2.
bükürmək
.
endirmək
.
salmaq
.
endirmək.
- təğirin bükür: düşür. - təxdən bükürən: salan
tütək
:
düdük. toqurqa
ka
. doğurqa. toğurqa
ka
.
1.
toqqura. toqra. toqar.
qamış. yüyə. lülə.
2.
sıbızqu
ka
. sıbuzqu. bir çeşit çalqı, tütək.
tütətmək
ka
:
tütitmək
ka
.
tütütmək. düdlətmək. tüstüləmək. duman çıxarmaq.
salmaq.
tütitmək
ka
:
tütətmək
. tütütmək. düdlətmək. tüstüləmək. duman çıxarmaq.
salmaq.
tütqürmək
ka
: tütürmək. saldırtmaq. qışqırtmaq.
tütləĢmək: bulanmaq. yoğrunmaq. qatlaşmaq.
tütsük
ka
:
düdsük
. kinic. qınıc. qınac. kinli. -
dütsüq kiĢi: kin çağlayan,
saxlayan kişi.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
893
http://WWW.TURUZ.NET
tütük
:
düdük
. tütək. toqurqa
ka
. qamış. yüyə. lülə. çaydan kimilərin
əmziyi.
tütü
ka
: türlü.
tütün
ka
: duman.
tütünmək
ka
: tutunmaq. duman tütmək.
tütürmək
ka
: tütqürmək. saldırtmaq. qışqırtmaq.
tütüĢmək : tutuşmaq
ka.
birbirin yaxalayıb savaşmaq
tütüĢmək
ka
: qavqa edmək. tutuşmaq. çəkişmək. avı yaqalamağa yardım. .
- tutuşmaq.
tüvək
ka
:
tüfək
.
<
tüppək
6
.
toppaq
6
.
tüvgək
. tüpməyə, püfləməyə yarar
qamış arac. ağacın içini oyub, yaxud yaş ağacın dallarının
soyulmuş qabığın burub lülələyib, içinə saçma, güləkçə qoyub
ov ayqıtı. patlanqıç.
- tüppəklə çümçük atıladıq.
tüviĢmək :təvişmək
ka
. taxışmaq. taxmaq. şişə ət düzmək.
tüviĢmək
ka
:
təviĢmək
. tüqişmək. taxışmaq. şişə ət düzmək.
tüvĢə
: tüqşə. düğm. tamuc
. - tüvĢə tüvĢə tari yapışmışdı annına. (
>
tuĢə
fars
: azıq).
tüvĢəmək
ka
:
tüqĢəmək
.
1.
düğmələnmək. tamuclanmaq
. - tüvĢə tüvĢə tari
yapışmışdı annına.
2.
dənər dənər tərləmək.
tüyün
:
düyün
. tüqün. düğün. tuqun. çimri. çinis. -
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
894
http://WWW.TURUZ.COM
tüz
:
düz
.
1.
törü. tənik. insaf. həqq. -
güc eldən girsə, düz
tünlükdən çıxar: zor asdanadan girsə, düz bacadan (pəncərədən)
qaçar.
-
düzlüyə biləkdə gərək, bilikdə gərək.
2.
bütün
ka
. doğru.
dürüst. səhih.
3.
əş. bir. bərabər. müsavi.
- yat yağuq düz olmaz:
yad yaxın bir değil.
4.
asıl. kök. soy sop. el gün.
- el tüz nətək: el
oban necədir.
5.
açıq yer. alanğ
ka
. alan. anğıl. tüz
ka
. hamar.
- düz
ova: alanğ yazı.
6.
tüzər. düzər. yası
ka.
yassı. yasul. yapır
ka.
yapur.
yapraq. yapruq. yapruş. qonu
ka.
yuşan
ka
. şumal. saf. hamar.
yumşaq. tənik. -
yüĢən daş: şumal daş.
7.
uzlu, düzlü, duzlu:
çıxarlı, doğru, dadlı.
8.
bir. bərabər.
- beş ərəngə düz ərməz: beş
barmaq bir olmaz. - düz yer: bir yer.
9.
suvlanğ
ka
. düm düz. samsaf.
dalı budağı olmayan ağac. qıvırcıq olmayıb düz olan saç.
-
düz qaya: üşəriq taş
ka.
yüşərik.
tüzəlmək:
düzəlmək qalxmaq (# üzəlmək: üzülmək. ölmək).
1.
burulmaq.
curlanmaq. türülmək
ka.
dürülmək.
- bitik türüldü.
