часть
1
«
Новости
образования
:
исследование
в
XXI
веке
»
декабрь
, 2022
г
1145
faoliyatining kafolatlari toʻgʻrisida“ (1995-yil 5-may), „Investitsiya faoliyati toʻgʻrisida“
(1998-yil 12-dekabr), „Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish
choralari toʻgʻrisida“ (1998-yil 30-aprel), „Chet el investitsiyalari toʻgʻrisida“ (1998-yil 30-
aprel), „Lizing toʻgʻrisida“ (1999-yil 14-aprel), „Qimmatli qogʻozlar bozorida investorlarning
huquqlarini himoya qilish toʻgʻrisida“ (2001-yil 30-avgust) qonunlarining qabul qilinishi
muhim ahamiyatga ega boʻldi. Investitsiya faoliyatida investorlar har bir mamlakatdagi
investitsiya muhiti bilan bogʻliq boʻlgan koʻpdan-koʻp xatarlarga duch keladilar. Shu sababli
investitsiyani, ayniqsa, chet el investitsiyalarini su-gʻurta qilish muhim ahamiyatga ega.
Iqtisodiy va moliyaviy vaziyatni sog'lomlashtirish uchun jamg'armalarning ichki kapital
qo 'yilmalar va xorijiy investitsiyalami jalb qilish sifatida real investitsiyalarga aylantirilishini
hamda ulardan samarali foydalanishni ta'minlash muhim hisoblanadi. Xalqaro amaliyotni
o'rganish shundan dalolat beradiki, investitsion loyihalarni moliyaviy tahlil qilish sohasida
ularni realizatsiya qilishning maqsadga muvofiqligini asoslash, ekspertizalar o'tkazishning
roli o'sib borayapti. Bu muammoni hal etish xalqaro andazalarining mujassamlashgan
shakllari YuNIDO metodikasida o'z aksini topgan. Biroq har bir mamlakat iqtisodiyotining
o'ziga xos xususiyatlari bu metodikada mavjud bo'lgan an'anaviy yondashuvlardan
to'g'ridan to'g'ri nusxa olishga imkon bermaydi va shuning uchun ham ulami har bir
mamlakatning xo'jalik sharoitlariga moslashtirish kerak. Bunda joylashtiriladigan
mablag'larning qoplanishi va avanslashtirilgan kapitalga investor tomonidan talab
qilinadigan daromad normasini olish bo'yicha investitsion takliflarni sifati jihatidan
ekspertiza qilish muhimdir. Ana shu yo'nalishda investitsion loyihalami texnik-iqtisodiy
jihatidan asoslash, qarz oluvchining moliyaviy ahvoli va uning raqobatbardoshligi,
shuningdek vakolatli bankning kafolatini xarakterlaydigan tegishli ekspert xulosalariga baho
berishning ahamiyati ortadi.
Xorijiy firmalar bilan hamkorlikdagi investitsion loyihalarni o'zlashtirish davrida
birinchi bosqichda foiz va mamlakat banklari tomonidan operatsion xarajatlar bo'yicha
to'lovlar amalga oshiriladi. Qaytarishda esa (to'liq o'zlashtirilganidan so’ng) qarzning asosiy
summasi (xorijiy bankning grafigiga muvofiq ravishda) o'tkaziladi va foizlar bo'yicha
to'lovlar to'lanadi. Taqdim etilgan takliflarni realizatsiya qilish mexanizmi, bir tomondan,
xorijiy investitsion kreditlarni oluvchilarning tarkibini optimallashtirishga xizmat qiladi va
ikkinchi tomondan esa, ulardan maqsadli foydalanish ustidan ta'sirchan nazorat bo'lishihi
ta'rninlaydi. Investitsiyalashtirishning natijaliligini oshirish uchun investitsion loyihalarni,
shu jumladan xorijiy kredit liniyalariga qo'shish uchun ham, tanlab olish tartibi tartibga
keltirilmog'i lozim. XYuS va tashkilotlarning arizalarini ulaming asoslanganligi bo'yicha
xulosalar uchun tarmoq, korporativ va mintaqaviy darajalarda qayta ishlab chiqish muhim
hisoblanadi.
Investitsion loyihani texnik-iqtisodiy, iqtisodiy, huquqiy va tashkiliy jihatdan
asoslashda ob'ektiv moliyaviy tahlil muhim ahamiyatga ega. Loyihani ishlab chiqarish