Inson va tuproq” kitobi- “Jayron” ekologik markazi

Tog` kavragi-
Tog` o`rmonlari-
Tog` suvsari-
Tog` takasi-
Tog` tizmasi- har ikki tomondagi yon bagʻirlari tik boʻlgan, uzunasiga choʻzilgan yirik relyef shakllaridir. Tog` tizmasiningning balandligi dengiz sathidan 200 m dan (qirlar, adirlar) boshlab bir necha km ga yetishi mumkin. Masalan, Yer sharining eng baland nuqtasi Himolay togʻlaridagi Jomolungma choʻqqisi (8848 m).
Tog`- Yer rel'efining bir shakli. Tog` Yer yuzasining tevarak-atrofdagi tekisliklardan yakka yoki qator koʻtarilib turgan baland joylari. Tog` turli yoʻnalishda, har xil masofada toʻgʻri chiziq shaklida (Ural, Katta Kavkaz, Kordilyera, Olay, Zarafshon va boshqalar) yoki yoysimon shaklda (Alp, Karpat va boshqa) choʻzilgan boʻladi.
Tog` yonbag`irlari-
Tog`beka-
Tog`olcha-(Prunus divaricata) — raʼnodoshlar oilasi olxo`rilar turkumiga mansub mevali daraxt. Bu daraxt Bolqon mamlakatlari, Kichik Osiyo, Eron, Oʻrta Osiyo va Kavkazda yovvoyi va madaniy holda tarqalgan. Boʻyi 3–10 m, sershox bo`lib o`sadi. Gullari oq, yakkayakka joylashgan. Mart—aprel oylarida gullaydi. Mevasi iyul— avgustda pishadi. Mevasining ogʻirligi 2—12 gramm , dumaloq, choʻzinchoq yoki yassi, sariq, qizil, binafsha rang yoki qora rangda bo`ladi. Tog`olcha, asosan, urugʻidan koʻpaytiriladi. Shaftoli, olxoʻri, oʻrik uchun payvandtag sifatida foydalaniladi. Ko`chati 2-,3-yili hosilga kiradi. Daraxtidan 300 kg gacha hosil olinadi. Mevasi hoʻlligicha va konserva (kompot, qiyom, sharbat va boshqalar) holida isteʼmol qilinadi. Tog`olcha yer tanlamaydi. Sovuqqa va shoʻrga chidamli.
Tog`turbid-(Dictammnus tadschikorum) bo`yining balandligi 50-80 sm ga yetadigan ko`p yillik o`t.o`simlik tanasi jingalak tukchalar bilan qoplangan. Gullari pushti rangli, 3,5 sm gacha bo`lib, shingilsimon ro`vak shaklda. U may-iyun oylarida gullaydi va iyul-avgust oylarida urug`I yetiladi. O`zbekistonda Samarqand, Farg`ona, Toshkent va Surxondaryoning tog`laridagi buta va daraxtzorlar orasida o`sadi. Tog`turbid poyasida zaxarli moddalar bor. Zaxarli shirasi odamning biror joyiga tegsa shu yerni achishtiradi va o`yadi.Natijada terida uzoq vaqtgacha saqlanib qoladigan qizil va qora dog`lar paydo bo`ladi.Agar uni mollar yesa zaxarlanadi.
Toifi- Toyfi, Sayfi Gʻulomi ham deb yuritiladi - kechpishar xoʻraki uzum navi. Toifi uzumning vatani — Arabiston. U Oʻrta Osiyoda qadimdan ekiladi. Oʻzbekiston, Turkmenistan, Tojikiston, Qozogʻiston, Qirgʻizistonda keng tarqalgan. Oq toifi va pushti toifi kabi xillari bor. Ularning farqi asosan uzumi rangida. Pushti toifi koʻproq ekiladi. Tupi kuchli oʻsadi. Barglari oʻrtacha, toʻgarak yoki uzunasiga salgina choʻziq (diametri 14—16 sm), besh boʻlmali, pastga qaragan tomoni tukli bo`ladi. Uzum boshi katta (2,5—6,5 kg gacha) bo`ladi. Gʻujumi yirik, choʻziq, uch tomoni oʻyiqli, quyoshga qaragan tomoni pushti. Uning poʻsti qalin, eti sersuv, karsillaydi. Kurtagi boʻrtgandan keyin havo harorat +36, +40 boʻlganda 151 — 188 kunda, sentabr oyi oxirida toʻliq yetiladi. Novdalari yaxshi pishadi. Tuproq sharoitlariga talabchan emas. Oʻzbekistonning barcha viloyatlari uchun rnlashtirilgan.