2.
düzəlmək.
etilmək
ka.
edilmək. düzəlmək. onğulmaq
ka.
iyiləşmək. iyi olmaq.
yapılmaq. yarpatmaq
ka
. ayağa qalxmaq. sarpılıb böyümək.
hazırlanmaq.
3.
savmaq. savramaq
ka
. sağalmaq. şifa tapmaq.
4.
yenəlmək. yenətmək
ka
. yeğnilmək. sağalmaq.
- baş düzəldi:
yenitdi: sağaldı.
tüzəltmək :
düzəltmək
. toxdatmaq. toqturmaq
ka
.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
895
http://WWW.TURUZ.NET
tüzəltmək:
düzəltmək
.
1.
bütürmək. bitirmək. doğrutmaq.
2.
durutmaq.
türütmək
ka
. törütmək. törətmək. yaratmaq. onarmaq.
yonqamaq.
3.
qondqarmaq
ka
. qöndqürmək
ka.
qondarmaq.
doğrultmaq. tikmək. yola qılavuzlamaq. iqrar ettirmək.
tüzər
:
düzər
. düz. saf. hamar. düz. saf. hamar.
tüzərmək
ka
:
düzərmək
.
düzəlmək
. tüzürmək. düzürmək. saflanmaq.
hamarlanmaq. -
yer tüzərdi.
tüzəĢmək
ka
:
düzəĢmək
.
1.
bəkişmək
ka
. bəküşmək. gücləşmək. sağnışmaq.
cürləşmək.
2.
düzləmək. tüzüşmək.
tüzətmək
ka
: toxumaq. sarımaq.
- maşın toxumaq: düzəltmək.
tüzləmək: safatmaq. yapurtmaq
ka
. hamartmaq.
tüzləĢmək
ka
:
1.
tizişmək
ka.
düzüşmək.
2.
düzəlmək.
rnüsaviləşmək. tüzlünmək. tüzülmək.
3.
yapruşmaq
ka
.
hamarlaşmaq.
tüzlük
:
düzlük
. dostluq. arxadaşlıq. kəndlik. kətlik. sədaqət.
tüzlünmək
ka
:
1.
düzlünmək
(
a <> ü )
dazlanmaq.
2.
tüzlinmək.
tüzülmək.
tüzmək
:
1
.
düzəltmək. hamarlamaq.
- işə başlamadan yeri düzün. -
toprağı düzüb əkdilər.
2
.
sıralamaq. sağmanlamaq.
sahmanlamaq.
- işlərimi düzüb yola çıxdım. - qocalıb daha öz
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
896
http://WWW.TURUZ.COM
işlərin düzmmir. - söz düzən: incə sözləri yığıb sıralayan. - inci
düzən.
tüzüldürük :
düzüldürük
. tizildürüq
ka
. bəzək üçün düzülən, taxılan taxılar.
tüzülmək:
1.
tüzlinmək. tüzlünmək. düzəlmək. tərtip, tənzim edilmək.
2.
birbiri yanında sıralmaq. arqaşmaq. cərgəşmək.
tüzürmək :
düzürmək
.
1.
tüzərmək
ka.
düzərmək. düzəlmək. saflanmaq.
hamarlanmaq. -
yer tüzürdi.
2.
düzərmək. (
ü <> a )
dazatmaq.
tüzüĢ
:
düzüĢ
. bəkit. bəkiş. sağış. sağman (
>
saman
). sahman.
həncar.
tüzüĢmək: tizişmək
ka.
düzləşmək.
tüzüĢmək: tüzəşmək. düzləmək.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
897
http://WWW.TURUZ.NET
u
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
898
http://WWW.TURUZ.COM
u
: udu. ud. uyqu.
u
:
{
<>
i. - düzün
<>
dizin. }- tuzun
ka
<>
tizin: elbaşı. kədxuda. - uzu
<>
izi:
yana. tərəfə.
ubanmaq
ka
: abanmaq. gizlənmək.
- oğruya tay ubanma, görcək işdə
yubanma.
uc
:
1.
son. zaval.
- boyda nə uc var: elə zaval yoxdu. -
ucu yox bir ağrıya düşdük.
2.
türklərin qaləm yaptıqları bir ağac.
-
uc ağacı: qələmlik, çəliklik, iğdəlik kimi nələr düzəldilən ağac.
3.
bir
nəsnənin tükənməsi. bitməsi. ucu. qınar. kənar.
- uc el: sınır.
sınırdaki el.
4.
sırt. arqa. uca.
uca
:
uca
ka
.
