Iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari

Bir dasturli rejim – komputerning barcha resurslari faqat bir dasturga xizmat qiladi.

Ko’p dasturli rejim (multidasturlar) – OT bir vaqtning o’zida bir-biriga bog’liq bo’lmagan bir necha dasturlarga xizmat qiladi. Bunda resurslar dasturlar o’rtasida o’zaro taqsimlanadi. Multidasturlar rejimi markaziy protsessor ish vaqti bilan ”periferiya” qurilmalari ishini ta’minlashdan iborat. Bu usulning bir dasturli rejimdan afzalligi resurslardan samarali foydalanish va berilgan masala yechilishini tezlashtirish

Ko’p masalali rejim - multimasala rejimi bir vaqtning o’zida bir necha masalaning parallel ishlashini ta’minlashi ko’zda tutilgan. Bunda bir masalaning natijasi ikkinchi masala uchun berilganlar majmuasini tashkil qilishi ham mumkin. OT yechilayotgan masalalarning bir-biri bilan bog’liqligini rejalashtiradi va nazorat qilib boradi. Ko’p dasturli rejimdan (dasturlar oresida vaqtni taqsimlash prinsipi) farqli ravishda, bu yerda barcha masalalar bo’yicha parallel ishlash ko’zda tutilgan. Ko’p masalali rejim faqat multitizimda (bir necha protsessor) tashkil qilinadi.

5.Operatsion tizim turlari.
DOS oilasidagi operatsion tizimlar.
Bu oilaning birinchi vakili – MS DOS tizimi (Microsoft Disk Operating Sustem – Maykrosoft firmasining diskli operatsion tizimi) 1981 yil avgust oyida Bill Geyta va Pol Allen tomonidan IBM PC paydo bo’lishi munosabati bilan chiqarilgan.
MS DOS oilasining operatsion tizimlari bir vazifali bo’lib. Quyidagi o’ziga xos xususiyatlarga ega:

• Kompyuter texnikasi texnik-apparat interfeys yordamida foydalanuvchi interfeys kiritadigan buyruq orqali amalga oshiriladi;

  
  

• Tizimni kompyuter texnikasi yordamida boshqa tizim elementlariga o’tishini soddalashtiradigan tuzilma mavjudligi;

  
  

• Operativ xotiraga kirish hajmining uncha katta emasligi (640 Kbayt).

  
  

Turli mualliflar MS DOS ni rivojlantirishni davom ettirib, uning MS DOS 1.1, MS DOS 1.25, MS DOS 2.0, MS DOS 2-11 versiyalarni taklif etishda. 1984 yilda MS DOS 3.0 IBM PC AT shaxsiy komputeriga 80286 mikroprotsessorga asoslangan, 5.25 dyuymli diskovodda ishlashga mo’ljallangan operatsion tizim ayratildi. 1987 yil MS DOS 3.3 yaratilib u 3.5 dyuymli, ya’ni 1,44 Mbaytli disklar bilan ishlash imkoniyatlarini berdi.

MS DOS operatsion tizim oilalarining jiddiy kamchiligi shaxsiy komputer va OT zaxiralariga beruxsat kirishdan muhofaza vositalarining yo’qligidir.
OS/2 oilasidagi operatsion tizimlar. 1987 yili IBM va Microsoft firmasi tomonidan bir nechta masalalar yechishga qodir bo’lgan OS/2 operatsion tizim ishlab chiqiladi. OS/2 (Perating Sistem/2) ikkinchi avlod ko’p vazifali operatsion tizimdir. U IBM PS mos komputerlar uchun 32 razryadli grafir ko’p vazifali operatsion tizim sifatida bir nechta amaliy dasturlar parallel ishni tashkil etish imkonini berib, bunda bir tizimni ikkinchisidan, operatsion tizimni unda ishlayotgan dasturlardan muhofaza qilishni ta’minlaydi.
OS/2 da dastur yozish uchun amaliy dasturlashtirish interfeysi API (Application Programming Interfase) da mavjud tayyor dasturiy modullardan foydalanishi mumkin.
OS/2 OT qulay grafik foydalanuvchi interfeys bo’lib, DOS faylli tizimi bilan mos keladi, bu hol ma’lumotlardan DOS da ham, OS/2 da ham biror bir o’zgarishlarsiz foydalanish imkonini beradi.
OS/2 ning bir necha modifikasiyalari mavjud:

• OS/2 Warp 3.0 xotiradan foydalanish takomillashgan va grafik interfeysi yaxshilangan;

  
  

• OS/2 Warp Connect tarmoqni qo’llab-quvvatlashi yaxshilangan;

  
  

• OS/2 Warp Server – serverli OT sifatida ishlash uchun mo’ljallangan.

  
  

OS/2 ning asosiy kamchiligi uning uchun ilovalarning kam sonlologidir, bu hol mazkur tizimni MS DOS va Windows Otlarga nisbatan kam ommaviylashtiradi.

UNIX oilasidagi operatsion tizimlar. Ular 32 razryadli ko’p vazifali ko’p (kishi) foydalanadigan operatsion tizimdir. UNIX ning kuchli tomoni shundaki, bitta tizimning o’zi turli komputerlarda ya’ni superkomputerdan to shaxsiy komputergacha foydalaniladi, bu hol tizimni bir mashina arxitekturasidan boshqasiga ham sarf bilan o’tkazish imkonini beradi.
UNIX oilasidagi OT ning muhim xususiyati uning modulliligi va keng servisli dasturlar to’plami bo’lib, ular foydalanuvchi-dasturlovchilar uchun qulay operatsion vaziyatni yaratishni ta’minlaydi (ya’ni bu tizim amaliy dasturlovchilar mutaxassisligi uchun alohida samaralidir).
UNIX ierarxik faylli struktura, virtual xotira, ko’p oynali interfeys, ko’p protsessorli tizimlar, ko’p foydalanuvchili qiymatlar bazasini boshqarish tizimi, bir jinsli bo’lmagan hisoblash tarmoqlarini qo’llab-quvvatlaydi.