Iqtisodiy bilim asoslari 9 E. Sariqov, B. Haydarov Toshkent — 2014 «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR Yalpi talab
|
Mashq
14- MAVZU DAVLATNING IQTISODIYOTDAGI ROLI DAVLATNING BUDJET-SOLIQ SIYOSATI Ma’lumki, davlat budjetining daromad qismi, asosan, soliqlardan, xarajat qismi davlat ehtiyojlari uchun zarur tovar va xizmatlar sotib olish xarajatlari va aholiga to‘lanadigan transfert xarajatlaridan iborat bo‘ladi. Davlatning budjet-soliq (fiskal) siyosati asosida xuddi shu soliqlar, davlat xarajatlari va transfert to‘lovlari miqdorini o‘zgartirish yordamida yalpi talab va yalpi taklif hajmiga ta’sir qilish yotadi. Yuqoridagi chizmada davlat tomonidan soliq stavkasi oshirilishi natijasida mamlakat iqtisodiyotida sodir bo‘lgan o‘zgarishlar tasvirlangan. Siz soliq stavkasi kamaytirilgan holatda mamlakat iqtisodiyotida sodir bo‘ladigan o‘zgarishlarni taxmin qiling va sharhlang. FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR Yalpi talab — mamlakatda ma’lum vaqt davomida sotib olinishiga ehtiyoj va imkoniyat bo‘lgan tovar va xizmatlarning umumiy qiymati. Yalpi taklif — mamlakatda ma’lum vaqt davomida ishlab chiqarilishi va bozorga chiqarilishi imkoniyati bo‘lgan tovar va xizmatlarning umumiy qiymati. Masalan, agar soliqlar stavkasi oshirilsa, aholi va firmalar ixtiyorida kamroq pul qoladi. Bu holatda tovar va xizmatlarga bo‘lgan yalpi talab kamayadi. Bu ? Kamaydi ? Oshdi Narx-navo Tovar va xizmatlarga bo‘lgan yalpi talab Kamaydi ? Aholi va firmalar ixtiyoridagi pul mablag‘lari miqdori Kamaydi ? Tovar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish hajmi ? Kamaydi Oshdi Soliq stavkasi Kamaydi Aholining ish bilan ta’minlanganlik darajasi 65 65 64 holat tovar va xizmatlar ishlab chiqarishning kamayishiga, aholining ish bilan ta’minlanganlik darajasining pasayishiga olib keladi. Aksincha, agar soliqlar stavkasi kamaytirilsa, aholi va firmalar ixtiyorida ko‘proq pul qoladi. Bu holatda tovar va xizmatlarga bo‘lgan yalpi talab oshadi. Bu esa, o‘z navbatida, tovar va xizmatlar ishlab chiqarishning ko‘payishiga, aholining ish bilan ta’minlanganlik darajasining oshishiga olib keladi. Xuddi shu kabi, agar davlat soliqlarga tegmasdan o‘z xarajatlarini yoki transfert to‘lovlarini oshirsa, tovar va xizmatlarga bo‘lgan yalpi talabi oshadi. Bu esa, o‘z navbatida, tovar va xizmatlar ishlab chiqarishning ko‘payishiga, aholining ish bilan ta’minlanganlik darajasining oshishiga yoki inflatsiya darajasining oshishiga olib keladi. Aksincha, agar soliqlar o‘zgarishsiz qolib, davlat xarajatlari yoki transfert to‘lovlari kamaytirilsa, tovar va xizmatlarga bo‘lgan yalpi talab kamayadi. Bu esa tovar va xizmatlar ishlab chiqarishning kamayishiga, aholining ish bilan ta’minlanganlik darajasining pasayishiga yoki inflatsiya darajasining pasayishiga olib keladi. Ko‘pchilik hollarda, davlat bir vaqtning o‘zida ham davlat xarajatlarini, ham soliqlar stavkasini o‘zgartirish bilan iqtisodiyotni barqarorlashtirishga urinadi. Davlat budjet-soliq siyosati bilan bir qatorda, pul-kredit siyosatini ham olib boradi. Davlatning u yoki bu yo‘nalishdagi siyosati, uning nimani o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yganligiga bog‘liq bo‘ladi. Davlat budjeti kamomadining miqdori, mamlakatda ishlab chiqarilgan bir yillik yalpi mahsulot hajmining 2—3 foizi miqdorida bo‘lishi normal holat hisoblanadi. Lekin kamomad hajmi haddan tashqari oshib ketganda, uni kamaytirish chora- tadbirlari ko‘rilishi lozim bo‘ladi. Davlat budjetining kamomadini quyidagi yo‘llar bilan kamaytirishi mumkin: 1. Davlat xarajatlarini kamaytirish. 2. Qo‘shimcha daromad manbalarini topish. 3. Tovar va xizmatlar bilan ta’minlanmagan, ortiqcha pulni muomalaga chiqarish. 4. O‘z fuqarolaridan, firmalardan, chet el hukumatlari, xalqaro bank va moliyaviy muassasalaridan qarz olish. Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|