Intellektual tizimlar

1.7. ET terminologiyasi. 
ETda ishlatiladigan asosiy atamalarni ko‘rib chiqamiz: 
Algoritm 
- bu optimal yechim olishni ta’minlaydigan formal protsedura. 
Bilimlar bazasi
- bu ETning soxa bilimidan iborat qismi. 
Dispetcher
- bu bilimlar bazasidan qachon va qay tartibda qoidalarni qabul qilishni 
boshqarib turadigan mexanizm qismi. 
Bilim 
- bu dasturda ishlatiladigan intellektual axborot. 
Interpretator
- bu soxa bilimini qaysi shaklda qabul qilishni boshqaradigan 
mexanizm qismi. 
Qaror mexanizmi
- bu masalalarni yechish jarayonlarini umumiy sxemasini o‘zida 
mujassamlashtirgan ETning qismi. 
Ishonchlilik koyeffitsiyenti
- bu berilgan faktlar va qoidalarni aniq hisoblash 
ehtimoli yoki ishonchlilik darajasi belgilaydigan son. 
Qoida 
- bu bilimni quyidagi formal shaklda berilishi: 
AGAR 
, 
U 
HOLDA . 
Ekspert tizim
- bu oldindan mo‘ljallab qo‘yilgan va boshqa bilimlardan ajratilgan 
soxa bilimlariga asoslangan dastur. 
Evristika
- fan soxasidagi yechim izlashni cheklaydi yoki soddalashtiradigan qoida. 
Semantik tarmoq
- bu bilimlarni graf shaklida ko‘rsatuvchi metod, unda uch 
qismlari ob'yektlarni, yoylar esa uning xususiyatlarini bildiradi. 
Slot 
- bu ob'yekt xususiyati atributi tavsifi. 
ETni tashkillashtirilgan strukturasi. 
ET asosida BB yotadi. Bu yerda bilim faktlar va qoidalarning o‘zaro bog‘liq 
shaklda qabul qilinadi, xoh ular to‘g‘ri bo‘lsin, xoh noto‘g‘ri yoki qaysidir darajada 
ishonchlilikka ega bo‘lsin. 
ETda ko‘p qoidalar, masalan, empirik yoki tajribali qoidalar yoki 
soddalashtirish, evristika bo‘ladi. 

---

16 
ET evristikani ishlatishga majbur, chunki bu yerda yechiladigan masalalar 
odatda qiyin bo‘ladi va oxirigacha tushunib bo‘lmasligi, matematik yozuvga 
tushmasligi mumkin. 
Fan soxasi haqida saralab olingan bilimlar bazaviy bilimlar, masalani 
yechishda qaror qabul qilishda ishlatiladiganlari esa umumiy bilimlar deyiladi. 
Shunday qilib, ETdagi BB faktlar va qoidalardan iborat bo‘ladi, qaror qabul qilish 
mexanizmida esa yangi bilimlar uchun qoidani qanday shaklda qabul qilishni 
aniqlashtiruvchi interpretator va bu qoidalarni qanday tartibda qabul qilishni 
o‘rnatuvchi dispetcher bo‘ladi. 
ETning tashkillashtirilgan sxemasini quyidagi shaklda tasvirlash mumkin: