izərgəmək
: azargəmək
ka
. əzərgəmək
ka
.
izləmək
.
axtarmaq
.
taptalamaq
.
izi
ka
:
1.
davamlı. durmaz.
- izi gəlib gedə alıcı. - işində qırıq yox, izi
olmalısız.
2.
dalıcan. ötür.
- o izi gəldim.
3.
öbür il. gələcək ildən
sonraki yılı.
izin
: boşuq
ka
. icazə.
izincü
:
1.
nərsənin dalında olan nə, arxasından gələn nə.
2.
mürid.
iziĢ
: sürgü. sürük
ka.
tə'qib.
izləmək
: irtəmək
ka
. istəmək. aramaq. sürqüləmək
ka.
qovalamaq. tə'qib
edmək.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
334
http://WWW.TURUZ.COM
izliq
ka
: edlik. yetlik. çarıq.
- yetlik olsa, ər öldiməz, içlik olsa, at yağrımas:
başmaq olsa, ər qalmaz, yəhəlıq (yəhər altı keçə) olsa, at beli
yaranlamaz.
j
jaqılamaq
ka
: çağlamaq. çaqılamaq. şaqılamaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
335
http://WWW.TURUZ.NET
k
>
q
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
336
http://WWW.TURUZ.COM
q
qa
:
qa
ka
. qabın qısalmış biçimi.
1.
qap. axar qoyulan qap.
- qa qaça:
qaqaça: qab qacaq.
2.
hərhanki bir şeyin qıyısı.
3.
ək
. -
lığa
. -
qamış qa: qamış lığa.
qab
:
1.
tən. gövdə. bədən.
- qabu qamuğ deşildi, qanı axıb yüşüldü:
bədəni bütün dəlik dəlik oldu, qanı axdı.
2.
sarnıç
ka.
tulum. -
yemək
qab: aşıç
ka
. aşac. qablama. təncərə.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
337
http://WWW.TURUZ.NET
qaba
: iyrik. irik. gobud. kötük. qatut
ka
. bədəxlaq. opuz
ka
. obuz. şişik.
çətin. qatı.
qabadayı: kür. gür. yiğit. dəlir. sarsılmaz. bək yürəkli. cəsur.
qabax
:
1.
aşnu
ka.
öncə. əvvəl.
- mən ondan aşnu gəldim. - qurumuĢ
qabaq: sağanqu. saqnaqu
ka
. saxsılanmış.
2.
uğraş. uğra. uğur.
oğur.
qabaran: ürülqən
ka.
urulqan. orulqan. şişən.
qabarcıq: qabarqan
ka
. sivilcə. qamcuq. qamcıq. qamçıqu
ka
qabarqan
ka
: sivilcə. qabarcıq. qamcuq. qamcıq. qamçıqu
ka
qabarmaq: bars bolmaq
ka
. paysalmaq
6
. üzlənmək
ka
. şişmək.
qabartı
: bars
ka
. şiş. paysa
6
.
qabartmaq : tovurmaq
ka
. durvurmaq. durqurmaq. doğrutmaq.
dikmək.
- o qulağın tovurdu: dikətdi.
qabcaq
ka
: qovşaq. çatar. çatşaq. neçə yolun, qolun birbirinə qavuştuğu
yer.
qabıq
:
1.
qaysı. qayıs.
2.
sıyrım. dəri. üz.
- qabıq qoymaq: qayıslanmaq:
qabır
: gürs. qurs. şişik. maya.
qabırcaq
ka
:
qabqırcaq
. sandıq. tabut. ükək
ka
.
qabır
ka
:
qapır
. qurs. gürs. şişik. maya.
qablamaq: aşatmaq
ka
. yeditmək. yemək, çörək vermək.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
338
http://WWW.TURUZ.COM
qabuc
: hoqqa. qasıb. xapsi
ka
. qapsı. qapas. kiçik qutu, qab.
qabus
:
kabus
.
<
qâpus
. qarabasma. bürt
ka
.
qacac
ka
:
( q <> c )
qaqac
. kir. çirk. çik. bulaşıq.
qaca
ka
: qap. qa qaca.
qacalamaq
ka
: qabçaqlamaq. qablamaq. qaba qoymaq.
qaç qaç
ka
:
qoç
qoç
. üzərlik tütüsü verərək söylənən söz.
qaç
:
kaç
ka
.
1.
neçə.
- kaç qata sordum.
-
kaç kərə: qaçur. qaçar
ka
. - kaç
istədi, kaç aldım.
