Issn 2223-1617 azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi

Açar sözlər: fotosistem II, xlorofil a-nın milli saniyə gecikmiş flüoressensiyası, metilviologen, 
xloramfenikol. 
 
Stres  zamanı  ali  bitkilərin  xloroplastlarının  tilokoidlərinin  fotosintetik  membranı  əsas  hədəf 
sayılır.  Abiotik  faktorlar  bitkilərin  fotosintetik  prosesinin  bütün  reaksiyalarını  zədələyir  və  nəticədə 
cavab  reaksiyası  olaraq  oksidləşdirici  stress  əmələ  gəlir  (12,  2).  Oksidləşdirici  stresin  nəticəsi  kimi 
lipidlərin  peroksidləşməsini,  zülalların,  nuklein  turşularının  və    tilokoid  membanlarının  zədələnməsi 
nəticəsində  fotosintezin  aktivliyinin  zəifləməsini  göstərmək  olar  (14,  3).  Stres  şəraitində 
xloroplastlarda elektronların daşınması zamanı yaranan reaktiv oksigenin formaları (ROF) toplanaraq 
FSII  və  onun  ən  həssas  hissəsi  manqan  kompleksi  olan  Mn
4
O
5
Ca  klasterini  zədələyir  (4,  6,  7,  20). 
İntakt  hüceyrələrdə  FSII  zədələnməsi  ilə  yanaşı  onun  bərpa  olunması  baş  verir.  Bu  səbəbdən  FSII 
aktivliyinin  zəifləməsi  FSII  fotozədələnməsi  və  bərpası  arasında  balansın  pozulması  kimi  baxılır 
(8,17,19,22,21).  FSII  bərpa  sürətinin  zəiflədilməsi  D
1
  zülalının  post  transliyasiya  mərhələsində    de 
novo  sintezinin ingibirləşməsi kimi qiymətləndirilir (5, 18). Zülal sintezinin spesifik ingibitorları bir 
sıra  müəlliflər  tərəfindən  öyrənilib.  Təcrübə  zamanı  zülalın  sintezi  bloklanmazsa  D
1
  zülalın  sürətli 
resintezi  onun  itkisini  izləməyi  qeyri-mümkün  edir  (11).
 
Zülal  sintezinin  ingibitorlarının  köməyi  ilə 
müəyyən  olunub  ki,  FSI  və  FSII  zülalları  fotosintetik  aparatı  xüsusilə  fotoingibirləşmədən  müdafiə 
etməyə qadirdirlər (16).  Ümumiyyətlə tədqiqatlarda xloramfenikol geniş istifadə olunur. Ətraf mühit 
stresləri  ilə  zədələnmədən  sonra  xloroplastlarda  fotosintetik  aktivliyin  bərpasında  yeni  sintez  olunan 
zülallar  iştirak  edir.  Məlumdur  ki,  xloramfenikol  ribosomların  70S  subvahidinə  birləşərək  onun 
pepdidil-transferaza aktivliyinin qarşısını alır (15, 9, 10). 
 
Bu  tədqiqatda  FSII  elektron  daşıyıcı  zəncirinin  ROF  çoxluğunda  xloramfenikolun  təsiri 
öyrənilib.