Intellektual tizimlar

 
III. BILIMLARNI TAQDIM ETISh MODELLARI (MANTIQIY 
MODELLAR) 
3.1. Mantiq algebrasi va fikrlar hisobini asosiy qonun va aksiomalari. 
Mantiq algebrada to‘g‘ri va soxtaliligni belgilash uchun I (yoki 1), L (S yoki 
0) ramzlar kiritiladi. Mantiqiy bog‘lamalar «Ili/Yoki»- (diz’yunktsiya); «I/VA» - 
(kon’yunktsiya); «Implikatsiya ( ); «ekvivalentnost ( ); «Ne/Inkor»- « - «[» »] 
rmzlar bilan belgilanadi. Bu ramzlar mantiq algebra funktsiyalar sinfini tashkil etadi.
1.
X
(X emas) X inkori. U“ soxta (0ga teng) ligi X to‘g‘ri (1ga teng)ligida 
bo‘ladi va aksincha” fikrni ifodalaydi.
2. X1 X2 /X1*X2 (X1 va X2) - kon’yunktsiya. 
U “Bu funktsiya to‘g‘ri bo‘lishi faqat X1 va X2 to‘g‘riligida bo‘ladi” fikrni 
ifodalaydi.. 
3. X1 X2 (X1 yoki X2) - diz’yunktsiya. U “Bu funktsiya to‘g‘ri bo‘lishi yoki 
X1 yoki X2 to‘g‘riligida bo‘ladi” fikrni ifodalaydi. 
4. X1 X2 - implikatsiya (agar X1 u xolda X2 yoki X1 dan X2 kelib chiqadi). 
U “Bu funktsiya faqat X1 to‘g‘ri X2 esa soxta bo‘lganda soxta bo‘ladi ” fikrni 
ifodalaydi. 
5. X1 X2 (X1~X2) - ekvivalentsiya (X1 qiymati/ma’nosi/axamiyati X2ga 
teng; X1 bo‘lishi agar va faqat X2 bo‘lishida mumkin). U “Bu funktsiya faqat X1 va 
X2 ikkalasi yoki to‘g‘ri yoki soxta bo‘lganida to‘g‘ri bo‘ladi”. 

---

27 
Xaqiqat jadvali / To‘grilik jadvali 
Х
1
Х
2

Х
1
X
1

Х
2
X
1

X
2
Х
1

Х
2
Х
1

Х
2
0 
0 
1 
0 
0 
1 
1 
0 
1 
1 
0 
1 
1 
0 
1 
0 
0 
0 
1 
0 
0 
1 
1 
0 
1 
1 
1 
1 
To‘g‘ri xulosa chiqarish (modus ponens - m.p.) qoidasi: 
A, A→B
B 
U “Agar A va A→B to‘g‘ri bo‘lsa, U xolda B to‘g‘ri bo‘ladi” fikrni ifodalaydi. 
Ikkilik o‘zgaruvchanlarni qullaydigan fikrlar hisobini predikat hisobi deb 
ataydi. Predikat - bu mazkur ikkilik o‘zgaruvchanlar har qanday mikdordagi 
argumentlar funktsiyalari.