Issiqlik almashuvchi qurulmalar va ularda jarayonni intensivlash usullari tahlili

N - qo’zg’almas truba to’rlari bilan;
L - temperatura yuqori bo’lganda qobiq va trubalarning turlicha uzayishini 
hisobga oluvchi va qobiqda joylashgan kompensator bilan; 
P - harakatchan kalpoqchali;
U- Usimon trubali; 
PK - harakatchan qalpoqchali va undagi kompensator bilan. 
Sanoatda suyuq va gaz muhitining temperaturasi 60÷600°S gacha o’zgargan 
sharoitda ishlatiladigan qobiq quvirli issiqlik almashinish qurilmalarining ayrim 
parametrlari 1.1- jadvalda keltirilgan. 
1.1-jadval 
Qobiq quvirli issiqlik almashinish qurilmalarining ayrim parametrlari 
Parametrlar 
Qurilma tipi va parametrining qiymati 
N 
L 
P 
U 
PK 
Issiqlik almashinish 
yuzasi, m
2 
1÷5000 
1÷5000 
10÷1250 
10÷1400 
178÷1866 
0,6; 1,0 
0,6; 1,0 
1,0; 1,6 
1,0; 1,6 
5,0; 6,3 
Quvirlar yoki 
quvirlar oralig’idagi 
bo’shliqdagi shartli 
bosim, MPa 
1,6 
1,6 
2,5 
2,5 
8,0 
2,5 
2,5 
4,0 
4,0 
10,0 
4,0 
- 
6,3 
6,3 
- 
6,3 
- 
8,0 
8,05 
- 
8,0 
- 
10,0 
10,0 
- 
- 
- 
12,0 
12,5 
- 
- 
- 
16,0 
16,0 
- 
Quvirlarning tashqi 
diametri va 
devorning qalinligi 
16X1,5 
16X1,5 
20X2 
20X2 
20X2 
16X2 
16X2 
25X2 
25X2 
25X2 
20X2 
20X2 
25X2,5 
25X2,5 
25X2,5 
25X1,5 
25X1,5 
38X2 
- 
- 
25X2 
25X2 
- 
- 
- 
25X2,5 
25X2,5 
- 
- 
- 
38X2 
38X2 
- 
- 
- 
57X2 
57X2 
- 
- 
- 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
May 2022 / Volume 3 Issue 5
www.openscience.uz
373

---

Haroratlar farqi 50
o
S dan katta bo’lganda quvirlar va qobiqning har xil uzayishini 
kompensatsiyalash maqsadida linzali kompensatorli (1.4 a- rasm), suzuvchan kallakli 
(1.4 b- rasm) va U - simon quvirli (1.4 v- rasm) qobiq quvirli qurilmalar ishlatiladi. 
Linzali kompensator qurilmalar quvir va qurilma devori o’rtasidagi bosim 
2
5
/
10
6
м
H

6∙10
5
N/m
2
gacha bo’lgan muhitlarda ishlatiladi. 
U - simon qobiq quvirli qurilmalarda issiqlik ta’sirida quvirlarning uzayishidagi 
kompensatsiyani quvir qurilmalarining o’zi bajaradi. 
1.4 b- rasmda suzuvchan kallakli qobiq quvirli qurilma tasvirlangan bo’lib, unda 
quvir to’rlaridan biri qobiqqa mahkamlanmagan bo’ladi. Shuning uchun harorat 
deformatsiyasi natijasida quvirlar to’plami korpus ichida erkin qo’zg’ala oladi. 
Qurilma quyidagicha ishlaydi. Mahsulot oqimlaridan biri shtutser orqali 
taqsimlash kamerasiga beriladi, so’ngra quvirlar bo’shlig’i orqali o’tib, 
harakatlanadigan quvirlar to’ri va uning qopqog’i hosil qiluvchi kameraga o’tadi. 
Kamerada o’z yo’nalishini o’zgartirib, qolgan quvirlar orqali yana taqsimlash 
kamerasiga qaytadi. Bu kamera tekis to’siq yordamida ikki qismga bo’lingan. Shunday 
to’siqlar yordamida qurilmani quvirlar bo’shlig’i bo’yicha 2, 4 va undan ortiq zonlarga 
ajratish mumkin. 
Ishlab chiqarishning quvvatini oshirish uchun issiqlik almashinish qurilmalari 
samarali ishlashi, konstruktsiyasi sodda bo’lishi va maxsulot sifatiga ta’sir 
ko’rsatmasligi zarur. Bundan tashqari, qurilmada issiqlik almashinuv yuzalarni 
ko’paytirish, issiqlik tashuvchi agentlardan maksimal foydalanish, jarayonni 
jadallashtirish va sarflanadigan energiyani kamaytirish dolzarbdir. Bu omillar qurilma 
ish unumdorligini oshirishga va uning konstruktiv o’lchamlarini kichiraytirishga 
xizmat qiladi. Bu esa o’z navbatida issiqlik almashinish qurilmalarini ishlatish va 
ta’mirlash uchun ketayotgan sarf xarajatlarni kamaytiradi. 
Qobiq quvirli qurilmalar quyidagi avfzalliklarga ega: 
- o’lchamlariga nisbatan issiqlik almashinish yuzasining yuqoriligi; 
- tayyorlash jarayonining qulayligi; 
- ishonchli ishlashi; 
- yuqori bosimlarda ishlatish mumkinligi