“İnklüziv sinifdə təlimin təşkili” mövzusunda ixtisasartırma proqramının Oxu m aterialı

5.1. T
əlim mühitinin adaptasiyası 
BMT-
nin “Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” Konvensiyasına əsasən universal 
dizayna “əşyalar, şərait, proqramlar və xidmətlərin adaptasiya və ya xüsusi dizayn zərurəti 
olmadan bütün insanlar üçün istifad
əyə maksimum dərəcədə yararlı şərait” kimi tərif verilir. Buna 
gör
ə də universal dizayna əlilliyi olan şəxslər üçün müvafiq şərait yaradan yardımçı cihazlar, digər 
d
əstəkləyici sistemlər və tənzimləmələr daxildir. Universal dizayn dedikdə inklüziv təhsilə xas 
vacib m
əqam sinifdə şagirdlər üçün təmin edilən təlim mühitidir. 
T
əlim mühitinin adaptasiyası üçün 5 tövsiyə:
1. M
əkanı hədəfə uyğun hazırlayın. 
T
əlim hədəfini müəyyən edin. Fiziki məkanların müxtəlif fəaliyyətlərin əsas hədəflərinə 
müvafiq olaraq nec
ə dəyişə biləcəyini nəzərdən keçirin. Məsələn, birgə işləmək hədəfin bir 
hiss
əsidirsə, mühitdəki partlaları, stulları və digər əşyaları birgə işin daha tez yaranması üçün 
nec
ə təşkil oluna biləcəyi barədə düşünün. Əgər hədəf sinfin birgə müzakirəsi və ya şagirdlərin 
müst
əqil işləməsidirsə, strukturların təşkili fərqli olacaq.
2. H
ər kəs üçün əlçatan müvafiq resurs əraziləri təklif edin. 
Resurs sah
ələri şagirdlərə dəstək və əsas strukturları təmin edir. Məsələn, lüğətlər, 
kalkulyatorlar, yazı vasitələri, qrafik orqanayzer və müxtəlif növ dəftərlər, rəngli kağızlar kimi 
seçiml
ər qoyulan sahələr ola bilər. Aşağı sallanan işıqlar, qulaqcıqlar və rahat stullar olan sakit 
zona
yaradıla bilər. Cari dərs mövzusunun əsas ideya, yaxud xülasəsini əks etdirəcək bir guşə 
yarad
ıla bilər. Bu, şagirdlərin təlimini dəstəkləmək üçün seçə biləcəyi iş ərazisinin bir hissəsidir. 
3. R
əqəmsal resurs və materialları inteqrasiya edin. 
R
əqəmsal resurslar ənənəvi çap olunmuş materialların vermədiyi çevikliyi təklif edir. 
R
əqəmsal mətn şagirdlər üçün vacib olan xüsusiyyətlərə malikdir: 

M
ətnin səsləndirilməsi alətindən istifadə edərək ucadan oxuma imkanı; 

M
əzmunun təsvirində çeviklik (rəng, kontrast), mətn şriftini böyütmək imkanı; 

Lüğətlər, mətnin rənglər və ya qeyd etməklə vurğulanması, mətnin içində müvafiq 
qeydl
ər aparılması üçün dəstəkləyici hazır vasitələr; 

---

27 

Söndürülüb-
yandırıla bilən titrlər; 

Video üçün audio t
əsvirlər (izahatlar); 

Şəkil təsvirləri.