Zahiriddin Muhammad Bobur (1483-1529)-temuriylar sulolasining eng buyuk vakillaridan biri, Hindistonda «Buyuk mo‘g‘ullar» saltanatini qurgan, turkiy, arab-musulmon, fors-tojik, hind madaniyati, badiiy-falsafiy, ijtimoiy-siyosiy, axloqiy va diniy-tasavvufiy fikrga katta hissa qo‘shgan mutafakkirdir.
Bobur «Boburnoma» asarida o‘z davri ijtimoiy hayoti voqe’ligini, inson shaxsi xususiyatlarining yaxshi va yomon tomonlari, Andijondan Hindistonga qadar bo‘lgan ulkan hududda yashagan xalqlarning ijtimoiy jihatlarini shaxsiy kuzatishlari, ilmiy tadqiqotlari asosida o‘rgangan va yozib qoldirgan.
Sotsiologiya fanining asoschilari O.Kont, G,Spenser va E.Dyurkgeym
«Sotsiologiya»ni «kuzatishga asoslangan fan darajasiga» ko‘tarish talabini frantsuz utopisti Sen-Simon, Sharl Fure va Robert Ouenlar ilgari surgan. Ular XVIII asrning 2 - yarmida va XIX asr 1 - yarmida bu fanning ba’zi masalalari xususida o‘z fikr-mulohozalarini bildirganlar.
«Sotsiologiya»ning fan sifatidagi asosiy rivojlanish bosqichlari: klassik, noklassik, marksistik va XX asr Amerika sotsiologiyasi kabi davrlarga bo‘linadi:
1. Klassik sotsiologiya va falsafiy qarashlar:
Nemis klassik fasafasida ijtimoiy taraqqiyot nazariyasi ilgari surildi. Nemis klassik falsafasining asoschilaridan biri sifatida tan olingan I.Kant(1724–1804) dialektika g‘oyalarini qayta tiklagan mutafakkir. U o‘zining tabiiy-ilmiy qarashlari bilan tabiatni metafizik tarzda tushinishga chek qo‘ydi. Falsafaning borliq, axloq va din kabi muammolari bilan shug‘ulanishdan avval insonning bilish imkoniyatlari va uning chegaralarini aniqlab olish lozim,1 deydi u. Kant kishini o‘rab turgan tashqi dunyodagi narsalarni 2 ga bo‘ladi: a) o‘z-o‘zida mavjud bo‘lgan narsalar dunyosi; b) sezgilarimiz aks ettirgan narsalar, hodisalar dunyosi. Inson bilish jarayonida hodisalar dunyosiga tartib kiritadi, uni ma’lum vaqt makon bilan bog‘lab o‘rganadi.
Sotsiologiya fanining asoschilari O.Kont, G,Spenser va E.Dyurkgeym