2.
dəfə. yol.
- bir kaç gəldim yoxuduz. - bir kaç
utuzdun. - bir kaç utuzan bir kaçda qazanır.
qaçaç
ka
: ipəkli çin qumaşı.
qaçağan : qaçıqay . çəkingən. təzki. tazıq
ka
. -
qaçağan adam: qaçıqay ər.
ka
.
qaçaq
: qaçqın
.
yazıq. azıq.
qaçan
ka
:
kaçan
.
1.
nə vaxt. nə zaman.
- kaçan gedirsən
.
2.
zaman. vaxd.
çağ.
- bir qaçan: bir çağ.
3.
əgər. isə.
- qaçan barsan: əgər gedsən.
gedərisən.
qaçar
ka
: kaç kərə. qaçur.
qaçıqay
ka
: qaçıqan -
qaçıqay ər: qaçıqan adam.
qaçılmaq: çəkilmək. qaçımaq
ka
.
qaçımaq
ka
: qaçmaq. qaçılmaq.
qaçın
: sağlaş. gizlən.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
339
http://WWW.TURUZ.NET
qaçınmaq : çəkinmək. tıqılmaq
ka
: tıqınmaq.
ürkmək
ka
. ürkünmək. tizmək.
tezinmək. tezgərmək. tizgirmək. yığılmaq
ka.
toplanmaq.
büksəmək. bükmək. irgənmək. qaytarmaq. burcutmaq.
qaçıran
: qaçurqan
ka
. ətacı. bədəxlaq.
qaçırmaq: qarturmaq
ka
. neçə nəyi birbirinə qarıştırmaq, daldırmaq,
tıxdırmaq, basmaq, batırmaq, sıçratmaq.
- suyu boğazıma
qaçı:tdı: qarturdı. - onu suya qaçır: qartur: batır.
qaçırtmaq: qaçıtmaq. sıçratmaq. ötqgərmək. ütgərmək. ürkütmək.
qəbətmək. öldürmək. yox edmək. qavşatmaq: gəvşətmək.
kovşatmaq. boşaltmaq. ayırmaq. açmaq.
qaçıĢ
ka
: uyuşmazlıq. döğüş.
- qaçıĢ bolsa, qıya görməz: el ara çalış,
çözüş, ixtilaf düşsə, el birbirinə yanda baxmaz belə.
qaçıĢmaq: tazışməaq
ka
.
qaçıtmaq:
1.
qaldırmaq.
( q <> y )
qoğutmaq. qoxutmaq. quyutmaq
ka
.
qızdırmaq. ürkütmək. quşqutmaq. tazıtmaq
ka
. tezitmək.
tazıqdırmaq. ürkütütmək. sıçratmaq. qəbətmək. öldürmək. yox
edmək. qavşatmaq: gəvşətmək. qovşatmaq: boşaltmaq.
ayırmaq. açmaq.
2.
səkrətmək. atlamaq. salmaq. düşürmək.
-
on sözdən birin səkrətdi. - pitiyi oxuda, ama hər iki xətdən birin
səkrətdi.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
340
http://WWW.TURUZ.COM
qaçqağan: yeyin. yelkən. yelkin. iti olan nə
. - yelkin at.
qaçqan
: qaçıqay
ka
. qaçqın
ka
. tizgək. tizək. tezgək. tələsik. tezək. ürkək.
qaçqıç
: ürkünc
ka.
ürküntü. talqaş. dalquş. qalqal.
qaçqın
ka
:
qaçan. qaçaq. yazıq. azıq. ürkək. tərsin. tərsən.
qaçmaq : kurəmək
ka.
iticə gedmək. tezikmək: tizmək. ürkmək. təzmək
ka
.
-
qul kürədi.
qaçmarlamaq: qaşmərləmək. alaylamaq. alay etmək.
qaçrumsınmaq
ka
: qaçırayışsınmaq.
qaçruĢmaq
ka
: qovalaşmaq.
qaçtırmaq: səgirtmək
ka
. qoşturmaq. - səkirtmək. səkirtmək.
qaçturmaq
ka
: qaçırtmaq.
qaçurqan
ka
: qoğan. qaçıran. ətacı. bədəxlaq.
qaçurmaq
ka:
qaçırmaq.
qaçurtmaq
ka
: qaçırtmaq. qoğalamaq.
qaçut
ka
:
1.
qısa neyzə.
2.
