Issiqlik elektr stansiyalarda

Suv	Bir-ligi
tarkibidagi	mg	N	Aj	n 2	D-B	A?,
ba’zi ion­	ek\/l
lar.	yoki
	mg/l
1	2	3	4	5	6	7
+ Смд‘	Mgekv/ I	0,02 ga tushadi	o'z^ar- maydi	to‘la yutiladi
SNa	«-»	0,10 ga	o ‘zgar-	0,01 ga	o‘zgar-	o‘zgar-
		tushadi	maydi	tushadi	maydi	maydi

_Снса «-» c o 2+ h 2o ga
parchala- nadi
dcyarli o‘zgar- maydi

208
parchala nadi

parchal anadi
to‘la yutnadi

di «-»	vutiladi 0,03 gatusha di	-	_ o'zgar- maydi	_ to‘la yutila- di
«-»	to‘la yutila-	-	-	-
«-»	di 0 ‘zgar-	o‘zgar-	o’zgar-	0,02 ga
	maydi	mavdi	maydi	tushadi

_{c , «-»} o‘zgarmay
SQ



О

о

~7
«-»
to‘la

C N Q


«-»

^SiCf ^Mg/1

2. 
   Anionit filtrlam ing yordam chi qurilmalari va reagent xo‘jaligi
   

Ikki va uch pog‘onali suv tuzsizlantiruvehi qurilmalarda,
anionit filtrlaming yordamchi uskunalariga ishqor eritmasini saqlovchi zanglashga chidamli katta hajmdagi maxsus baklar va uning sarfini oMchovchi asboblar, sritmani bakdan tortib olib anionit filtrlarga yuboruvchi so‘rg‘ich yoki dozatorlar, yayratishda ishlatiladigan suvni saqlovchi baklar, filtrlaming ish jarayonini boshqaruvchi va nazorat qiluvchi nar xil o‘lchov asoslan kiradi.
4 1 -rasmda anionit filtrlar uchun quyuq ishqor birikmasini saqlaydigan va suyultirilgan eritmasini tayyorlaydigan yordamchi xo ‘jalikning sxemasi ko‘rsatilgan.
41-rasm. Ishqor eritmasi saqlanadigan va tayyorlanadigan xo‘iaiikning sxemasi.
209

IESIarda bunday qurilmalarga ishqor eritmasi temir yo‘l vagonlarida yoki boshqa transport vositalari yordamida keltirilib konsentrlangan eritma saqlovchi maxsus rezervuarga ( 1) qo'yiladi. Qurilmadagi bu rezervuar ortiqcha miqdordagi ishqor eritmasi saqlovchi manba hisoblanib, undan kerakli miqdordagi eritma maxsus liaycha orqali sarflovchi bakka (2 ) oqizib yuboriladi. Agarda anionit filtrlami regeneratsiya qilish uchun qamq holatdagi NaOH, NaHCO, yoki Na2C 0 3 birikmalari isnlaulsa, bu bak ulaming eritmasini tayyorlash uchun ham moslashtirilgan bo‘lib, bakning tepa qismida reagentlami solish uchun darcha hamda erituvchi suvni yuboruvchi naycha ham o‘matilgan boMadi. Bakdagi eritma so'rqich (9) orqali ishqor miqdorini ko‘rsatuvchi bakka, (3) yuborilib, undan ishlatiladigan konsenratsiyali eritma tayyorlanadigan oMchov bakiga (4) oqib tushadi. Bu bakda kerakli konsentratsiyadagi eritma, naycha orqali suv yuborib tavyorlanadi. Tayyorlangan eritma so'rgMch-dozator (5 ) yordamida eritma yuboruvchi quvur(6 ) orqali filtrlarga beriladi. Bu quvur orqali yuborilayotgan eritmaning dozasi uning yoMiga o‘matilgan sarfini o‘ylovchi asbob (7) bilan boshqarib turiladi. Qurilmadagi ikkinchi so'rgMch-dozator (8 ) ning quvvati yuqoriroq boMib, bu so‘rgMch filtrlarga quyuqroqdozadagi eritmaniyuborish uchun xizmat qiladi.

