Tarkibiy ishsizlik. Tarkibiy ishsizlar guruhiga ishlab chiqarish strukturasining
o‘zgarishi natijasida ishchi kuchiga talab tarkibining o‘zgarishi natijasida ishsiz
qolganlar kiradi. Unga asosan malakalarini o‘zgartirishi va oshirishi, ma’lumot olishi,
yangi kasb egallashi lozim bo‘lgan ishsizlar guruhlari kiradi. Friksion ishsizlik bilan
tarkibiy ishsizlikning asosiy farqi shundaki, birinchisida, ma’lum malaka va tajriba
mavjud bo‘ladi va undan foydalanib, ish joylarini tezroq topib olishadi, ikkinchisida
esa, ishchi kuchi darhol vatezroq ish joylarini topaolmaydi.
Davriy ishsizlik asosan ishlab chiqarishning pasayishi natijasida ishchi kuchiga
bo‘lgan talabning kamayishidan paydo bo‘ladi. Davriy pasayish tovar va xizmatlarga
bo‘lgan yalpi talabning kamayishini, shunga muvofiq, yalpi tatalabning kamayishini,
vaoqibatdaaholining ishbilan bandligi qisqarishi va ishsizlikning o‘sishini bildiradi.
To‘la ish bilan bandlik ishchi kuchining 100 foiz ish bilan ta’minlanganligini
bildirmaydi. Aksincha, friksion va strukturali ishsizlik ilojsiz hol bo‘lganligini
hisobga olsak, biz mutlaq to‘laish bilan bandlilikkaerishib bo‘lmasligini tushunamiz.
Agarda davriy ishsizlik bo‘lmasa, u holda to‘la ish bilan bandlilikka erishiladi.
To‘la ish bilan bandlik davridagi ishsizlik, ishsizlikning tabiiy darajasi deyiladi.
3
Bunga ish qidiruvchilar soni bo‘sh ish joylari soniga muvofiq kelsagina erishish
mumkin. Ishsizlikning tabiiy darajasi friksion va tarkibiy ishsizlik yig‘indisiga teng
bo‘ladi.
Ishsizlikning tabiiy darajasi doimiy emas, chunki u iqtisodiy vaziyat, qonun va
milliy an’analar bilan bog‘liq holda o‘zgarib turadi.
1
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 37
2
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 180
3
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 177
5
Ishsizlikning tabiiy darajasi mamlakatdagi oxirgi o‘n yilda mavjud bo‘lgan
haqiqiy ishsizlik darajasi va keyingi o‘n yil uchun prognoz qilib hisoblangan ishsizlik
darajalarining o‘rtacha miqdori sifatida belgilanadi. Umumiy holda ishchi kuchi ish
bilan band vafaol ish qidirib yurgan ishsizlarga bo‘linadi.
Dostları ilə paylaş: |