B. Stereoizomeriya Stereoizomeriya izomerizmning bir turiga ishora qiladi, bunda birikmalar bir xil kimyoviy formulaga ega, ammo ularning tarkibiy atomlarining uch o'lchovli yo'nalishida farqlanadi. "Stereoizomer" atamasi ko'pincha fazoviy tartibga solishda farqlarni ko'rsatadigan ushbu birikmalarni tavsiflash uchun ishlatiladi.
Stereoizomerizmning ikkita asosiy kichik turi mavjud: konformatsion izomeriya va konfiguratsion izomeriya. Keling, ularning har birini ko'rib chiqaylik:
a. Konformatsion izomerizm Konformatsion izomeriya molekula ichidagi atomlarning turli xil fazoviy joylashuviga imkon beruvchi yagona bog'lanishlar atrofida aylanish tufayli yuzaga keladi. Bu izomerlar konformerlar yoki konformatsion izomerlar sifatida tanilgan va muvozanatda mavjud bo'lib, xona haroratida tez o'zaro aylanadi.
Konformatsion izomeriyaning klassik namunasi siklogeksanda kuzatiladi. Kreslo konformatsiyasi deb ataladigan eng barqaror konformatsiyasida uglerod atomlari halqaning o'rtacha tekisligidan yuqorida va pastda almashadi. Qayiq konformatsiyasi deb ataladigan boshqa konformatsiyada samolyot ustidagi ikkita qarama-qarshi uglerod, qolgan to'rttasi esa uning ostida joylashgan. Ushbu konformatsiyalar orasidagi o'zaro konversiya uglerod-uglerod aloqalarining aylanishi tufayli sodir bo'ladi. Biroq, bu konformatorlar orasidagi energiya farqi nisbatan past bo'lib, ularni tez o'zaro aylantirish imkonini beradi.
b. Konfiguratsion izomerizm Konfiguratsion izomeriya aniq fazoviy tartibga ega bo'lgan va kovalent bog'lanishlarni buzmasdan va isloh qilmasdan o'zaro aylantirilmaydigan izomerlarni o'z ichiga oladi. Konfiguratsion izomerlar yana ikkita kichik turga bo'linadi: geometrik izomeriya (sis-trans izomeriya) va optik izomeriya (enantiomerizm).
Geometrik izomeriya (Cis-Trans izomerizmi): Ushbu turdagi izomeriya atomlar yoki guruhlar qattiq bog'lanish atrofida turlicha joylashganda sodir bo'ladi. Odatda qo'sh bog'langan yoki tsiklik tuzilmalarga ega bo'lgan birikmalarda kuzatiladi. Sis-izomerlar molekulaning bir tomonida o'xshash guruhlarga ega, trans-izomerlar esa qarama-qarshi tomonlarga ega. Masalan, sis-2-buten va trans-2-buten geometrik izomerlar bo'lib, ular qo'sh bog' atrofida fazoviy joylashuvida farqlanadi.