çəkiş. savaş. qovala qaşdı. qavqa. çarpışma.
qada
: bəla. qəza. mun
ka.
qadağa
:
tıqıq. tıxıq.
qadaq
:
1.
bərk. möhkəm.
2.
çətin. düğün. zor.
3.
cəza. ağruq.
qadaĢ
: qohum. tanış.
- qadasına qaydı: öz qohumuna ürəyi yandı. -
qadaĢ qadaĢa qavuşdu.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
341
http://WWW.TURUZ.NET
qaddarlanmaq:qadrınmaq: qayrınmaq. qadırlanmaq
ka
. çağnamaq.
çətinləşmək.
qadıq
ka
:
bax
>
qatıq
ka
.
qadın
: uraqut
ka
. avrat. arvad. -
arvadın qatnaşıqları, tayfa tırığı: tüngür
ka
.
tüngü. dünür. düğün (
<
tüq).
-
böyük qadınlara verilən unqun·: altun
tarım
ka
. - altun üzük: qızıl könüllü qadın iyi tinli, duyqulu, ruhlu xanım.
qadir
: bax
>
qadır.
qadır
:
qatır
.
1.
qadran. qayran. hər şeyə gücü yetən. uğan tənğri.
gücü yetən tanrı.
2.
çətin. güc. zor.
- qatır işlər: böyük, çətin işlər. -
qatır durum: pis şərayit. - qatır qışlıq, yaman donluq.
qadırxan
ka
: qayıran. cəbbar.
qadıĢlamaq
ka
: tiqişmək. tikişmək
.
qadqirmək
ka
:
qadqırmaq
ka.
qaqdırmaq.
qabalıq, gobutluq edmək.
çamışlanmaq
. - at qadqırdı: kişə qalxdı. üstünə yük vurdurmaz oldu.
qadrınmaq: qayrınmaq. qadırlanmaq
ka
. qaddarlanmaq. çağnamaq.
çətinləşmək.
qadut
:
qadut
.
bax
>
geyüt
.
qafcaq
:
1.
əsəbi.
2.
müstəbit. istibdad.
qafcıtmaq
ka
: (
<
qab
.
bıq
).
1.
qapcatmaq
.
qıpcatmaq
.
bıqdırmaq
.
qapa
qılmaq
. qızdırmaq. cinlətmək. incitmək. üzdürmək.
- dəlini
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
342
http://WWW.TURUZ.COM
qafcatma. - iti qafcatma.
1.
qafcınmaq. hirslənmək. qızmaq.
- arı
qafcıtsa, ısırur.
qafqar
ka
: safran rəngində ipək qumaş·.
qaftan
:
kaftan
. kəftə. yalma
ka
. yağmır (
yağmurluq
). coşun. yarıq
ka
.
zireh. paltar. qapama.
qaftar
:
kaftar
. ar böri
ka.
sırtlan.
qaq quq: qazın çıxardığı səs.
- qaq quq etmək
ka
: qaz səs vermək.
qaq
:
1. <>
kək
ka
<>
dəd
.
2.
hər nəyin toplanıb yığılması.
- qaq sular:
birkələr.
qaq
:
qaq
ka.
1.
ərik. qaysı kimi meyvələrin qurusu.
2.
çala çuxur, su
birikinti yerlər. gölçək.
qaqac
ka
: kir. pas. bulaşıq. çirkin.
- qaqac don. - qaqac əllər.
qaqan
:
qağan
.
1.
qadir.
- qayan qağan tanrım: rəhim qadir allah.
2.
hirslənən. qızan. qurulqan
ka
. qurulan.
qaqıc
: qaqqı
.
qaqqıc. məlamət. səzəniş.
qaqığında
ka
: qaqımına. qızmasına. istəməzliginə. gücənə.
sıxında. zorlaşda. qarşın olaraq. rağmən. əlarəğmi.
- bu işi
sənin qaqığında qılacağam.
qaqıq
:
1.
acığ. hirs.
2.
qarşıt. muxalifət.
qaqılan
: qoğulan. - qaqılan soxulan: qoğulub geri dönən. iş bilən. tikilib
sökülən. - qaqılmaq soqulmaq: itilip soxulmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
343
http://WWW.TURUZ.NET
qaqıl
ka
:
kağıl
. incə, yaş söğüt dalı.
- qal savı qalmaz, kağıl bağı yazmaz:
ağsaqqal sözü işlər, söğüt dalından qurulan bağ düğün açılmaq.
qaqılmaq
ka
:
qaqqılmaq
. çırpılmaq.