2. 
   Aralash ionitli filtrlam ing turlari va ularning ishlatilishi
   

Suv tozalash qurilmalarida aralash ionitli filtrlar yordamida suvni tarkibidagi barcha kation va anionlardan tozalash mumkin. Ammo bunday filtrlar IES larida faqat qo‘shimcha suv tayyorlovchi uch pog‘onali qurilmalarda suvni yuqori darajada kremniysizlantirish va natriy ionlaridan tozalash, hamda kondensatim tozalovchi qurilmalarda kondensatni. chuqur tuzsizlantirish uchun keng qoMamda ishlatiladi. Suv tozalash sohasida bu filtrlami qisqacha nom bilan «FSD» deb ataladi. Bu nom quyidagi ms so'zlarining bosh harflaridan olingan: «Filtr smeshennogo deystviya». Aralash ionitli filtrlarda (AIF) filtrlovchi ionitlar sifatida kuchli kislotali kationitlar hamda kuchli asosli aniontlar aralash yoki alohida qatlamlar holatida ishlatiladi.

210
IES larga qo'shimcha suv iayyorlovchi qurilmalarda, AIFlai qurilmaning oxirgi pog‘onasida o‘matilishi sababli, filtrdagi kationit smolari suvni Nakationlaridan, anionit smolari esa HS/Q, anionlaridan tozalash uchun muljallangan. Bu ionlaming filtrga yutiiishi quyidagi reaksiyalar asosida boradi.

RIH+N a+" RIN a+H+
RIOH+ HS/q =RIH Si03 +OH'
AIF lar konstruksiyasi bo‘yicha hamda ularda ishlatiladigan ionitlar qanday holatda joylashganligiga aarab boshqa xildagi ionitli filtrlardan farq qiladi.
Konstruksiyasiga qarab filtrlarda ionitlar alohida kameralarda
yoki aralashgan holatda bitta kamerada joylashgan boMishi ham mumkin. Ionit smolalari aralash holatda boMgan AIF lami regeneratsiya qilish texnologiyasi boshqa turdagi ionitli filtrdan farq qiladi. Ularni regeneratsiya qilish uchun aw al filtrdagi kationit va anionit smolari alohida ajratiladi. Buning uchun AIF ning tag qismidagi quvuri orqali ionitlami yayratish operatsiyasidagi kab1 suv yuboriladi. Filtrga suv berilganda, anionit smolalarining zichligi kationitsmolarining hamda suvning zichligidan kichik boMganligi sababli, anionitlar filtming yuqori qismiga, kationit smolari esa pastki qismiga yigMlib ular ikki qatlamga ajraladi. Ikki qat'amga ajratilgan ionit smolalami regeneratsiya qilish ham ikki xil usulda ya’ni shu filtming ichida yoki filtrdan tashqaridagi maxsus filtrda amalga oshirilishi mumkin. Suv tozalash qurilmalarida AIF laming ionitlarini regeneratsiya qiladigan maxsus filtrlarga regeneratsiya filtri deb ataladi.
Ionitlar ishchi filtr korpusiga kameralarida boMgan AIF larning
uchta joyida laqsimlovchi quvurlar sistemasi boMadi va bu taqsimlovchi sistemalari ionitlamifiltming ichida regeneratsiya qilish uchun xizmat qiladi.
Taqsimlovchi quvurlar sistemalari AIF ning yuqori, o‘rta va tag
qismlariga o‘matilgan boMadi. Bulardan yuqori qismidagi taqsimlovchi sistema quyidagi maqsadlar uchun: tozalanadigan suvni filtrga yuborish, anionit qatlamini regeneratsiya qilishda

211
filtrga ishqor eritmasini va yuvadigan suvni yuborish; yayratish hamda ionitlami ajratish jarayonida beriladigan suvni va havoni chiqarib yuborish uchun xizmat qiladi.

