Issiqlik texnikasi

2 5 -§ . Suv bug‘ining 
T-s
diagrammasi
Bu diagram m a suv bug‘i bilan b o ‘lgan jarayonlarni o ‘rganishda va 
ularni hisoblashda katta aham iyatga ega. D iagram m aning ahamiyatli 
t o m o n i shundaki, chizilgan egri chiziq tagidagi yuza ishchi jism ga 
berilayotgan va u n d an olib ketilayotgan issiqlikni ifodalaydi.
Diagramm adagi har bir nuqta jism ning aniq holatini xarakterlaydi. 
S uyuqlikning 0flC dagi entro p iy a si nolga ten g b o ‘lgani u c h u n T - s
k o o rd in a ta d a o rd in ata o ‘qida joylashadi (15-rasm ). Suvni 0()C d a n
t o ‘yinish harorati (tT) gacha isitilishi 
aa’ 
jarayoni bilan davom etadi. 
B ug‘ hosil b o ‘lishi jarayoni (tT= c o n s t) gorizontal 
a'a” 
chizig‘i bilan 
ifodalanadi. Bug‘ning qizitilishi esa 
a”d 
izobara chizig‘i bilan ifodalanadi. 
Lekin bu g ‘ning qizitilish izobarasi suvning isitilish izobarasidan tikroq 
b o ‘ladi, buning sababi qizitilish harorati isitilish haroratiga qaraganda 
yuqoriroqdir. Shunday chiziqlarni o ‘tkazishni davom ettirsak, chiziqlar 
К n uqtada birlashadi.
2 6 -§ . Suv bug‘ining h — 
S
 diagrammasi
Suv bu g ‘i u c h u n eng zam onaviy jadval va diagram malarni professor 
M .P .V u k a lo v ic h ishlab c h iq q a n . Bu d ia g r a m m a la r y o rd a m id a suv 
b u g ‘ining t o ‘yinish harorati, bosim i, solishtirm a hajmi, entalpiyasi,
57
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

entropiyasi, quruqlik darajasi kabi parametrlar aniqlanadi. Suv bug‘i uchun 
h
-5
diagrammani birinchi b o ‘lib 1904 yilda Mole taklif qilgan. Hozirgi 
vaqtda issiqlik-texnik hisoblarda M.P.Vukalovich to m o n id a n tuzilgan 
h-5 diagrammasidan foydalaniladi. h-5 diagrammasini qurishda ordinata 
o ‘qi b o ‘ylab entalpiya, abssissa b o ‘ylab esa, e n t r o p iy a q iym atla ri 
joylashtirilgan. Koordinata boshi qilib suvning uchlam chi nuqtasi qabul 
qilingan. Issiqlik jarayonlarini hisoblashda suv b u g ‘ining 
T-s
va h
-5 
diagrammalarini q o ‘llash issiqlik-texnik hisoblarni ancha soddalash-tiradi. 
K o ‘p hollarda suv bug‘ini topish uchun jadvallardan foydalaniladi. Bu 
jadvallar haroratni, bosim b o ‘yicha suv bug‘ining ha m m a parametrlarini 
aniqlashga yordam beradi.