İnformasiya texnologiyarının təşkili və layihələndirilməsi İnformatika

Aktuallıq. İnformasiya mövcud zaman anına uyğun olmalıdır.

Anlaşıqlıq. İnformasiya onu qəbul edən tərəfindən tam anlanılmalı, başa düşülməlidir.

Məlumat-informasiyanın təsvir olunmuş formasıdır. Başqa sözlə, məlumatın informasiya olması üçün o, tədqiq edilən obyekt və ya proses haqqında təsəvvür yaratmalı, ya da mövcud təsəvvürləri genişləndirməlidir. Əgər məlumat obyekt və ya proses haqqında yanlış təsəvvür yaradırsa ona yanlış informasiya və ya dezinformasiya deyilir. Obyekt və ya proses haqqında heç bir təsəvvür yaratmayan məlumat səs-küy adlandırılır. İnformasiya proses daxilində müəyyən mərhələdən sonra yenidən məlumat ola bilər.
Verilənlər- (“Verilən” termini - latınca “datum” (fakt) ) hər hansı bir prosesin gedişatını göstərən cihaz və ya insanlar tərəfindən qeyd olunan fakt əlamət müşahidə və hadisədir, başqa sözlə desək verilənlər” (ingiliscə data) - texniki vasitələrlə saxlanması, emal edilməsi və ötürülməsi üçün formal şəkildə təsvir olunan (kodlaşdırılan) məlumatlardır. Verilənlər də informasiyanın növü olmaqla bərabər özlərinə məxsus xüsusiyyətlərə malikdirlər. Bu xüsusiyyətlər aşağıdakılardır: mötəbərlilik, verilənlərin dəqiqliyi,verilənlərin gerçəkliyi.
İnformasiya-aktivdir. Verilənlər (məlumatlar) isə passiv.
Bilik təcrübədə dəfələrlə sınaqdan çıxmış, təsdiqini tapmış və müxtəlif məsələlərin həllində istifadə edilən informasiyadır.
İnformasiyanın quruluşu dedikdə müəyyən məna daşıyan informasiya element­lərinin müəyyən məcmusu başa düşülür. Bu elementlər informasiya vahidləri adlanır. Onlar sadə və mürəkkəb olur. Sadə informasiya vahidlərini hissələrə ayırmaq mümkün deyil. Mürəkkəb informasiya vahidləri isə bir neçə sadə və mürəkkəb informasiya vahidlərinin birləşməsi nəticəsində yaranır.
Hazırda “İnformatika” elmi informasiya emalı proseslərinin (informa­siya­nın toplanması, ötürülməsi, saxlanması, dəyişdirilməsi, ləğvi və s.) kompü­ter texnikası vasitələri ilə avtomatlaşdırılmasından bəhs edən elm sahəsi kimi formalaşmışdır.
İnformatika üç ayrılmaz tərkib hissədən ibarətdir:

• 
  informasiyanın dəyişdirilməsi və ötürülməsi nəzəriyyəsi;
  
• 
  informasiya emalının alqoritmik vasitələri;
  
• 
  informasiya hesablama vasitələri.
  

“İnformatika” bəzi hallarda “Kompüter elmi” termini ilə uyğunlaşdırılır.

1. 
   “İnformatika” termini əvəzinə daha çox “Kompüter texnologiyası” və ”İnformasiya texnologiyası” terminlərindən istifadə olunur.
   
2. 
   “Texnologiya” - (yunan sözü olub (techne (bacarıq)+logos (öyrənmə)) məhsulun hazırlanması bacarığı, istehsal proseslərinin yerinə yetirilməsi üçün üsul və vasitələr haqqında biliklər toplusudur.
   
3. 
   Kompüter texnologiyası – baxılan sahədə kompüter texnikasının aparat və proqram vasitələrindən istifadə texnologiyasıdır.
   

4. İnformasiya texnologiyası –informasıyanın toplanması, ötürülməsi, saxlanması, emalı və istifadəçilərə çatdırılmasını təmin edən və texnoloji zəncirdə birləşdirən metodlar, istehsal prosesləri və texniki proqram vasitələri toplusudur. İnformasiya texnologiyası verilənlər üzərində əməllərin, əməliyyatların, mərhə­lələrin aparılması üçün dəqiq reqlamentlənmiş qaydalardan ibarət olan prosesdir. İnforma­siya texnologiyasınm əsas məqsədi ilkin informasiyanın məqsədyönlü emalı nəticəsində istifadəçi üçün lazımi informasiyanı almaqdır.
Hazırki dövrdə mövcud olan informasiya texnologiyalarını iki əsas növə ayırmaq olar:
1) verilənlərin emalı texnologiyası;
2) idarəetmənin informasiya təminatı texnologiyası.
Verilənlərin emalı texnologiyası lazımi ilkin verilənlərə malik olan, emal üçün alqoritmlər və digər standart prosedurlar olan yaxşı strukturlaşdırılmış məsələlərin həlli üçün nəzərdə tutulur. Bu səviyyədə informasiya texnologiyalarının və sistemlərinin tətbiqi əmək məhsuldarlığını artırır, onu hesablama əməliyyatlarından azad edir və bəzi hallarda işçilərin sayını azaldır.
İdarəetmənin informasiya təminatı texnologiyasının əsas məqsədi təşkilatın qərar qəbuletmə ilə bağlı olan bütün həmkarlarının informasiya tələbatını ödəməkdir. Həmin texnologiya idarəetmənin istənilən səviyyəsində faydalı ola bilər.
Yeni informasiya texnologiyalarının üç əsas prinsipi mövcuddur ki, bunlar da aşağıdakılardır:
- kompüterlə interaktiv (dialoq) rejimində işləmək;
- proqram məhsullarının inteqrasiyası (birləşdirilməsi, qarşılıqlı əlaqələndirilməsi);
- həm verilənlərin, həm də məsələnin qoyuluşunun dəyişdirilməsi prosesinin çevikliyi.
Beləliklə, informasiya texnologiyası informasiya cəmiyyətində informasiya­nın çevrilmə prosesləri haqqında müasir təsəvvürü ifadə edən daha geniş anlayışdır.

5. 
   Informasiya texnologiyasının xüsusiyyətləri:
   
   1. 
      Emal obyekti verilənlərdir;
      
   2. 
      Məqsəd informasiyanın alınmasıdır;
      
   3. 
      Emal prosesinin vasitələri –proqram və aparat hesablama kompleksləridir;
      
   4. 
      Verilənlərin emal prosesləri uyğun əməliyyatlara bölünür;
      
   5. 
      Proseslərin idarə olunması qərar qəbul edən şəxslər tərəfindən yerinə
      
   6. 
      yetirilir;
      
   7. 
      Proseslərin optimallaşdırılma kriterisi: informasiyanın operativliyi, onun etibarlığı, doğruluğu, dəqiqliyı və tamlığı təmin olunmalıdır.