para yiyəsi olmaq.  

yarmanmaq

ka

: tırmanmaq. 

- duvara yarman: tırman.  

yarmaĢ

ka

  : 

1. 

iri öğüdülmüş bulqur, nərsə. 

2. 

yumşaq. axşın. - 

yarmaĢ un. 

incə, narın un.  

yarmaz 

: yaramaz. faydasız.  

yarpaq 

: 

1. 

yarıq. 

2. 

nərsənin ayırmaq üçün, çevrəyə çəkilən cızıq. 

1. 

yazqaq. yasqaq. açıq nə, yer. 

(# yaĢqaq: örtülü, gizli olan). 

 

yarpatmaq

ka

: (

<

 

yar

). 

1. 

iyiləşmək. ayağa qalxmaq. sarpılıb böyümək. 

- igik 

yarpattı: xəsdə düzəldi. - oğlan yapattı: böyüdü. 

2. 

irpəmək

ka. 

yırpamaq. biçmək. qırmaq. pozmaq. 

1. 

iyiləşmək. ayağa 

qalqmaq. sərpilip böyümək. - yarpadmaq. 

 

yarpız 

: 

bax

 

>

 

yarpuz

.  

yarp

ka

 

: 

1. 

səvincidən üzdə olan açıqlıq, ışıqlıq. yalabıqlıq. 

2. 

sağlam. 

- 

yarp nə: sağlam şey. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

997 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yarpuq 

: yaruq

ka

. yarqu

ka

. yarpuq. ışıqlı, açıq aydın nə. 

- yap yaruq: lap 

açıq. ap aydın.  

yarpuz

ka

  : 

1. 

gözəl qoxulu bir ot. qır nanəsi. majoran. 

1. 

yılan yiyən 

heyvan. firavun sıçanı. 

1. 

boynaq. ilana ağı verən kələr.  

yarsıq 

: hicrət. firaq.  

yarsıqmaq

ka

: 

ayrısmaq

. 

1. 

yarılmaq. ayrı düşmək. 

- yarımnan yasıqalı. - ər 

oğlundan yarsıqdı. 

2. 

murdar bulmaq. iğrenmək. 

 

yarsıncıq

ka

: arsıncıq. murdar. pis. iğrənç.  

yarsıtmaq

ka

: arsıtmaq. tiksindirmək. yormaq. irgəndirmək.  

yarsqaq

ka

: zivgək, sürüşgən yer. ayağın qayabiləcəkl yer.  

yarsudmaq

ka

: yarlamaq. yarsıtmaq. diksindiği şey üzündən tükürmək.   

yarĢı 

: 

1. 

ləh. 

(# qarĢı: əleyh. - sən mən qarĢısan, yarĢısan. - iyiyə yarĢı 

dur, kötüyə qarĢ. 

1. 

yarçı. münsif. davər. 

 

yarĢım

ka

: yarışma. bir yarışlıq nərsə.  

yarĢın 

: 

arĢın

 (

<

 

yarmaq

). ölçü.  

yart yurt tutmaq

ka

: bart burt tutmaq. ansızın hər yandan yaxalanmaq.   

yartı 

: odunçu.  

yartım

ka

 

: 

1. 

ayrılmış. parçalanmış. bölünmüş. bölük. 

- yartım boyun 

(bodun): parçalanmış el, xalq. - yartım ölkə. - yartım yarmaq: 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

998 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

səhimə bölünmüş para. - yartım ürək. 

bölük. 

2. 

yarıq. quruh. 

- bir 

yartım boyun: bir quruh xalq.  

yartıĢ

 

:

 

yırtıĢ

. 

yırtaĢ

. 

yirtəĢ

. irtiĢ. irtəĢ

ka

. 

əriĢ

. 

ırtaĢ

. irişmə. çəkişmə. 

savaş. yarış. ərtiş

ka

. musabiqə.  

yartıĢmaq: 

yertiĢmək. irtiĢmək. irkiĢmək

ka

. ərtiĢmək

. yığılmaq. toplanmaq. 

ərtişmək

ka

. yarışmaq. musabiqə vermək.  

yart

ka

 

: bart. bardaq.  

yartmaq

ka

: 

1. 

ərtmək. yertmək. irkmək. irtmək. yığmaq. toplamaq. 

1. 

 

yarmaq. para.  

yartu

ka

 

: 

1

. 

taxda. 

2

. 

təxdəsiyah. 

2

. 

yonqa. talaş.  

yarturmaq

ka

 

: 

1. 

qırağa qoymaq. bağışlamaq. göz örtmək. 

səfnəzər edmək. 

- mənim yazığım artıran tanrım. 

2. 

yardırmaq.  

yaruq

ka

 

: 

yarıq

. 

1. 

şans. 

- doğdu yaruq ulduzu. 

2. 

 

ışıq. aydınlıq. parıltı. 

