Itolmasov e. R

6.3. Musobaqalarni rejalashtirish

Mamlakatimizda jismoniy tarbiya harakatining tashkiliy tuzilish xususiyatlarini hisobga olgan xolda respublikalar, viloyatlar, shaharlar va jismoniy tarbiya jamoalarida o’tkaziladigan futbol musobaqalarining muayan tizimi qaror topgan. Bu tizim turli ko’lamdagi musobaqalarning mintaqaviy va muassasa prisipini hisobga olgan holda muttasil, izchil bo’lishini va almashinib turishini talab etadi.
Bu musobaqalarning bir yo’la ikki joyda bo’lishi, jamoalarning haddan tashqari band bo’lib qolishi, uzoq vaqt yo’lda bo’lishning oldini olishga hamda jamoalarda to’la qimmatli o’quv-mashg’ulot ishlari uchun sharoit yaratishga imkon beradi. Musobaqaning umumiy yig’ma taqvim rejasi faqat tadbirlar ro’yxati emas, balki sport tashkilotlarining futbolini yanada rivojlantirish yuzasidan birgalikda olib boradigan ishlarning chuqur o’ylangan rejasidir.
U territorial va idoralar bo’yicha uyushtiriladigan musobaqalarni o’tkazish bilan aloqador barcha masalalarni o’z ichiga oladi. Respublika, viloyat o’lka va shahar musobaqalarining yig’ma taqvim rejasini yuqori tashkilotlar tomonidan rejalashtiriladigan musobaqalarni hisobga olgan holda, 4 yillik qilib tuzish maqsadga muvofiqdir. Zarur o’zgartirishlar kiritilgandan keyin futbol bo’yicha umumiy yig’ma reja tegishli jismoniy tarbiya va sport qo’mitalarining ommaviy sport tadbirlari rejasiga kiritiladi hamda barcha sport tashkilotchilari uchun majburiy hisoblanadi.

O’yin tizimlari

Amalda o’yinning uchta asosiy tizimi qaror topgan: davrali tizim, bir yoki ikki marta yutqazgandan keyin o’yindan chiqib ketiladigan tizim, avvalgi ikki tizimning kombinasiyasidan iborat bo’lgan aralash tizim.

Davrali tizim

Musobaqaning davrali tizimida har bir jamoa, agar musobaqa bir davrali o’tkazilsa, bir-biri bilan bir marta, agar musobaqa ikki davrali o’tkazilsa, ikki marta uchrashishi kerak. Uning bunday tizim yoki adolatli musobaqalashuvchilar kuchlari nisbatini ancha oqilona belgilashga va kuchli jamoani aniqlashga imkon beradi, bunda musobaqaning umumiy yakunidagi tasodifiylik elementi ma’lum darajada bartaraf qilinadi. Bu tizim bo’yicha musobaqalarni ikki davrali qilib o’tkazish eng to’g’ri hisoblanadi.
Davrali tizimda musobaqa ishtirokchilarining barcha o’rinlari to’plangan ochkolar soniga qarab aniqlanadi. O’tkazilgan barcha o’yinlar natijasida eng ko’p ochko olgan jamoa (yoki jismoniy tarbiya kollektivi) g’olib hisoblanadi. Bir yoki bir necha jamoalarda ochkolar teng bo’lib qolganda, g’olibni aniqlash uchun musobaqa tartibida qandaydir qo’shimcha ko’rsatkichlar yoki tadbirlar (masalan, shu jamoalar o’rtasida qo’shimcha o’yin yoki shu jamoalar o’rtasidagi avval o’ynalgan o’yin natijalari, yoki kiritilgan to’plar nisbati) nazarda tutilgan bo’lishi kerak.
Davrali tizim bo’yicha o’ynash tartibida qur’a tashlash bilan musobaqada qatnashuvchi jamoalarning nomerlari aniqlanadi. Jamoalarning aniqlangan raqamlari asosida o’yinlar jadvali (kalendari) tuziladi. Musobaqalar bir davrali qilib o’tkazilganda, o’yin bir-biri bilan bellashuvchi ikki jamoadan dastlabkisining maydonida o’tkaziladi. Agar musobaqada ikki davra nazarda tutilgan bo’lsa, ikkinchi o’yin keyingi jamoa maydonida o’tkazilishi kerak.
Davrali tizim bo’yicha o’tkaziladigan o’yinlar kalendarini uch usul bilan tuzish mumkin.