Inklyuziv ta’limning o‘ziga xosliklari nimalardan iborat va bu tizim nima uchun O‘zbekistonga kerak

— MTV ko‘ptarmoqli ixtisoslashtirilgan MTTni tashkil etishda qanday qiyinchiliklarga duch kelmoqda?
— Ko‘ptarmoqli ixtisoslashtirilgan MTTning faoliyatini samarali tashkil etish uchun ma’lum bir talablarga rioya qilish zarur. Bunday talablarga zaruriy tuzatuvchi-pedagogik uskuna va materiallar bilan ta’minlash, reabilitasiya texnik vositalari bilan ta’minlash kabilar kiradi. Zamon talablariga munosib bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lgan malakali mutaxassislar, tibbiyot xodimlari tanqisligi sezilmoqda.
Bundan tashqari ixtisoslashtirilgan maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha ishlarni o‘tkazishda boladagi nuqsonli o‘zgarishlarni inobatga oladigan dasturlar yetishmovchiligiga duch keldik. Har bir bolaning sog‘lig‘i va imkoniyatlari bilan bog‘liq holda uning talablarini inobatga oluvchi alohida ta’lim usullari ishlab chiqarilishi darkor. Hozirda Maktabgacha ta’lim vazirligi tomonidan yuqorida qayd etilgan yo‘nalishlar bo‘yicha ishlar olib borilmoqda.
1.2. Turli tirdagi maktabgacha ta`lim muassasining tashkiliy tizimi va hujjatlari
.Mamlakatimizda mustaqillikning birinchi yillaridan boshlab ta’lim sohasida eski yondashuvlardan butunlay voz kechilib, yangicha tamoyillarga, milliy qadriyat va an’analarimizga, jahon mamlakatlarining ilg‘or tajribasiga asoslanib, hayotimizni tubdan yangilash, uzoq va davomli maqsadlarni amalga oshirish uchun ta’lim va tarbiya sohasiga ustuvor ahamiyat qaratilib kelinmoqda.
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni 1997 yil 29 avgustda qabul qilingan bo‘lib ushbu qonun 5 bo‘lim va 34 moddadan iborat. Ushbu Qonun fuqarolarga ta’lim, tarbiya berish, kasb-hunar o‘rgatishning huquqiy asoslarini belgilaydi hamda har kimning bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy huquqini ta’minlashga qaratilgan.
Jumladan ushbu qonunda bilim olish huquqi:

1. 
   Davlat va nodavlat ta’lim muassasalarini rivojlantirish;
   
2. 
   Ishlab chiqarishdan ajralgan va ajralmagan holda ta’lim olishni tashkil etish;
   
3. 
   Ta’lim va kadrlar tayyorlash davlat dasturlari asosida bepul o‘qitish, shuningdek ta’lim muassasalarida shartnoma asosida to‘lov evaziga kasb-hunar o‘rgatish;
   
4. 
   Barcha turdagi ta’lim muassasalarining bitiruvchilari keyingi bosqichdagi o‘quv yurtlariga kirishda teng huquqlarga ega bo‘lishi;
   
5. 
   Oilada yoki o‘zi mustaqil ravishda bilim olgan fuqarolarga akkreditatsiyadan o‘tgan ta’lim muassasalarida eksternat tartibida attestatsiyadan o‘tish huquqini berish orqali ta’minlanishi belgilab qo‘yilgan. “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonunga asosan ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari sifatida quyidagilar belgilab qo‘yilgan:
   

1. 
   Ta’lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterda ekanligi;
   
2. 
   Ta’limning uzluksizligi va izchilligi;
   
3. 
   Umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining majburiyligi;
   
4. 
   O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishini: akademik litseyda yoki kasb-hunar kollejida o‘qishni tanlashning ixtiyoriyligi;
   
5. 
   Ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi;
   
6. 
   Davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi;
   
7. 
   Ta’lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv;
   
8. 
   Bilimli bo‘lishni va iste’dodni rag‘batlantirish;
   
9. 
   Ta’lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvini uyg‘unlashtirish.
   

Ushbu qonunda tegishli ma’lumoti, kasb tayyorgarligi bor va yuksak axloqiy fazilatlarga ega bo‘lgan shaxslar pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish huquqiga ega ekanligi xamda pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish sud hukmiga asosan man etilgan shaxslarning ta’lim muassasalarida bu faoliyat bilan shug‘ullanishiga yo‘l qo‘yilmasligi aloxida ta’kidlab o‘tilgan.
“Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunning 6-moddasida ta’lim muassasasining huquqiy maqomi nazarda tutilgan. Unga asosan, ta’lim muassasasi yuridik shaxs bo‘lib, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tashkil etiladi. Nodavlat ta’lim muassasasi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilagan tartibda davlat akkreditatsiyasidan o‘tgan paytdan boshlab yuridik shaxs huquqlari va ta’lim faoliyati bilan shug‘ullanish huquqiga ega bo‘ladi. Ta’lim muassasasini akkreditatsiyalash vakolatli davlat organi tomonidan attestatsiyaga asosan amalga oshirilishi belgilab qo‘yilgan.
Ushbu qonunga ko‘ra, ta’lim muassasasi qonun hujjatlariga muvofiq ishlab chiqilgan ustav asosida faoliyat ko‘rsatadi. Ta’lim muassasasi attestatsiya natijalariga binoan davlat akkreditatsiyasidan mahrum etilishi mumkin. Ta’lim muassasalari o‘quv-tarbiya majmualariga hamda o‘quv-ilmiyishlab chiqarish birlashmalari va uyushmalariga birlashishga haqli.
“Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunning 7-moddasida Davlat ta’lim standartlari umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, kasb-hunar va oliy ta’lim mazmuniga hamda sifatiga qo‘yiladigan talablarni belgilaydi, deb ko‘rsatilgan.
Davlat ta’lim standartlarini bajarish O‘zbekiston Respublikasining barcha ta’lim muassasalari uchun majburiy xisoblanadi. Ta’lim muassasalarida ta’lim berish tilidan foydalanish tartibi Davlat tili to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni bilan tartibga solinishi aloxida qayd etilgan.