Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

---

A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TA‟LIMI MUAMMOLARINI O„RGANISH VA 
ISTIQBOLLARINI BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI 
 
 
 
 
“Uzluksiz kasbiy rivojlantirish – 2022” loyihasi 
 
 
 
Fandagi yangiliklar, fanni o„qitishning dolzarb masalalari
 
 
“O„quvchilarning tabiiy-ilmiy savodxonligini baholashda xalqaro dasturlar va 
taqqiqotlar” 
o„quv kursining 
“Fanlararo integrasiya-STEAM ta‟lim texnologiyasi” mavzusidan ma‟ruza matni 
 
 
 
 
 
 
 
Ma‟ruzasi: Azimova Dilrabo Ergashevna
Toshkent 2021

---

6-Mavzu: Fanlararo integrasiya-STEAM ta‟lim texnologiyasi. 
 
Reja: 
1.
 
Fanlararo integtasiya – STEAM taʻlim texnologiyasi. 
2.
 
Taʻlim jarayonigaSTEAM yondashuvni joriy etish. 
STEAM taʻlim texnologiyasi – S – science, T – technology, E – engineering, A – 
art va M – matematika. Ushbu zamonaviy yondashuv dunyoda eng mashhur bo„lib 
kelayotganini unutmang. Shuning uchun bugungi kunda STEAM tizimi asosiy 
tendentsiyalardan biri sifatida rivojlanmoqda. STEAM ta‟limi disiplinlerarası va amaliy 
yondashuvni qo„llash, shuningdek, barcha beshta intizomni yagona ta‟lim sxemasiga 
integratsiyalashuviga asoslangan. 
Statistikaga ko„ra, 2011 yildan buyon STEAM – kasblarga bo„lgan talab darajasi 
17% ga oshdi, oddiy kasblarga bo„lgan talab esa faqat 9,8% ga oshdi, bu esa butun dunyo 
bo„ylab ushbu ta‟lim tizimiga katta talabni ko„rsatadi. 
Lekin bunday yuqori talab nima bilan bog„liq? Ko„pgina mamlakatlarda STEAM-
ta‟lim ba‟zi sabablarga ko„ra ustuvor ahamiyatga ega: 
• Yaqin kelajakda dunyoda muhandislar, yuqori texnologiyali ishlab chiqarish 
mutaxassislari va boshqalar juda kam bo„ladi 
• Uzoq kelajakda biz tabiiy fanlar bilan birgalikda texnologiya va yuqori 
texnologiyali ishlab chiqarish bilan bog„liq bo„lgan kasblarga ega bo„lamiz, ayniqsa bio 
va nanotexnologiya mutaxassislariga katta talab bo„ladi. 
* Mutaxassislar texnologiya, tabiiy fanlar va muhandislikning turli sohalaridan 
keng qamrovli ta‟lim va bilimga muhtoj bo„ladi. 
Bu ta‟lim tizimi va fanlarni o„qitishning an‟anaviy usuli o„rtasidagi farq nima? 
STEAM-ta‟lim o„quvchilar ilmiy usullarni amalda qanday qo„llashni tushunishga 
kirishadigan aralash muhitni nazarda tutadi. Ushbu dastur bo„yicha talabalar, matematika 
va fizika bilan bir qatorda, o„z robotlarini ishlab chiqadigan va ishlab chiqaradigan 
robotlarni o„rganadilar. Darslarda maxsus texnologik uskunalar ishlatiladi. 
2014-yilda Quddusda bo„lib o„tgan STEAM forward “xalqaro konferensiyasida” 
quyidagi bayonotlar bildirildi: 
Ushbu ta‟lim maktabgacha yoshdan boshlab boshlanishi kerak, shuning uchun 
dasturlarni bolalar bog„chalariga kiritish kerak. 
* Fan tili ingliz tilidir. Agar ilm-fanni o„rganish va olim bo„lishni istasangiz, bu 
tilni bilishingiz kerak. 
* Qizlar uchun Steam-ta‟lim dasturlari kerak. Ilm-fan sohasidagi qizlar, ularning 
aniqligi tufayli, o„g„il bolalar qila olmaydigan narsalarni qilishlari mumkin. 
• Scienceis fun! Ilm-fan bayram bo„lishi kerak, u o„quvchilar uchun qiziqarli va 
qiziqarli bo„lishi kerak. 

---

Shunday qilib, texnologiyalarning kelajagi-noto„g„ri fikrlardan mahrum bo„lgan 
yangi formatdagi o„qituvchilar uchun rasmiy yondashuvni qabul qilmaydi va o„z 
bilimlari bilan o„quvchilarga “miyani portlatish” va ularning ufqlarini abadiylikka 
kengaytirishi mumkin.
Agar biz bugungi kunda bolalarni xuddi shunday o„rgatsak, biz ularning ertangi 
kunini o„g„irlaymiz. (Jon Dewey). 
Axborotlashtirishning zamonaviy sur‟ati, ta‟lim tizimining keng tarqalgan 
raqamlashtirilishi va uning paradigmasi o„zgarishi ta‟lim yondashuvlarining o„ziga xos 
o„zgarishiga olib keladi. Ta‟limning jadal rivojlanib borayotgan tendensiyalari va yangi 
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini faol rivojlantirish o„qitishning kompleks 
yondashuvlarini amalga oshiradi. Sun‟iy aql va kiber-fizikaviy tizimlarni insoniyat 
hayotiga tatbiq etishni nazarda tutadigan prognozli to„rtinchi sanoat inqilobi bugungi 
kunda ta‟lim tizimini o„zgartirishni talab qiladi. 2019-yil uchun jahon iqtisodiy forumi 
hisobotida sun‟iy aql va mashina ta‟lim joriy etish asosiy xavf mumkin 
mustahkamlashdir Mehnat bozoriga kirish vaqtida o„rta maktab o„quvchilarining 
aksariyati hali mavjud bo„lmagan ishlarni amalga oshiradilar, axborot va 
kommunikatsiya texnologiyalari bo„yicha bosma mahsulotlarning aksariyati chop 
etishdan oldin ahamiyatsiz bo„ladi. Bunday sharoitda o„quvchilarning funksional 
savodxonligi, tanqidiy fikrlash qobiliyati, yangi bilimlarni olish vaqti va mexanizmlarini 
optimallashtirish, dunyoning to„liq rasmini shakllantirish hayotiy zarur bo„ladi. 
Mavjud muammolarni va ehtiyojlarni hal qilishning bir usuli STEM (Science, 
Technology, Engineering, Mathematics) ta‟lim texnologiyasi bo„lib, u muayyan 
muammo yoki hodisani o„rganishga kompleks yondashishga asoslangan o„quvchilarni 
o„qitishning yangi yondashuvlari hisoblanadi. "STEM" qisqartmasi birinchi 1990-yillarda 
Amerika bakteriologi R. Kolvell tomonidan taklif etilgan, lekin faol 2011 yildan beri 
ishlatilgan va yangi o„quv dasturlarini ishlab chiqish uchun mas‟ul bo„lgan AQSh tabiiy 
fanlar instituti rahbari sifatida, biolog Judith A. ramali, nomi bilan bog„liq edi.
STREAM - texnologiya o„qish va yozish qobiliyatlarini rivojlantirish orqali ilmiy-
tadqiqot ishlariga katta e‟tibor beradi. 
Jadval 1. STEM-texnologiyaning turli yo„nalishlarini taqqoslash