- başra qaqılmasın, verdiyin çörək.
qaqıma
: qızma. qaqıq
ka
.
qaqımaq
ka
:
1.
birinə qızıp ondan üz çevirmək.
2.
qarqamaq.
3.
qaqumaq.
birinə qızmaq. qızqamaq. danlamaq.
qaqıĢ
: qəzəb. hirs.
qaqıĢmaq
ka
: birbirinə qızışmaq. birbirinin başına vurmaq.
qaqıt
: sınırlı. hirsli. əsəbi.
qaqıtqan
ka
: qızdıran. can sıxan.
qaqıtmaq
ka
: qızdırmaq. birini sıxdırmaq. incitmək. hirsləndirmək.
qızışdırtmaq.
- onu qaqıtma. - o məni qaqıtdı: mənə qızdı.
qaqqı
:
qaqqıc. qaqıc.
təhqir
.
məlamət. səzəniş.
qaqqıc
: qaqqı
.
qaqıc. məlamət. səzəniş.
qaqqıldayan: qaturqan. qatqurqan . qasqurqan . qas qas, qah qah gülən.
gülən. sevingən. çox öğünən. öğüngən. qüləyən.
qaqquq
ka
: qaquq. qurutulmuş ət, meyvə.
qaqlamaq : qədrişmək
ka
.
qaqlanmaq
ka
: qurutulmaq. qaqac yapılmaq. suyun gölçəklənməsi.
qaqlatmaq
ka
: qurutturmaq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
344
http://WWW.TURUZ.COM
qaqmaq
ka
:
1. ( q <> ç )
çaqmaq
.
1.
qovmaq.
- qaqılan soxulan: qoğulub geri
dönən.
2.
talqamaq
ka
.
dalqamaq
ka
. dalamaq
.
dala vurmaq. itmək.
dəf edmək. savmaq. rədd edmək.
3.
yavaşca vurmaq.
qaqraq
:
qarqaq
ka
.
suyu çəkilmiş. bitgisiz quru qırlar. çöl.
qaqraĢmaq
ka
:
1.
qurumaq. azalmaq. suyun çəkilməsi.
2
iti, şişik nərsə
yavaşlamaq, yatmaq.
qaqratqu
ka
:
qavratqu
. (
<
qaq
.
qaqramaq
:
qoğmaq
). qoğalayan, qovan,
uçuran səs verib, ürküdən arac. qaçırmaq üçün çalınan şey.
-
qaqratqu qaqratmaq: qoğucu qaqmaq, qaqmaq.
qaqratmaq:
qoqratmaq
ka
.
quqrutmaq
. yaş, suyuq nərsəni qurutmaq.
əksiltmək, azaltmaq.
- gün suyumuzu qoqratdı. - bu il suları
qaqratıb, yerində daş qalıb.
qaqratmaq
ka
:
qağratmaq
.
qoğmaq
. səsələndirmək. davul çalaraq zərərlı
heyvanları quşları qaçırtmaq.
- qaqratqu qaqrattıq.
qaqrulmaq
ka
: qavrulmaq. qovrulmaq.
qaqruĢmaq
: qavruşmaq.
qaqsımaq : qaqac olmaq. qaq olayazmaq.
qaqturmaq
ka:
bərkitmək. qaldırmaq.
qaquq
ka
:
qaqquq.
1.
yarma.
2.
qurutulmuş ət, meyvə.
qaqumaq
ka
:
qaqımaq
ka
.
qızmaq. birinə qızmaq. danlmaq. darılmaq.
qaqun
ka
: qavun.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
345
http://WWW.TURUZ.NET
qaqurmaq
ka
: qavurmaq. qavurmaq. ququrmaq.
qaqut
ka
: qavut. qovut. darıdan yapılan bir yemək.
qal
:
ağsaqqal. yaşlı kişi. böyük. yekə baş.
- qal savı qalmaz, kağıl
bağı yazmaz: ağsaqqal sözü işlər, söğüt dalından qurulan bağ düğün
açılmaq.
qal aç
ka
!
:
xələc
.
girib tutunmuyun
!
.
qalın
!
.
bəkləyin
!
.
qala
:
qalaq
6
.
turuq
ka
. sığıncaq
.
duraq
6
.
pənahqah
.
baqu
.
baquq.
bəkük. bəkü. bərkik. bərki. qorunmuş yer. basur. dayanmaq,
durmaq yeri. səngər. kənd. kəndü. kənüt. şəhir. istihkam.
istehkam.
Dostları ilə paylaş: |