Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oliy geodeziya

Nazorat savollari:

1. 
   Ellipsoidda bir zonadan ikkinchi zonaga qanday o’tiladi?
   
2. 
   Qanday ellipsoida Gauss-Kryuger elipsoidi deyiladi?
   
3. 
   Astronomik koordinatalr qaysi formula orqali hisoblanadi?
   

8-amaliy mashg‘ulot.
Shakl sharti uchun tenglashtirilgan holi (mustaqil) trangulyatsiya qator elementlarining aniqligini hisoblash
8.1-rasm. Uchburchaklarning geometrik bog‘lanish xatoliklarini hisoblash

Uchburchaklarning geometrik bog‘lanish xatoliklarini hisoblash jadvali.

8.1-jadval.

Δ/= T.r	Bog‘lovchi burchaklar		R (logarifm) belgisining 6-birligi
	A	V
1	64˚	74˚	2
2	48˚	82˚	4,4
3	47˚	76˚	5,5
4	87˚	45˚	4,8
5	53˚	74˚	3,4
6	89˚	41˚	5,6

_{ }=25,7

R=b_A²+ b_V²⁺ b_{A }b_V

b_Ai=2.106_{ }ctgA_i=2.106_{ }ctg64_{ }
b_Bi=2.106_{ }ctg_Bi=2.106_{ }ctg74_{ }
Qator elementlarining aniqligini hisoblash uchun quyidagi boshlang‘ich malumot qabul qilinadi.
1. Boshlang‘ich tomon nisbiy o‘rta kv xatosi.
_{ }=_{ }
2. Boshlang‘ich tomon azimutining o‘rta kv xatosi.
m_{ }=0.7”
3. Burchak o‘lchash o‘rta kv xatosi.
m”=0.7”
Tirangulyatsiya qatori elementlarining aniqligini hisoblash quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi.
a) Triangulyatsiya qatori bog‘lovchi tomonlarini logarifmining o‘rta kv xatosi quyidagi formula orqali topiladi.
m_eysn=_{ } (8.1)
Bu yerda
m_eyb=_{ }10⁶ M=0,4343
b) Boshlang‘ich tomonlar o‘rta kvadratik nisbiy xatosi.
_{ } (8.2)
v) Bog‘lovchi tomonlar azimutining o‘rta kvadratik xatosi.
m_{ }”=_{ } (8.3)
bu yerda n-uchburchaklar soni.
2. Qator diagonalini bo‘ylama siljishining o‘rta kvadratik xatosi.
m_L=L_{ } (8.4)
L₁ – Qator dioganalining uzunligi.
K – Diagonalni tashkil etuvchi oralq tomonlar soni.
2) Qator diagonalining ko‘ndalang siljishining o‘rta kvadratik xatosi.
Agar _{ } lar soni juft bo‘lganda.
m_q =_{ } (8.5)
Toq bo‘lganda.
m_q =_{ } (8.6)
e) Boshlang‘ich punktga nisbatan oxirgi punkt holatining joylashish o‘rta kvadratik xatosi.
M=_{ } (8.7)
Nazorat savollari:

1. 
   Triangulyatsiyada qator uzunligi qanday hisoblanadi?
   
2. 
   Boshlang‘ich punktga nisbatan oxirgi punkt holatining joylashish o‘rta kvadratik xatosini tushuntirib bering?
   
3. 
   Dioganalni tashkil etuvchi oralq tomonlar soni?
   

9-amaliy mashg‘ulot.
Shakl, azimut va bazis shartlari uchun tenglashtirlgach hosil bo‘lgan triangulyatsiya qator elementlarining aniqligini hisoblari
N=G n=3
9
.1-rasm. Triangulyatsiya to‘ri sxemasi.
L – Qator diagonalining uzunligi (m)
m” – Burchak o‘lchash o‘rta kvadratik xatosi m”=_{ }0.7”
m_A” – Azimut o‘lchash o‘rta kvadratik xatosi m_A=_{ }0.7”
_{ } – Boshlang‘ich tomon orasidagi _{ } ning soni.
N – Boholanuvchi tomongacha bo‘lgan _{ } ning soni.
a) Eng zaif tomon logarifmining o‘rta kvadratik xatosi eng zaif tomon
markazi hisoblanadi
m_eysn=_{ } (9.1)
bu yerda
m_eyb=_{ }