- 

yapyaruq. çox aydınlıq. - aldı gözüm yaruğu: göz ışığımı aldı. 

3. 

yarqu

ka

. yarpuq. yarpuq. ışıqlı, açıq aydın nə. 

- yap yaruq: lap 

açıq. ap aydın. 

4. 

yarıq. 

 

- yaruq yalım

ka:

 balıq tutqalı. yaru yalım.  

- yaruq yulduzı

ka

: tan yıldızı.  

yaruqluq

ka

: 

1. 

güc quvət. 

- arpa saman yağıtqıl, olsun atı yaruqluq: arpa 

saman tökginən, atı tapsın güc quvət. 

2. 

nur. ışıq. aydınlıq. 

rahatlıq·. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

999 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yarumaq

ka

: ışımaq. ışıqlanmaq.  

- yarumaq yaĢumaq

ka

: keyiflənmək. səvinmək·.  

yarupqan: açan. saçan. (

# yapurqan

ka. 

yaşurqan. qizləyən). 

 

yarut 

: yaşut. şad. açıq. könik. könül. sevnik. həyəcanlı.  

yarutqan

ka

: 

1. 

yaran. aydınlatan. 

2. 

işləri açan.   

yarutmaq

ka

: 

1. 

yaşutmaq. şad olmaq. sevinmək. keflənmək. kef eləmək. 

2. 

aydınlatmaq.  

yas 

: 

yas

ka

 

1. 

itgi

. 

zərər. ziyan. 

- onun mənə təlim yas dəğdi. - bu işdə 

yas yox. - yasın alda asın (karın) ver. 

2. 

ölüm. həlak

. - onun oğlu 

yas oldu: öldü.  

yasağax: 

<

 yassı ağac: enli taxsa. xəmir taxdası.  

yasaq 

: yasqa. tasqa. tasağ. silli. şapalaq.  

yasanmaq

ka:

 ölmək. həlak olmaq. - onun oğlu yas oldu: öldü.  

yası 

: yatı. yazı. yatız. yatsı. uzuna. 

- yatı yer.  

yasıc

ka

 

: yassı, uzun təmrən.  

yası

ka

 

: 

1. 

yassı. yasul. saf. düz. hamar. 

2. 

enli. ənli. gen. 

- yası ağac: 

enli taxsa.  

yasıq

ka

 

: 

1. 

yeşik. qutu. cəbə. cilit. 

- yasıqlı ya: kiş qurman

ka. 

sadaq. yaylıq. 

ox yay qabı. qədələç. 

1. 

yayıq. yazıq. açıq. kinayəsiz. sərih. 

- 

yasıq söz. - yasıq məktub.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

1000 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yasıqlı

ka

  : 

yazıqlı

ka

. 

yasıqlı

ka

. yayılmış. açılmış sərilmiş. çözülmüş. 

bağından çözülmüş. 

- yasıqlı döşək: sərilmiş döşək. 

 

yasılamaq

ka

 

: 

1. 

yassılamaq. yaymaq. açıq açığa vurmaq. 

açmaqıq. qenə yazmaq. kinayəsiz işləmək, söyləmək. 

2. 

yesilmək. ısılmaq

ka. 

azalmaq. əksilmək. dağılmaq. tərq 

olunmaq. buraxılmaq.  

yasım 

: yatım. beşik. bekik. döşək. 

- tülük yasım: tüklü, pürüzlü, 

məxməlli döşək.  

yasqa 

: yasaq. şapalaq. tasqa. tasağ. silli.  

yasqac

ka

: yastıqaç. xəmir taxdası.   

yasqaq 

: yazqaq. yarpaq. açıq nə, yer. 

(# yaĢqaq: örtülü, gizli olan).  

yasqaĢmaq: (

<>

 

yaqsaşmaq

). 

1. 

tasqaşmaq

ka

. toqatlaşmaq. şapalaqlaşmaq. 

çırpışmaq. 

2. 

toqatlaşmaq. bunda yardım. tasqamaq. 

tasqaşmaq. 

3. 

tasqatmaq

ka

. silliləşmək.  

yasmaq

ka

  : 

( s <> z ) 

yazmaq

. 

yaymaq

. 

1. 

açmaq. buraxmaq. tərk edmək. 

- 

qoşun yasdı. 

2. 

dağıtıp yaymaq. çözmək. açmaq. 

3. 

göndərmək

. 

- 

ora qoşun yasın. 

4. 

açmaq. 

- yasın yas: kamanı gər, aç. 

5. 

qurulu 

şeyi açıb yığmaq. 

- çadır yasmaq: çuvaç yasmaq: çadırı açmaq, 

pozmaq. - yası yasılmıĢ, qara günə batmış. - xan süsün yazsadı: 

yaydı.  

yassı 

: 

1. 

yası

ka. 

saf. yasul. düz. hamar. 

2. 

enli. ənli. gen.