0 ‘rta qismidagi taqsimlovchi sistemakationit qatlamini regeneratsiya qilishda kislota eritmasini yuborish, hamda anionit qatlamidan o'tayotgan ishqor eritmasi bilan aralashgan
regeneratsiya mahsulotini filtrdan chiqarib yuborish uchun ishlatiladi.
Tag qismidagi taqsimlovchi sistema-kationit qatlamidan о tayotgan kaslota eritmasi bilan aralashgan regeneratsiya mahsulotini, tozalanayotgan suvni filtrdan chiqarib yuborish hama ionitlami yayratishda filtrga suv va havo berish uchun ishlatiladi.
42-rasm Ionitlari ichida regeneratsiya qilinadigan filtming ichki /а/ va tashqi /Ь/ ko'rinishi
1 - tozalanadigan suvni yuborish: 2 - tozalanadigan suvni chiqarish. 3 — ishqor eritmasini yuborish: 4 — kislotaeritmasini yuborish va ishqor eritmasini chiqarish: 5 - yayratadigan suvni yuborish. 6 — siqilgan havo yuborish: 7 — yuvadigan suvni chiqarish: 8 - havoni chiqarish. 9 - kislota eritmasini chiqarish.

Agarda kislota yuboruvchi sistemasi filtming tag qismida о matilgan bo'lsa, u holda har ikkala qatlamda joylashgan ionitlar qatlamini ayni bir vaqtda yoki navbat bilan aw al anionit qatlamini so ng kationit qatlamini regeneratsiya qilish mumkin.

212
Kationit va anionit qatlamlarini bir vaqtda parallel ravishda regeneratsiya qilishda ( 11) filtrning tepa qismidagi quvurlar sisiemasidan ishqor eritmasi, pastki qismidagisidan kislota eritmasi bir vaqtda yuborilib, kationit va anionit qatlamlaridan o'tayotgan eritmalar o‘rta qismidagi quvurlar sistemasidan aralashgan holda chiqarib yuboriladi. Bu usulning afzallik tomoni regeneratsiya eritmalarini filtrdan o'tkazishda kam vaqt sarflanadi, kamchiligi isnqor va kislota eritmalarining o'zaro aralashishi natijasida tuz hosil bo‘lishi

H2SO4+2 N aOI I=N a2S 0 4+H20
sababli aralashgan eritmani boshqa filtrlarni regeneratsiya qilish uchun qayta ishlatib bo‘lmaydi. Bu esa suv tozalash quril­ malarda kislota va ishqor eritmasinng ortiqcha sarflanishiga sabab bo‘ladi.
Ikkinchi usulda ya’ni ionitlami navbat bilan regeneratsiya
qilishda avval filtrdagi qaysi qatiam regeneratsiya qilinadigan bo'lsa, regeneratsiya qilinadigan ionit qatlamidan Shu qatlamga tegishli qu\ urlar sistemas' orqali regeneratsiya eritmasi yuborilib, regeneratsiya qilinmayotgan ionit qatlamidan esa regeneratsiya eritmasiga qarama-qarshi oqimda toza suv yuborilib turiladi, ulardan o'tayotgan suv hamda regeneratsiya eritmasi filtrning o‘rta qismidagi quvuri orqali chiqarib yuboriladi. Masalan, kationit qatlami regeneratsiya qilinayotganda, kationit qatlamidan kislota eritmasi o'tish jarayonida anionit qatlamidan suv, aksincha anionit qatlamidan ishqor o'tkazilayotganda kationit qatlamidan suv o'tkazilib turiladi. Bu usulda toza suv bilan regeneratsiya eritmalari aralashishi natijasida eritmaning konsentratsiyasi biroz suyulsada, ammo regeneratsiya eritmalarini boshqa ionitli filtrlarni regeneratsiya qilish uchun qayta ishlatish mumkin. A1F larda ionimi yuvish (111) ularga havo berib aralashtirish (1U), tozalanyotgan suvni (U) filtrdan o'tkazish quyidagi 9.5-rasmda ko'rsatilgan tartibda bajariladi.
213
g Y u vu vch i 2p
. f .