Innovatsiya va intergatsiya

4-yo‘nalish. 
Boshqotirmalar.
Zamonaviy kreativ darsning muhim elementlaridan biri sifatida 
o'quvchilar ijodiy faoliyati tabiiy obyektlar tizimida o‘tkir aql va top- 
qirlik mujassamlashgan boshqotirmalar muhim ahamiyatga ega. Bosh­
qotirmalar o'quvchi oldiga yechimini topish jarayoni fikrni noan’anaviy 
birikishga olib keladigan muammo zararsiz materiallar (yog'och, 
qog'oz, m etall plastmassa)dan yasalgan buyumlardan foydalanish 
mumkin. Taklif etiladigan boshqotirmalar ko'p sonli obyektlar ichida 
didaktik prinsiplarga mos ravishda tanlab olinadi.
Quyidagi talablar qo'yiladi:
- Boshqotirmaga asoslangan g'oyaning jozibadorligi.
- O'quvchilar qiziqishlariga ta’sir kow
rsatuvchi psixologik quvvati.
- Maktabda o'qitiladigan predmetlar bilan bog liqlik (fizik, kimyoiy, 
biologik va boshqalar. ).
- bolaning obyekt bilan estetik uyg'unligi.
- bolakning qiziqishlari va voshiga bog'liq ijodiy imkoniyatlari.
- Natijani topishda asta-sekin yuksalish.
Boshqotirmalarning bunday tizimi biz tomonimizdan dunyo tajri- 
basida birinchi marta dars tizimining yaxlit bir boiagi sifatida tav-
133

---

siya etilmoqda. Biz tomonimizdan saralangan boshqotirmalar tizimi 
kreativ t a i im tizimining yangi didaktik vositasidir. Uning bosh 
funksiyasi ijodiy fikriashni, topqirlikni, fikrlash to'siqlarini yengish, 
ijodiy tafakkurni rivojlantirishdan iborat. Bundan tashqari, bu tizim 
kuzatuvchanlikni, qiziquvchanlik va ijodkorlik faoliyatini natijasi 
sifatida intellektual faollikni rivojlantiradi. Boshqotirmalarni yechish 
insonning doimiv o'yinga b oig an ehtiyojini qondiradi. 0 ‘yin ijodiy 
faoliyatning o'ziga xos tayyorgarlik turi bolib, boshlangich maktab 
o'quvchisining kreativ sifatlarini rivojlantiradi. Ehtiyojning kitob 
javoni matematik boshqotirma va o*y inlar bilan t o la bolganligi ham 
bejiz emas. «Alisa m o’jizalar mamlakatida». «Alisa ko’zgu ortida» 
kabi umume’tirof etilgan ertaklarning muallifi, ajoyib ertakchi, 
Oksford universitetida matematikadan dars o4gan Lyuis Kerrol bosh» 
qotirmalarning katta ixlosmandi edi. U oddiy qog'oz v a ra g in i buklash 
orqali g'aroyib figuralar (origami)dan juda ko'p foydalangan. Uning 
qollarida varaqni buklash orqali oddiy geometrik chiziqlardan kutil- 
maganda o‘quvchilar ko‘z o'ngida o’zining mukammalligi bilan mini- 
atura asarlari, yarim abstrakt haykallar pavdo boigan.
Boshqotirmalar tizimida yana bir muhim (motivatsion) funksiyasi 
shundan iboratki, ular o'quvchilarning o'rganilayotgan materialga nis- 
batan qiziqishini orttiradi. bundan ko'p samaraliroq motivlash shak- 
lini topish mushkuldir. Berilgan masalalarni bir necha usullarda 
yechish ham samaralidir. Boshqotirmalar bilan olib boriladigan faoliyat 
fikrlash mahsuldorligini oshirishda qo'shimcha imkoniyatlarni ishga 
soladi. Tafakkurda xayoliy obrazlarning mavjudligi, taxminlarni 
tekshirishda kattalar yordamiga tayanmaslik ow
quvchida zoriqmasdan 
belgilar olamidan obrazlarga yoki aksinchaga o'tishga yordam beradi. 
Yaxlit ta'limiy ish shaklida o'qish. o'z holicha aqliy rivojlanish amalga 
oshiriladi.