Jismoniy tarbiya darsini pedagogik tahlil qilish

Takroriy uzgaruvchan mashk metodi.

Bu metod mashk jarayonida jismoniy yuklanish komponentlarining standart uzgarishi uning ortishi bilan almashinishini xarakterlaydi. Masalan: shtanga kutarish µarakatning ba’zi soxalarida oђirlik uzgarmaydi, lekin yangi soxalar buyicha ortib boradi. Bunda dam olish intervalini shunday urnatish kerakki, bunda jismoniy yuklanishni oshirish mumkin bulsin.

2. 
   Takroriy tarakiy etuvchi mashk.
   

Bu metod nagruzkaning standart shaklida kayta tiklanishi uning usishi bilan almashilinadi. Masalan: shtanga bilan mashk kilinganda 2-5 martda takrorlanishdagi xarakat seriyasida oђirlik uzgarmaydi lekin xar bir yangi seriya bilan ortib boradi. Dam olish intervali shunday urnatiladiki bu vaktda nagruzkani, oshirish mumkin bulsin. Bu metod organizmdagi funksional va tarkibiy tuzilishlari uzok sodir bulishi uchun ancha foydali sharoitlar yaratib beriladi.

3. 
   Uzgaruvchan intervalli takroriy mashk metodi.
   

Bu metodni takrorlanishi mashk metodining bir turi sifatida karash mumkin, lekin bu erda jismoniy yuklanishni tashki tomoni kattaligi uzgarmas bulib ka’tiy takrorlanuvchi deb olinadi. Organizmning javob ta’siriga kelsak, u dam olish intervallarining uzgarishiga mos ravishda uzgaradi. Masalan: urta masofaga yugurishda maxsus chidamlikni tarbiyalashda bu metod kuyidagicha aniіlashtiriladi.
Submaksimal kuvvatga ega bulgan ishni takroriy bajarish asos kilib olinadi (submaksimal kuvvat mashk bajaruvchining maksimal tezligining 85-90ga teng tezlik bilan 400 m.dan 4 marta). Takrorlanish orasidagi interval xar bir ayrim mashђulot davomida 7-8 marta 2-3 daііiіaga kiskartiriladi.
Bioximik analiz natijasiga kura jismoniy yuklanish bilan dam olishning bu tartibi glikolitik almashish jarayonining betuxtov faollashib borishini ta’minlaydi (N.I.Volkov).

4. 
   Kup seriyali intervalli mashk.
   

Bu metod boshka metodlardan farkli xolda kamida bir kancha mashђulotlarga muljallangandir. Bu metodda biror bir faoliyat uni dastlab bulib yuborish va sungra kismlar intervalini tugatish xisobiga bokichma boskich birlashtirish yuli bilan asta-sekin uzlashtirib boriladi, ya’ni avval kullaniladigan intervallarning vakti asta-sekin kamayadi va buning natijasida jismoniy yuklanish zichlashadi. Masalan: 800 m. masofaga yugurish 3-4 kismga bulib urganiladi. Bunda xar bir bulakdan belgilangan natijaga erishish uchun zarur bulgan tezlikda, jumladan, xar 100 m. 15-16 soniya yugurib utiladi. Xar bir bulak orasida dam olishning ma’lum intervali belgilanib bu interval ish kobiliyatining oshishiga karab kamayib boradi. SHu bilan masofa kismlari xam kuyidagicha D.P.Pugachyov kursatganidek birlashib ketadi:
I-mashђulot 200 m.+200 m.+200 m. dam olish 7 daііiіa.
II-mashђulot 300 m.+300 m.+300 m. dam olish 7 aііiіa.
XULOSA

Butunlay mashq metodi shug’ullanuvchilarga o’rgatish lozim bo’lgan mashqlar butunligicha o’rgatilib, lekin ayrim detallari vaqtincha chiqarib tashlanadi.

Ikkala metodlarning ijobiy va salbiy xususiyatlari mavjud bo’lib ular quyidagilardan iborat: bo’lingan konstruktiv mashq metodining ijobiy xususiyati - o’rgatilishi lozim bo’lgan mashqlar oz vaqt ichida shug’ullanuvchilarga o’rgatish mumkin.
Salbiy xususiyatlari - qismlab o’rgatilgan mashqlarni butunligicha bajarishga erishish uchun qo’shimcha vaqt sarf qilinadi yoki bo’lmasa ayrim akrobatik mashqlarni butunlay bajarilishiga erishishda qismlar orasida pauza bo’lishi mumkin.
Butunlay mashq metodining ijobiy xususiyati o’rgatishi lozim bo’lgan mashqlar oldingi metodga nisbatan ko’p vaqt talab qilinadi.
Qismlarga bo’lingan mashq metodidan harakat (yoki harakatlar yig’indisi) uncha buzilmay nisbatan mustaqil elementlarga bo’linishi mumkin bo’lgandagina foydalaniladi.