b) Baholanuvchi tomon nisbiy o‘rta kvadratik xatosi
(9.2)
c) Eng zaif tomon azimutining o‘rta kvadratik xatosi
_{ }=_{ }=_{ } = _{ }= 0.86 ”
2) Bo‘ylama siljish o‘rta kvadratik xatosi.
m_L=_{   } 0.55 m.
K – diagonalni tashkil etuvchi oraliq tomonlar soni.
d) Ko‘ndalang siljish o‘rta kvadratik xatosi.
m_q=_{   }
e) Boshlang‘ich punktga nisbatan oxirgi punkt holatining o‘rta kvadratik xatosi.
(Umumiy siljish).
M = _{ } (9.3)
Holi va holi bo‘lmagan triangulyatsiya qator elementlarining aniqligining tahlili.
9.1-jadval.

№	Triangulyatsiya qatori elementlarini aniqligining xaraktiristikasi.	Holi qator.	Holi bo‘lmagan qator.
1	Bog‘lovchi tomon nisbiy o‘r. kv. X.	1:140000	1:241000
2	Bog‘lovchi tomon azimutining o‘r. kv. X.	1,56"	0,85"
3	Bo‘ylama siljish.	1,115m	0,055m
4	Ko‘ndalang siljish.	0,108m	0,064m
5	Umumiy siljish.	0,122m	0,084m

Nazorat savollari:

1. 
   Holi va holi bo‘lmagan triangulyatsiya qator elementlarining aniqligini qanday topiladi?
   
2. 
   Triangulyatsiyada qator uzunligi qanday hisoblanadi?
   
3. 
   Boshlang‘ich punktga nisbatan oxirgi punkt holatining joylashish o‘rta kvadratik xatosini tushuntirib bering?
   

10-amaliy mashg‘ulot.
M
arkaziy sistema ko‘rinishdagi 2 – razryadli trangulyatsiya to‘rining dastlabki hisoblari.
10.1 – rasm. Yo‘nalishlari o‘lchangan 2 – razryadli trangulyatsiya to‘ri sxemasi.
Boshlang‘ich malumotlar.

10.1-jadval

Yo‘nalishlar nomi	Qiymati	Yo‘nalishlar nomi	Qiymati
O2 – P1 O2 – O O2 – P4	0  00’ 00” 52  14’ 39” 122  49’ 33”	P4 – O2 P4 – O P3 – P3	0  00’ 00”   11’ 03” 78  09’ 00”
P1 – P2 P1 – O P1 – O2	0  00’ 00” 54  30’ 08” 86  52’ 16”	O – O2 O – P1 O – P2	0  00’ 00” 95  23’ 20” 156  51’ 56”
P2 – P3 P2 – O P2 – P1	0  00’ 00” 50  30’ 43” 114  31’ 53”	O – P3 O – P4	232  37’ 14” 282  46’ 11”
P3 – P4 P3 – O P3 – P2	0  00’ 00” 83  53’ 00” 137  37’ 02”

Joyda markaziy Sistema ko‘rinishdagi 2 – razryadli triangulyatsiya to‘ri barpo etilgan (10.1 – rasm).
O O₂ boshlang‘ich Punktlarning koordinatalari ma’lum.
O Punktning X_o = 4579,63+0,NM U_o=3741,21+N,nM
O₂ Punktning X_a = 3763,69+0NM U_a = 3375,88+N,nM
O va O₂ punktlarda aniqlangan chiziqli va burchakli elementlar 10.2 – jadvalda keltirilgan.
Keltirish elementlari.
10.2 – jadval

Punktlar nomi	e m e1 m	O O1
O	0.034 0.045	56  30’ O2 – punktda 247  00’ O – punktda
O2	0.031 0.040	149  45’ O2 – punktda 289  30’ O – punktda

Hisoblash ketma-keiligi.
1. O va O₂ boshlang‘ich punktlarining koordinatalari orqali boshlang‘ich yo‘nalishning direksion burchagi X _OO2 va bazis tomon uzunligi d_oq hisoblanadi.
tgr_oq=_{ }
d
_oq=_{ }
10.2-rasm. Trangulyatsiya to‘ri sxemasi.



