İnformasiya təHLÜKƏSİZLİYİ (DƏrsliK)

Çoxəlifbali şifr (sadə dəyişməklə alinan şifr). 
Dayaqlıq şifrələrindən geniş yayılmışıdır. Burada əlifbanın 
hər bir simvoluna digər əlifbanın bəzi simvolu uyğun gəlir. 
Şifrələmə zamanı açıq mətndəki hər bir simvol uyğun digər 
simvol ilə əvəzlənir. 
Şifrə açar kimi hazırlanmış cədvəldən istifadə olunur. 
Başqa sözlə, şifrələnmiş mətnə açar əlifbada yeri dəyişdirilmiş 
simvollardır. 
абвгдеёжзкйклмнопрстуфхчщьъэюя 
К =йцукенгшщзхъэждлорпавыфячсмитьбюё 
а = й 
б = д 
в = у 
. . . 
M = криптография 
M
ı
= ързоалкойызё 
 
Şəkil 5. Hərflərin sadə üsulla dəyişməsinə nümunə 
Göstərilən nümunədə aşarların sayı yerdəyişmədə iştirak 
edən hərflərin sayına, yəni 33-ə bərabərdir. Əgər milyon 
kompüter milyon mümkün açarların sayını yoxlasaydı, bütün 
variantların yoxlanmasına milyon il lazım gələcəkdi. Deməli, 
monəlifbalı şifrə seçim üsulu ilə açarın seçilməsinə imkan 
vermir, şifrənin sındırılması isə mümkün deyil. 

---

 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
________________________ 64 ____________________________ 
Amma cari şifrə sadə şəkildə kriptoanalız aparmağa imkan 
verir. Kriptotəhlil hər bir simvolun hesablanması və həmin 
simvolun rast gəlinmə tezliyi ilə yerinə yetirilir. Kifayət qədər 
uzun məlumat (4 - 5 tərtibli cümlə) üçün bu informasiya 
kifayətdir, əlifbanın hərflərinin cədvələ uyğun təkrarlanması ilə 
onu tutuşdurmaq olar. 
Məlumdur ki, bütün dillərdə istifadə olunan sözlərdə əlifba 
simvolların təkrarlanması mövcuddur, məsələn, rus dilində “O” 
hərfi daha tez-tez təkrarlanır, nəin ki, “Ф” hərfi. Bunu aşağıdakı 
cədvəldə aydın müşahidə etmək mümkündür. 
Cədvəl 1. Rus dilində tez-tez təkrarlanan hərflər