1.
ağız. hündür. asuq. ısuq. hündür.
2.
incə. ulac. alça.
yumuşaq xuylu. uslu. yüküm. həlim. bilən.
3.
arxa.
ucalıq
: turq
ka
. boy. boyut.
ucalmaq : yüksəmək
ka
. uzanmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
899
http://WWW.TURUZ.NET
uclanmaq :
1.
nərsənin ucu baş vermək, çıxmaq.
2.
uclara ayrılmaq. inşiab
olmaq.
- partiya uclandı. - ölkə birliyi uclandı.
ucluq
: (
<
uc
).
üçlük
. kələk. tələ. üç dalın başın, dəmirlə birbirinə
qovuşduraraq qurulan tələ.
ucruĢmaq : uçruşmaq. içrişmək. biribirinə qoğuşmaq. quculaşmaq.
ucuq
:
uçuq
. son. bitiş. -
iş ucuğu.
ucuqmaq :
<>
uçuqmaq
.
ucunmaq: utanmaq. yaçanmaq
ka
. sıxılmaq.
ucuz
:
ucuz
ka
. hor. alçaq. dəğərsiz. ərsov. yüngül. kiçik
ka
. qısıq. əsgik.
az. həqir.
- ucuz kişi.
ucuzlamaq
: xor, alçaq görmək. korlamaq. alçatmaq. təhqir
edmək. -
bəy onu ucuzladı.
ucuzlanmaq: ucuz bulmaq. ucuz saymaq.
ucuzluq : dəğərsizlik. kiçiklik. alçaqlıq. həqarət.
uçaq
: cənnət.
uçan
: gəmi. iki yelkənli gəmi.
uçat
: ücrət. tər
ka
. müzd.
uçatçı
: tərçi
ka.
muzdur.
uçqur
: (
şalvar
) ilərsük
ka.
igərşük. bağ. bənd. tizmə
ka
.
uçqurmaq : quşqurmaq. uçutmaq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
900
http://WWW.TURUZ.COM
uçmaq
:
uçqunmaq
.
öçmək
.
1.
gedmək. gedilmək.
-
ayrılmaq.
qıraqlanmaq. düşmək. sönmək. yatmaq. -
uçdu ərin öpgəsi. -
tının uçsun: nəfəsin kəsilsin. - onu vurdu tinin uçurdu: vurub nəfəsin
kəsdi. - od odğuc bilə uçurmaz: od alov bla sönməz. - od uçdu. -
öpkəni uçur: hirsivi at. - tinin uçsun:
1.
nəfəsin
kəsilsin
. 2.
rəngin
solusun. - göyə uç: havaya qalx. - quzu
ka
uçurdu: yerə saldı. - ər
atdan yerə uçdu. - otuq, otğuc ilə uçmaz: od, odu söndürməz.
2.
uçmaq. cənnət.
uçruĢmaq
ka
: söndürmək. yatırtırmaq.
- onun öpgəsin uçruĢmaq gərək. - qızıb
öpgəyib püsgürən, uçruĢur bir gün.
uçruĢmaq
ka
: ucruşmaq. içrişmək. biribirinə qoğuşmaq. quculaşmaq.
uçuq
ka
:
1.
uçquq
ka.
ingi. tumağu. soyux dəğmə.
2.
ucuq
. son. bitiş. -
iş
ucuğu.
uçuqmaq:
ucuqmaq
.
(ç <> z )
uzuqmaq
ka
.
1.
sonuna varmaq. sönmək.
üzülmək. üzükmək.
- odu uzut: uçut: üzüt: söndür. - çırax uçdu:
yula uzdu: üzdü. söndü. keçdi. - onun qutu uçundu: üzündü. uzundu:
söndü: yatdı.
2.
bitmək. -
iş uçuqdu.
2.
çıxmaq. qırılmaq. sönmək.
uçun
:
için
. səbəb bildirən bir ılgəc.
uçuran
: uçurqan
ka
.
uçurqan : uçuran.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
901
http://WWW.TURUZ.NET
uçurmaq
ka
:
üçürmək
. 1.
düşürmək. yıxmaq. söndürmək.
yatıtmaq. soluğunu kəsmək. -
atda uçurdu onu.
söndürmək.
2.
üsürmək. çatdırmaq. qalxıtmaq. -
göylərə üsən ahım.
uçursamaq
ka
:
1.
uçurmaq istəmək.
2.
qaçırtmaq.
