Inson va biosfera Reja

4. Insonni osferaning ekologik xolatiga ta’siri.

Inson qadimgi o’z faoliyati bilan atrof-muhitga ta’sir qilib kelmoqda. U ovchilik qilib turlar yo’qolib ketishiga sabab bo’lgan, o’t qo’ygan, o’rmonlarni kuydirgan, dehqonchilik uchun o’rmonlarni kesib, o’tloqzorlarni buzib, tabiat turg’unligini, tirik jonzotlar barqarorligini yo’qotdi, turlar sonini kamaytirdi.

Agar o’tgan asrda yiliga tabiatdan bittadan tur yo’qolgan bo’lsa, keyingi 50-60 yil ichida 76 dan ortiq turlar yo’qolib ketgan, 600 ga yaqin turlar esa yo’qolish arafasida. Bunga asosiy sabab – turlarning yashash joyi buzilishi, qisqarish, ovlash, zaharlanish va boshqalar.
CHo’l va dasht zonalari ekosistemalari ham inson faoliyatidan chetda qolmadi. Masalan, Qizilqumda olib borilgan qidiruv ishlarida o’simliklar payhon qilinishi natijasida Orolning qurigan qismidan ko’tarilayotgan tuzli qumlar atrof-muhit va 1,5-2 mln. gektardan ortiq o’tloqzorlarni sho’rlanishiga sabab bo’lmoqda.
Tog’, tog’ yonbag’irlari o’rmonzorlarning ayovsiz kesilishi, iqlim o’zgarishiga, o’simliklar qoplami siyraklashishiga, ularga moslashgan hayvonlar va qushlarning bu yerlardan ketib qolishiga sabab bo’ladi. Insonning asosiy vazifasi – tabiatni kelajak avlodga saqlab qolish uchun tabiiy sistemalarni buzmaslik, ifloslamaslik, zaharlamaslik, tabiat bilan ongli munosabatda bo’lib, uning qonunlarini inobatga olishdan iborat.

Xulosa
Hozirgi kunning jiddiy muammolaridan biri – birinchi navbatda, sanoat korxonalari tomonidan karbonat angidrid gazi atmosferaga ko‘p miqdorda chiqarib tashlanmoqda, uning katta qismini o‘simliklar tomonidan fotosintez jarayoniga jalb etilib bo‘lmasligi tufayli sayyora iqlimining asta-sekin isishi yuz bermoqda.

Insonning tabiatni o‘zgartiradigan mehnat va ijodiy faoliyati aholining hozirgi va kelajakdagi farovonligiga zamin yaratadi.
Insoniyat tabiatga ta’sir qilishning kuchli omillariga ega, tabiatga ilmiy asoslangan holda ta’sir ko‘rsatish, tabiiy boyliklardan oqilona foydalanish natijasida ijobiy natijaga erishish mumkin. Tabiatdan oqilona foydalanish – insonning atrof-muhit bilan o‘zaro munosabatlari tabiiy boyliklarni oqilona o‘zlashtirish, o‘z faoliyatining salbiy oqibatlari oldini olish, madaniy landshaftlarni yaratish, kamchiqindi va chiqindisiz texnologiyalarni qo‘llash, qishloq xo‘jaligi zararkunandalariga qarshi kurashishning biologik usullarini tatbiq etish, ekologik toza yoqilg‘i turlarini yaratish, tabiiy xomashyoni qazib olish va qayta ishlash texnologiyasini takomillashtirishni nazarda tutadi. Kamchiqindili texnologiyalar – qayta ishlanayotgan xomashyo va chiqindilardan imkon qadar to‘liq foydalanishni ta’minlaydigan ishlab chiqarish jarayoni hisoblanadi. Mazkur texnologiya asosida moddalar atrofmuhitga nisbatan zararsiz holatda qaytadi
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1.