Internet texnologiyalari rivojlanishining analitik tahlili

Internetga ulanish va undan foydalanish

Hozirgi kunda axborot tarmog’idan foydalanish

an’ananaviy tus olgan. Bugungi kunda milliy axborot

tizimini shakllantirish jarayonida Internet va boshqa global

axborot tizimlaridan keng foydalanish, ayniqsa muhim

ahamiyatga ega. Bu «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» da

ham ta’kidlanadi. Darhaqiqat, kundalik turmushda bilish

zarur bo’lgan axborotlarning ko’pligi, ularni topish, olish va

6

foydalanishni rejalashtirishni talab qiladi. Ya’ni, qanday

turdagi axborotlarni gazeta, jurnal, televidenie yoki radiodan

va qanday axborotlarni boshqa manbalardan, masalan,

Internet yoki E-maildan o’zgartirilgan ma’lumotlar

chiqariladi. Bunda ma’lumotlarni o’zgartirishning

qonuniyatlari doimiy bo’ladi.

Internet tizimidan foydalanish uchun eng avvalo, bu

axborot tarmog’’iga ulanish lozim. Quyida bu tarmoqqa

ulanish va undan foydalanish tartib- qoidalarini ko’rib

chiqamiz.

Kompyuterlar bir-biri bilan qanday bog’lanadi, degan

savol tug’ilishi mumkin. Internetga bog’lanishning bir

nechta usuli mavjud. Bog’lanish turlari o’zaro imkoniyatlari

va ma’lumotlarni uzatish tezligi bilan farqlanadi. Bog’lanish

imkoniyati va tezligi internetdan foydalanish narxini

belgilaydi. Sifat va tezlik o’shishi bilan narx ko’tariladi.

Bog’lanish turlarini narxining pasayishi tartibida

quyidagicha keltirish mumkin:

1. Tog’ridan-tog’ri bog’lanish.

2. SLIP va RRR yordamida bog’lanish.

3. «Chaqiruv» asosida bog’lanish.

4. UUCP yordamida bog’lanish. Bu usullarning

mazmuni bilan tanishib chiqamiz. Tog’ridan-tog’ri

bog’lanish usuli tarmoqning barcha imkoniyatlaridan tulik

foydalanishga imkon beradi. Bunda foydalanuvchi uchun

alohida tarmoq, ajratiladi va buni provayder ta’minlaydi.

Bunday bog’lanishda kompyuteringiz server sifatida

ishlaydi va bu bog’lanishning eng sifatli usuli xisoblanadi.

Siz server—kompyuter yordamida maxalliy tarmoqdagi

kompyuterlarni internetga bog’lashingiz mumkin. Bunda

ma’lumotlarni uzatish tezligi 10 Mb/sekundga teng bo’ladi.

7

Tog’ridan-tog’ri bog’lanishni Radio Ethernet orqali

ham amalga oshirish mumkin. Bunday bog’lanish

radiokanal bog’lanishdir. Bu bog’lanish radioantennalar

yordamida amalga oshiriladi va tarmoq simlarining zarurati

bo’lmaydi. Shu bois, bu bog’lanish uzoq masofalarda ham

aloqani ta’minlaydi (provaydergacha bo’lgan masofa 50 km

gacha bo’lishi mumkin). Ma’lumotlarni uzatish tezligi 11

Mbit/sekundga etadi. Sarkor — Telekom provayderi shu

usuldan foydalanadi.

SLIP va RRR orqali bog’lanish oddiy telefon

tarmoqlarida standart modem yordamida ishlovchi Internet

dastur ta’minotidir. Bunda siz oddiy telefon tarmog’idagidek

ishlaysiz. Ish seansini tugatgandan so’ng telefon tarmog’ini

bushatasiz va unda boshqa foydalanuvchi ishlashi mumkin

bo’ladi. Bunday bog’lanishning yutug’i shundaki, ular

internetga tog’ridan-tog’ri kirishga imkon beradi.

SLIP — bu oddiy telefon tarmog’i va modemdan

foydalanadigan Internet bayonnomadir.