- ağır uyni uçursadım.
uçurum
: yar. yaran. yarqan. çuxurdan.
uçutmaq : uçqurmaq. quşqurmaq.
ud:uy
udlatmaq
ka
: utlatmaq
ka
: uydurmaq. arxasına düşürmək.
ufalamaq
ka
: övmək
ka
. uvmaq. ovmaq. oğalamaq. ovalamaq.
ufalanmaq: uşalmaq
ka.
üşəlmək
ka.
oğulmaq. ovşamaq.
ufalanmaq: uvulmaq
ka.
əzilmək.
ufalatmaq: uvşatmaq
ka
. uşalamaq. uşatmaq. üşələmək. üşətmək
ka.
uşalmaq. uşatmaq. uvşatmaq.
ufut bolmaq
ka
: uvutlanmaq. utanmaq.
uxaq
ka
: ügək. üzək. özək. meyvəlarin sıxılmış suyu.
ujeyrus
:
<
uqey
.
oqey
.
ujlanğ
ka
:
uclanğ
. qaya kələri.
uq
:
uq
ka.
çadırın üst yanındaki köşələrdən hər biri.
uqança
ka
: oğanca. gücü yətincəyə qədər.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
902
http://WWW.TURUZ.COM
uqan
ka
: hər şeyə qücü yetən. qadir.
- uqan tənğri: gücü yetən tanrı.
uqar
ka
:
uğar
. qarışığı olan nərsə.
- uğar at: alnında ağ olan at.
uqarmaq :
oqımaq
ka
. oxımaq
.
uqımaq
ka
.
1.
qaytarmaq. qusmaq.
- nə yedi
oxudu.
2.
açıqlamaq. soymaq. ifşa edmək. -
gizlin işlər oldu uqar.
uqımaq
ka
:
oxımaq
. qaytarmaq. qusmaq.
- nə yedi oxudu.
uqlatmaq
: (
ulqat
< met >
uğlat
).
ulqatmaq. uqlatmaq
. ( d <> l )
ulqalmaq
.
uqlalmaq
.
çoxalmaq
.
böyümək
.
- oğlan uğlatdı: ulqaldı. böyüdü.
uqlıtmaq
ka
:
oğlıtmaq
ka
. oklıtmaq
ka.
ürətmək. çoğaltmaq. yığmaq. toplamaq.
- davar oğlatan.
uqmaq
ka
: oxumaq. anlamaq. qanmaq.
- hammı öz işin uqsa, çətinlik qalxar.
- bilgə kişi tavraq uqar: qıvraq, tez qanar.
uqra
:
uğra
.
1.
ged. var.
- evə uğra.
2.
oğur. qabaq. uğraş. uğur.
uqraq
:
oğraq
.
1.
oğraq. gediş. -
işlərin uğraqı: gedişi. - bu uğraqla hara
çatmaq istəyirsən.
2.
pırosə.
3.
çatılacaq yer. məqsəd.
4.
çatmaq
istəyi. istək. əzm. qəsd.
5.
meyil. istək. hal.
6.
oğraq. qəsd.
məqsəd.
- yandı ərin oğrağı: olsun ki qəsdindən döndü.
uqraq
:
oğraq
ka
.
oğruq
.
ovruq
.
dağ yamacı. dərənin dönəməci.
uqraq
:
uğraq
.
oğraq
. çox, tutçi, həmişə gedilən yer. patuq.
uqraq
:
uğraq
ka
.
oğraq
ka
.
oğruq
.
ovruq
. dağ yamacı. dərənin
dönəməci· -
uqraqlanmaq
ka
:
oqrağlanmaq
. oğraq qılığına girmək.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
903
http://WWW.TURUZ.NET
uqraqlı
ka
:
uğraqlı
. 1.
istəkli. uğramaq, çatmaq istəkli.
2.
meyilli.
- siz bu
ikisindən birinə, hançına uğraqlısız. - uğraq qalmadı daha. - mən
sənə uğraqlı, sən mənə uğraqlı.
3.
hallı durumlu.
uqraqlıq
ka
:
oqraqsıq
ka
.
uğramaqlı olan.
uqraqsıq
ka
:
oqraqlıq
ka
. uğraq dəğərli olan.
uqraquçı
ka
: uğrayan. uğrayıcı.
uqralmaq:
oğralmaq
. yoluxmaq. keçmək. çatmaq.
- bu yerlərə uğralın. -
uğraldığın çağda çox keməyib.
uqramaq : yügrəmək. yügürmək.
- öpkəm gəlib uqradım: ofgələnib
yügürdüm.
uqramaq
ka
:
Dostları ilə paylaş: |