_{   }

10.3-jadval.

№	Burchaklar №	Nomlar	Hisoblangan burchak		Tomonlar nomi	Masofa
1	2 3 1	P1 O O2	32˚ 22’ 08” 95˚ 23’ 20” 52˚ 14’ 39” 180˚ 00’ 00”	0.533183 0.995834 0.789554	b1 c1 a1	894 m 1663m 1321m
2	5 6 4	P2 O P1	64˚ 01’ 10” 61˚ 28’ 35” 54˚ 30’ 08 180˚ 00’ 00”	0.898878 0.877008 0.812092	b2 c2 a2	1321 m 1291m 1296 m
3	8 9 7	P3 O P2	53˚ 44’ 02” 75˚ 45’ 18” 50˚ 30’ 43” 180˚ 00’ 00”	0.803236 0.967937 0.769447	b3 c3 a3	1196 m 1438 m 1145 m
4	11 12 10	P4 O P3	45˚ 57’ 57” 50˚ 08’ 57” 83˚ 53’ 00” 180˚ 00’ 00”	0.714176 0.767005 0.993631	b4 c4 a4	1145 m 1223 m 1584 m
5	14 15 13	O2 O P4	70˚ 34’ 54” 77˚ 13’ 49” 32˚ 11’ 03” 180˚ 00’ 00”	0.941737 0.974897 0.531551	b5 c5 a5	1584 m 1638 m 895 m

Markazlashtirirish va reduksiya uchun tuzatma hisoblash jadvali.

10.4-jadval.

punkt nomlari				M+α M+α1			Sin(M+α) Sin(M+α1)	Masofa
	O^O	'	"	O^O	'	"
Punkt 0 L=0.034 m α=56^⁰30' O1
O2 P1 P2 P3 P4	00⁰ 95⁰ 156⁰ 232⁰ 282⁰	00' 23' 52' 37' 46'	00" 20" 06" 24" 21"	56^O 151^O 213^O 289^O 339^O	30' 53' 22' 07' 16'	00" 20" 06" 24" 21"	+0.83389 +0.47127 -0.54999 -0.94485 -0.35402	894 1321 1196 1245 1584	+6,5 +2,5 -3,2 -5,8 -1,6
L1 =0.045 m O1=247⁰00' O2
O2 P1 P2 P3 P4	00⁰ 95⁰ 156⁰ 232⁰ 282⁰	00' 23' 52' 37' 46'	00" 20" 06" 24" 21"	247^O 342^O 43^O 119^O 169^O	00' 23' 52' 37' 46'	00" 20" 06" 24" 21"	-0.92050 -0.30260 +0.69298 +0.86935 +0.17766	894 1321 1196 1145 1584		-9.6 -2.1 +5.4 +7.0 +1.0
Punkt O2 L=0.031 m α=149^O45' P1
P1 O P4	00⁰ 52⁰ 111⁰	00 14 49	00" 49" 43"	149⁰ 202⁰ 272⁰	45" 00" 35"	00 19 43	+0.50377 -0.37461 -0.99898	1663 894 1638	+1.9 -2.7 -3.9
L1 =0.040 m α =289⁰90' P1
P O P4	00⁰ 52⁰ 111⁰	00" 14" 49"	00" 49" 43"	289⁰ 34⁰ 52⁰	30" 45" 20"	00" 49" 43"	-0.94264 -0.31316 +0.79158	1663 894 1638		-4.7 -2.9 +4.6