RRR — bu SLIP ga o’xshash va undan keyinroq

yaratilgan bayonnoma. Uning imkoniyatlari SLIP ga

nisbatan ko’proq.

«Chaqiruv» asosida bog’lanish internetga kirishga

imkon beradi. Bunda foydalanuvchi mantiqiy nom va parol

yordamida internetga tog’ridan-tog’ri kirib ishlash

imkoniyatiga ega bo’ladi. Bunday tarmoqdan bir nechta

foydalanuvchi foydalanadi va shuning uchun tarmoqning

tezligi sustroq bo’ladi. Internet bilan bog’lanish davomida

uning imkoniyatlaridan mumkin qadar to’laroq foydalanish

lozim. Chaqiruv bo’yicha bog’lanishni o’rnatish juda

oddiydir. Bu usulning narxi kamroq bo’lganligi tufayli

undan foydalanuvchilar ko’p. Bu usulda bog’lanishdir. Bu

bog’lanish radioantennalar yordamida amalga oshiriladi va

tarmoq simlarining zarurati bo’lmaydi. Shu bois, bu

8

bog’lanish uzoq masofalarda ham aloqani ta’minlaydi

(provaydergacha bo’lgan masofa 50 km gacha bo’lishi

mumkin). Ma’lumotlarni uzatish tezligi 11 Mbit/sekundga

yetadi. Sarkor — Telekom provayderi shu usuldan

foydalanadi.

SLIP va RRR orqali bog’lanish oddiy telefon

tarmoqlarida standart modem yordamida ishlovchi Internet

dastur ta’minotidir. Bunda siz oddiy telefon tarmog’idagidek

ishlaysiz. Ish seansini tugatgandan so’ng telefon tarmog’ini

bo’shatasiz va unda boshqa foydalanuvchi ishlashi mumkin

bo’ladi. Bunday bog’lanishning yutugi shundaki, ular

internetga tog’ridan-tog’ri kirishga imkon beradi.

SLIP — bu oddiy telefon tarmog’i va modemdan

foydalanadigan Internet bayonnomadir.

RRR — bu SLIP ga uxshash va undan keyinrok

yaratilgan bayonnoma. Uning imkoniyatlari SLIP ga

nisbatan ko’proq.

«Chaqiruv» asosida bog’lanish internetga kirishga

imkon beradi. Bunda foydalanuvchi mantiqiy nom va parol

yordamida internetga tog’ridan-tog’ri kirib ishlash

imkoniyatiga ega bo’ladi. Bunday tarmoqdan bir nechta

foydalanuvchi foydalanadi va shuning uchun tarmoqning

tezligi sustroq bo’ladi. Internet bilan bog’lanish davomida

uning imkoniyatlaridan mumkin kalar tularok foydalanish

lozim. Chaqiruv bo’yicha bog’lanishni o’rnatish juda

oddiydir. Bu usulning narxi kamroq bo’lganligi tufayli

undan foydalanuvchilar ko’p. Bu usulda honadonlardagi

kompyuterlarni ham internetga ulash va foydalanish qulay.

«Chaqiruv» asosida bog’lanishning sifatli usuli ISDN dir.

ISDN (Integrated Service Digital Network) — bu

raqamli telefon tarmog’idir. U odatdagi telefon tarmog’idan

ma’lumotlarni uzatish tezligi bilan fark qiladi. Bu tezlik

telefon tarmog’iga qaraganda 4,5 barobar oshadi va 120

__ Kbit/sekundni tashkil etadi. ISDN ning narxi boshqalariga

nisbatan baland.

UUCP yordamida bog’lanish. UNIX operatsion tizimi

UUCP deb ataluvchi servisdan foydalanadi va

ma’lumotlarni standart telefon tarmog’i orqali uzatish

imkonini beradi. UUCP faqat fayllarni bir tizimdan

boshqasiga uzata oladi, Internet aloqa bo’limi va USENET

bilan ishlashga imkon beradi. Bu bog’lanish uchun ham

telefon tarmog’i va modem zarur bo’lib, UNIX dasturining

zarurati yo’q.