Innovatsiyalar vazirligi buxoro viloyati hokimligi buxoro davlat universiteti

[e-mail] 
 
O’ZBEKISTON VA XALQARO MOLIYA TASHKILOTLAR O’RTASIDAGI 
MOLIYAVIY MUNOSABATLARINI RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI 
Zamonaviy iqtisodiyotida moliyaviy tizimning sifat jihatidan yangi holatiga o'tish mavjud bo'lib, 
uning asosiy funktsiyasini - iqtisodiy o'sishni moliyalashtirishni amalga oshirish qobiliyati bilan 
tavsiflanadi. Shu bilan birga, moliya tizimi moliyaviy resurslarni qayta taqsimlashni tashkil etish va ularni 
real iqtisodiyotga aylantirish bilan zarur darajada kurasha olmaydi, uning rivojlanish darajasi zamonaviy 
iqtisodiy o'sish talablariga javob bermaydi. Bir nechta davlatlar obyektiv ravishda moliya tizimini, moliya 
bozorlarini, moliyaviy vositachilik sektorini rivojlantirishni jadallashtirish bo'yicha chora-tadbirlar tizimiga 
muhtoj, ya'ni. iqtisodiy rivojlanish uchun etarli moliyaviy yordam yaratishda.
Mamlakatimizda iqtisodiyotdagi bugungi kunning muhim vazifalaridan biri bu moliya bozorini 
rivojlantirish va xalqaro moliyaviy munosabatlarni yo'lga qo'yishdir. Moliya bozori iqtisodiyotni 
rivojlantirish, yalpi ichki mahsulotlarni oshirish, kapital jalb qilish, investitsion jozibadorlikni oshirishga 
xizmat qilishini ko'rishimiz mumkin. Jamiyat taraqqiyotida moliyaviy munosabatlarning o'rni esa 
beqiyosdir, zero, ular moliyaviy resurslarining harakati shakllanishi, taqsimlanishi va xalqaro moliya bozori 
institutlari hamda moliyaviy institutlar va tashkilotlar tomonidan ishlatilishiga asoslangan tarkib bo'yicha 
murakkab bo'lgan munosabatlar tizimidir. Shu sababli, hozirgi vaqtda kelib, O‘zbekiston bilan ko‘plab 
moliya tashkilotlar iqtisodiy munosabatlar keng yo'lga qo'yilib va samarali hamkorlik aloqalarini o‘rnatib 
kelmoqda. Bu xalqaro moliya tashkilotlari O‘zbekistonning ijtimoiy va iqtisodiy sohalariga bir qator 
investitsiyalar kiritgan. Investitsion loyihalar soni ko‘p va hamkorlik aloqalarini mustamkamlash doimiy 
ravishda e’tibor qaratilishi lozim. Sababi shundaki, xalqaro bozorga chiqish, davlatning eksport salohiyatini 
oshirish, aholining ijtimoiy qo‘llab quvvatlash, hamda ishlab chiqarish hamda xizmat ko‘rsatish 
infratuzilmasini yaxshilash uchun xalqaro moliya institutlarini bilan aloqalarni rivojlantirish vazifalardan 
biri hisoblanadi.
Shuningdek, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev tomonidan tasdiqlangan PF-
4947-sonli Farmonidan ham ushbu masalalarga alohida to'xtalib o'tilib, unda kapitalni jalb qilish va 
korxonalar, moliyaviy tashkilotlar va xalqaro munosabatlarni tashkil etuvchi moliya bozorini 
rivojlantirishga qaratilgan O'zbekiston Respublikasi moliya bozorini o'rta muddatli va uzoq muddatli 
istiqbolda rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqishi belgilab qo'yilgan. Chunki xalqaro iqtisodiy 
hamkorlik uning subʼyektlari iqtisodiy manfaatlarini milliy chegaralardan tashqarida roʻyobga 
chiqarishning eng maqbul yoʻli hisoblanadi. Iqtisodiy hamkorlik va iqtisodiy integratsiyani har qanday 
shaklda amalga oshiradigan mintaqaviy tashkilotlar muhim ahamiyatga ega. 
Iqtisodchilar inqirozning uchta asosiy sababini ko'rsatadilar: birinchidan, davlat tomonidan tartibga 
solish xatolari; ikkinchidan, iqtisodiyotning siklik rivojlanishi; uchinchidan, mavjud moliya tizimining 
muvaffaqiyatsizligi.
Moliya tizimidagi munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan normativhuquqiy hujjatlarning 
ko'payishi, afsuski, tizimsiz, bir lahzalik xarakterga ega ekanligini ham ta'kidlash lozim. Shu bilan birga, 
xulosa qilishimiz mumkinki, bu atama ko'pincha inqiroz davrida qonunchilikda qo'llaniladi.Shuni ta'kidlash 
kerakki, "moliyaviy tizim" atamasining ta'rifining munozaraliligi, uning chegaralarini belgilash bilan 
moliyaviy huquqning moliyaviy faoliyati, moliyaviy intizom kabi toifalari bilan bevosita bog'liqdir.
Muammo shundaki, inqiroz “global” miqyosidagi, keng qamrovli bo‘lib qolgan bir paytda bu dastur 
va chora-tadbirlar ishlab chiqilmasligi, davlat inqirozli vaziyatlarning oldini olish uchun o‘z vazifalarini 
doimiy ravishda bajarishi lozim. V.Zorkin “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi o‘z mohiyatiga ko‘ra 
zamonaviy huquqiy davlat inqirozini ham anglatadi”, deb to‘g‘ri ta’kidlagan. Biz ham E.V.ning fikriga 
qo'shilishimiz kerak. Pokachalovaning ta'kidlashicha, "moliya tizimini ma'lum bo'g'inlarga (institutlarga) 
aniq differensiatsiya qilish nafaqat nazariy nuqtai nazardan, balki amaliy nuqtai nazardan ham zarurdir". 
Yuqoridagilarni umumlashtirib aytadigan bo'lsak, moliya tizimini moliyaviy faoliyat bilan shug'ullanuvchi 
organlar tomonidan pul mablag'larini shakllantirish, taqsimlash va ulardan foydalanish bilan bog'liq 

---