Modulun adı: Ədviyyat, bitki çayları və dərman bitkiləri 61
1,5-5,0 % qədər efir yağı, nişasta, alkaloid
maddələri, müxtəlif duzlar, qatran, kalium, boyaq
maddəsi və sairə vardır. Qədim zamanlardan hal-
hazıra kimi müxtəlif ölkələrdə sarkökdən dərman,
ədviyya, boyaq, efir yağılı, bitki kımi istifadə
edirlər (Şəkil 1.50).
Hal-hazırda dünyanın 20-dən çox ölkəsində
sarıkökdən müxtəlif növ dərman preparatları
hazırlanır. Xalq təbabətində sarıkökdən qankəsici,
ağrısakitləşdirici,
maddələr
mübadiləsini
tənzimləyən,
yorğunluğu
aradan
qaldıran,
ödqovucu və sairə xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur. Sarıkökdən nişasta, reaktivlər,
yeyinti və toxuculuq sənayesi üçün boyaq və sairə maddələr alınır.
Sarıkökün qurudulmuş kökumsovları döyülərək toz halına salınaraq ət, balıq, plov,
xəmir və
sairə xörəklərə qatqı kimi əlavə edilir. Bundan başqa sarıkök cövhəri qoğal, fəsəli,
kökə və sairə üzərinə də sürtülür. Yeni alınmış sarıkök sortları kəskin xoş iyə, acımtıl tama və
yüksək keyfiyyətli sarı rəngli boyaq maddəsinə malik olmaqla başqalarından fərqlənir.
1.7.17. Zəncəfil Bizim eradan çox-çox əvvəl zəncəfili Çin və
Hindistanda məşhur ədviyyat bitkisi kimi
əkib becərmişlər. Zəncəfilin kökümsovlarının tərkibindəki ətirli maddələrdən qatran, az
uçucu təsirə malik olan qurudulmuş kökümsovlarında 1,8-3,5 %-ə qədər efir yağı vardır.
Dünyanın bir çox ölkələrində ədviyya bitkisi kimi sayılan zəncəfil eyni zamanda, müalicəvi
xüsusiyətlərinə görə qiymətli sayılmışdır. Beləki, onun kökümsovlarından hazırlanmış
preparatlardan, eləcə də gövdələrindən taun, tif, qıcolma və bu kimi xəstəliklərin qarşısının
alınmasında istifadə edilmişdir. Bundan başqa onun tozundan müalicəvi təsirə malik olan
mayaların, cövhərlərin, iksirlərin tərkibinə qatırlar (Şəkil 1.51).
