Жамият ва инновациялар Общество и инновации Society and innovations

А
Ключевые слова:
мышление,
интуиция,
конвергенция,
дедукция,
индукция,
мыслительные операции.
ННОТАЦИЯ
В данной статье основное внимание уделяется влиянию современного бурного развития на мышление человека, концепции мышления с точки зрения лексикографии. Этапы анализа, синтеза, сравнения, абстрагирования, конкретизации, систематизации и формирования мышления, входящие в состав дедукции, индукции также обсуждаются события, мыслительные операции, факторы, влияющие на него, на какие моменты следует обратить особое внимание, чтобы воспитать широко мыслящее поколение для развития общества.
KIRISH
Bugungi kunda jadal ravishda olib borilayotgan ilmiy izlanishlar, tadqiqotlar natijalari shuni ko'rsatmoqdaki, insoniyatning bugungi kundagi ong va tafakkur jarayonlari rivojlanishi yil sayin tezlashmoqda.Cheksiz va tezkor ravishda tarqalayotgan axborotlar oqimi shaxsning tabiat jamiyat to'g'risidagi fikrlarini aqlga sig'dirib bo'lmaydigan darajadagi qisqa muddatda o'zgartirib yubormoqda.Bu esa, o'z-o'zidan, insonga ruhiy, ma'naviy va aqliy jihatdan o'z ta'sirini o'tkazmasdan qolmaydi. Tafakkur ham ruhiy jarayon bo'lib, uning shakllanishi ham bir necha bosqichlarni o'zida mujassam etadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA

“Tafakkur” (arabcha-“o'ylash”, “fikr yuritish”) - obyektiv borliqning tasavvur tushuncha va muhokamadagi faol inkosi jarayoni, insonning fikrlash qobiliyati, fikrlash tushuniladi. [3; 13] Tafakkur - inson aqliy faoliyatining yuksak shakli bo'lib, obyektiv borliqning ongda aks etish jarayonidir. Tafakkur atrof-muhitni, ijtimoiy hodisalarni, voqelikni bilish quroli, shuningdek, inson faoliyatini amalga oshirishning asosiy sharti. U sezgi, idrok, tasavvurlarga qaraganda voqelikni to'la va aniq aks ettiruvchi yuksak bilish jarayonidir.Tafakkur - inson miyasining alohida funksiyasi. Uning nerv fiziologik asosi birinchi va ikkinchi signal sistemalarining o'zaro munosabatidan iborat. Tafakkur jarayonida insonda fikr,mulohaza, g'oya, faraz kabilar vujudga keladi va ular shaxsning ongida tushunchalar, hukmlar, xulosalar shaklida ifodalanadi [3; 299]. Tafakkur jarayonlari mana shu davrgacha juda ko'p olimlar, psixologlar tomonidan o'rganilib, ular tomonidan ko'plab nazariyalar yaratilgan. Masalan, A.V. Petrovskiy [1; 187] tafakkurga quyidagicha ta'rif beradi: “Tafakkur - ijtimoiy-sababiy, nutq bilan chambarchas bog'liq muhim bir yangilik qidirish va ochishdan iborat psixik jarayondir, boshqacha qilib aytganda, tafakkur voqelikni analiz va sintez qilishda uni bevosita va umumlashtirib aks ettirish jarayonidir”. Lekin bunda tafakkurga faqat nutq bilan bog'liq psixik jarayon deb ta'rif beriladi. Psixologiya fanining yana bir vakili P.I. Ivanovning [1; 186] darsligida “Tafakkur insonning shunday aqliy faoliyatidirki, bu faoliyat voqelikni eng aniq(to'g'ri), to'liq, chuqur va umumlashtirib aks ettirishiga (bilishga), insonning tag'in ham oqilona amaliy faoliyat bilan shug'ullanishiga imkon beradi”, deb ta'riflaydi. Ushbu ta'rifda tafakkurning to'la, aniq va umumlashtirilgan holda aks ettirilishi ta'kidlab o'tiladi, xolos,



lekin. M.B. Gamezo [2; 20] "Tafakkur voqelikning umumlashgan holda va so'z hamda o'tmish tajriba vositalarida aks ettirilishi” ekanligini bayon qiladi. U tafakkurning umumlashgan, so'z vositasida va vositali atrof-muhit hodisalarini aks ettira olishini ta'kidlaydi.Lekin bu ta'rif ham tafakkur tushunchasini to'laqonli ravishda yoritishda birmuncha qisqalik qiladi.Shu sababdan tafakkurni biz yuqorida keltirib o'tilgan nazariyalar asosida ularni umumlashtirgan holatda quyidagicha tushunsak, maqsadga muvofiq bo'lar edi.Tafakkur - ijtimoity-sababiy, nutq bilan chambarchas bog'langan holatda asosiy yangilikni qidirish va ochishdan iborat bo'lgan, voqelikni analiz va sintez qilish uni bevosita va umumlashtirib aks ettiruvchi aqliy faoliyat bilan bog'liq bo'lgan psixik jarayondir. Tafakkur jarayonini qanchalik darajada yuksalishi insonni aqliy va ruhiy jihatdan mukammalroq, teranroq samarali va shu kabi ijobiy amaliy xatti- harakatlaning amalga oshishiga sabab bo'ladi. Ong, tafakkur va nutq faqat insonlargagina xos jarayon bo'lib,aynan mana shular odamni hayvondan ajratib turadi. Tafakkur orqali inson borliqni anglaydi. Sezgi a'zolari yordamida olamni sezadi va idrok qilishni boshlaydi.Tafakkur sabab esa inson ongida g'oya, hukm, fikr mulohazalar paydo bo'ladi. Bundan tashqari, tafakkur shunday jarayonki, u insonni atrof-muhit umuman borliqqa nisbatan firk mulohazalarining haqiqat,yolg'on to'g'ri, noto'g'ri, aniq mavhum, eski, yangi, yetarli, yetarli emasligini aniqlashda ham ishtirok etadi.