Iqtisodiy rivojlanishning asosiy indikatorlari

Xn
-2,0
Jami: YAMM = S + I + G + Xn		Y	100,0
YAMMni barcha daromadlar bo‘yicha o‘lchash
1.	Iste’mol qilingan kapital hajmi	A	9,0
2.	Biznesga egri soliqlar	T	7,0
3.		YOllanma ishchilarning ish haqlari va
Ijtimoiy sug‘urta ajratmalari		W	61,0
4.	Ijara haqi	R1	1,0
5.	Foiz stavkasi	R2	7,0
6.	Individual mulkdan olinadigan daromadlar	P1	6,0
7.	Korporatsiyalar foydasiga soliqlar	P2.1	5,0
8.	Dividendlar	P2.2	2,0
9.	Taqsimlanmaydigan foydalar	P2.3	2,0
Jami: YAMM =A+T+W+R+R1+P1+P2.1+P2.2+P2.3		Y	100,0

Korporatsiyalarning foydasi quyidagilarga bo‘linadi;

a) olgan foydaga soliq yoki foyda solig‘i;
b) xissadorlar o‘rtasida taqsimlanadigan dividendlar;
v) taqsimlanmagan foyda.
Mamlakat milliy hisobchilik tizimida, YAMM ko‘rsatkichidan tashqari, o‘zaro aloqada bo‘lgan bir nechta ko‘rsatkichlar mavjud. Milliy hisobchilik tizimi to‘g‘risidagi tushunchalarni kengaytirish uchun aynan shu ko‘rsatkichlarning tashkil topish manbalarini o‘rganamiz. Bu ko‘rsatkichlar sirasiga YAIM, SMM, MD, ixtiyordagi daromad va soliqlar to‘langandan keyingi daromadlarni ifodalovchi ko‘rsatkichlarni kiritishmiz mumkin.
YAIM ham YAMM kabi moddiy ishlab chiqarish va xizmatlar natijasida tashkil topadi.
YAIM - bu biror mamlakat hududida joylashgan korxona va tashkilotda ma’lum muddat davomida ishlab chiqarilgan pirovard tovar va ko‘rsatilgan xizmatlarning umumiy yig‘indisidan iborat. YAIM YAMMdan muayyan mamlakat Yuridik va jismoniy shaxslarining xorijdan oladigan foyda va daromadlari hamda xorijiy investorlar shu mamlakatda olgan foyda va daromad o‘rtasidagi farqlar bo‘yicha ajralib turadi. Ya’ni:

YAMM =

YAMM +

Muayyan mamlakat Yuridik va jismoniy shaxslarining xorijdan oladigan foyda va daromadlari

–

Xorijiy investorlar va ishchilarni shu mamlakatda olgan foyda va daromadlari

YAMMni hisoblashda ayrim kamchiliklarga yo‘l qo‘yilishi tabiiy. Chunki, hisobot yilida ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot miqdoriga shu mahsulotni ishlab chiqarishda iste’mol qilingan asosiy ishlab chiqarish vositalari qiymati qo‘shiladi. Shuning uchun ham milliy hisobchilik tizimida SMM ko‘rsatkichi hisoblanadi. SMMning YAMMdan farqi, Yuqorida aytganimizdek, amortizatsiya ajratmalari miqdoriga teng.
MD - bu, milliy ishlab chiqarishdan olingan daromad yoki ijtimoiy ishlab chiqarishdagi barcha daromad turlarining yig‘indisidir. Demak, MD resurslarni etkazib beruvchilarning, shuningdek, boshqaruv xodimlarining hisobot yilidagi daromadlari miqdorini ko‘rsatadi. Shuni ta’kidlab o‘tish lozimki, davlat o‘zi oladigan biznesga egri soliqlar o‘rniga ishlab chiqarishga hech narsa qo‘ymaydi, ya’ni davlatni iqtisodiy resurslar ta’minotchisi sifatida baholamaymiz. Demak, joriy yilda yaratilgan YAMM tarkibidan ish haqi, renta to‘lovlari, foiz va olingan foydalarning umumiy miqdorini aniqlashda biz SMM tarkibidan biznesga egri soliqlar miqdorini olib tashlashimiz lozim. Shunday usulda olingan ko‘rsatkich milliy daromad (MD) hisoblanadi. Resurslar ta’minlovchilar nuqtai nazaridan MD joriy ishlab chiqarishda qatnashish natijasida olgan daromadlar miqdorini bildirsa, kompaniyalar nuqtai nazaridan ishlab chiqarish omillari bahosini bildiradi. MD joriy ishlab chiqarishga ketgan iqtisodiy resurslarning bozor bahosini anglatadi. (1.3.3-jadval).