Jismoniy tarbiyani o‘qitish printsiplari Reja

Jismoniy tarbiyani o‘qitish printsiplari

Reja:

• Chaqqonlikni rivojlantirish prinsiplari
• Chidamliliknn rivojlantirish prinsiplari
• Tezkorlik sifati prinsiplari
• Egiluvchanlik va bo`g`inlar harakatchanligi
• Kuch va uni rivojlantirish.

Jismoniy madaniyat nazariyasi va amaliyotida prinsiplarning xilma-xil guruxlari mavjud. Jismoniy madaniyat tizimining umumiy va metodik prinsiplari, jismoniy madaniyatning ayrim ko`rinishlari xususiyat larini ifodalovchi (masalan, sport trenirovkasi, kosmonavtlar, ut uchi ruvchilar trenirovkasi va xokazo) prinsiplari mavjud. Ular bir-biri bilan o`zviy bog`liq bo`lib, prinsiplarning yagona tizimini tashqil eta di. Eng avvalo, biz jismoniy madaniyat nazariyasining umumiy prinsiplari bilan tanishib chiqaylik. Ular kuyidagilardan iborat: a) jismoniy madaniyatning mehnat va harbiy amaliyot bilan bog`liqligi; b) shaxsni har tomonlama rivojlantirish; v) jismoniy madaniyatning sog`lomlashtirishga yunaltirish prinsipi.

• Jismoniy madaniyat nazariyasi va amaliyotida prinsiplarning xilma-xil guruxlari mavjud. Jismoniy madaniyat tizimining umumiy va metodik prinsiplari, jismoniy madaniyatning ayrim ko`rinishlari xususiyat larini ifodalovchi (masalan, sport trenirovkasi, kosmonavtlar, ut uchi ruvchilar trenirovkasi va xokazo) prinsiplari mavjud. Ular bir-biri bilan o`zviy bog`liq bo`lib, prinsiplarning yagona tizimini tashqil eta di. Eng avvalo, biz jismoniy madaniyat nazariyasining umumiy prinsiplari bilan tanishib chiqaylik. Ular kuyidagilardan iborat: a) jismoniy madaniyatning mehnat va harbiy amaliyot bilan bog`liqligi; b) shaxsni har tomonlama rivojlantirish; v) jismoniy madaniyatning sog`lomlashtirishga yunaltirish prinsipi.

Jismoniy madaniyat jarayonida nazariy prinsiplar, bir tomondan, nizom vazifasini utasa, ikkinchi tomondan, jismoniy madaniyat jarayonida o`qituvchini nazariy va metodik jixatdan ma`lum ramka(kolip)ga, yunalishga soladi. Pedagogik jarayon va amaliy faoliyatda prinsip majburiyat, qonun tarzida ahamiyat kasb etishi mumkin. Ayrim holatlarda: prinsipga jismoniy madaniyatdagi ma`lum bilimlarning bir kiyem i, yoki faoliyatga yurikch i(ko`rsatma beruvchi), yokiturli xil alohida vazifani bajarish uchun umumiy asos deb qaraymiz.

• Jismoniy madaniyat jarayonida nazariy prinsiplar, bir tomondan, nizom vazifasini utasa, ikkinchi tomondan, jismoniy madaniyat jarayonida o`qituvchini nazariy va metodik jixatdan ma`lum ramka(kolip)ga, yunalishga soladi. Pedagogik jarayon va amaliy faoliyatda prinsip majburiyat, qonun tarzida ahamiyat kasb etishi mumkin. Ayrim holatlarda: prinsipga jismoniy madaniyatdagi ma`lum bilimlarning bir kiyem i, yoki faoliyatga yurikch i(ko`rsatma beruvchi), yokiturli xil alohida vazifani bajarish uchun umumiy asos deb qaraymiz.

Tezlik, chaqqonlik, egiluvchanlik, chidamlilik, kuch, shu kabi jismoniy sifatlar xech qachon alohida ajratib rivojlantirilmaydi. Madaniyatning boshqa turlari - aqliy, axloqiy, ruxiy, mehnat, va boshqalarni tar biyalash jismoniy mashqlar bilan shug`ullanish mashg`ulotlarida osonrok kuchadi va madaniyat jarayonining samaradorligini oshiradi.

• Tezlik, chaqqonlik, egiluvchanlik, chidamlilik, kuch, shu kabi jismoniy sifatlar xech qachon alohida ajratib rivojlantirilmaydi. Madaniyatning boshqa turlari - aqliy, axloqiy, ruxiy, mehnat, va boshqalarni tar biyalash jismoniy mashqlar bilan shug`ullanish mashg`ulotlarida osonrok kuchadi va madaniyat jarayonining samaradorligini oshiradi.

Har qanday harakat biror-bir konkrekt harakat vazifasi deb atala digan vazifani xal qilishga qaratiladi. Masalan, iloji boricha balandrok sakrash, tupni ilib olish, rakibni aldab utish, shtangani kutarish va xokazo. Harakat vazifasining murakkabligi, bir vaqtda va ketma-ket bajariladngan harakatlarning uygunligiga bo`lgan talablar, harakatlar koordinatsiyasi va boshqalar bilan belgilanadi..

• Har qanday harakat biror-bir konkrekt harakat vazifasi deb atala digan vazifani xal qilishga qaratiladi. Masalan, iloji boricha balandrok sakrash, tupni ilib olish, rakibni aldab utish, shtangani kutarish va xokazo. Harakat vazifasining murakkabligi, bir vaqtda va ketma-ket bajariladngan harakatlarning uygunligiga bo`lgan talablar, harakatlar koordinatsiyasi va boshqalar bilan belgilanadi..

Chakkonlik, psixologiya nuktai nazaridan, o`z harakatlarini va tevarak-atrofidagi harakatni ijro etish, sharoitni idrok etish qobiliyati qanchalik ekanligiga, shuningdek, shug`ullanuvchining tashabbuskor ligiga bog`liq. Bu harakat sifati murakkab harakat reaksiya larining tezligi va aniqligini namoyon qilishda juda muhim rol uynaydi.

• Chakkonlik, psixologiya nuktai nazaridan, o`z harakatlarini va tevarak-atrofidagi harakatni ijro etish, sharoitni idrok etish qobiliyati qanchalik ekanligiga, shuningdek, shug`ullanuvchining tashabbuskor ligiga bog`liq. Bu harakat sifati murakkab harakat reaksiya larining tezligi va aniqligini namoyon qilishda juda muhim rol uynaydi.

Harakatlarning koordinatsiyaviy murakkabligi chaqqonlikning birinchi ulchovidir. Agar harakatning fazo, vaqt, kuch xarakter» stikala ri harakat vazifasiga mos bo`lsa, harakat yetarli darajada aniq bo`ladi, hara kat vazifalari harakatning aniqligi tushunchasini keltirib chiqaradi. Harakatning aniqligi chaqqonlikning ikkinchi ulchovidir.

• Harakatlarning koordinatsiyaviy murakkabligi chaqqonlikning birinchi ulchovidir. Agar harakatning fazo, vaqt, kuch xarakter» stikala ri harakat vazifasiga mos bo`lsa, harakat yetarli darajada aniq bo`ladi, hara kat vazifalari harakatning aniqligi tushunchasini keltirib chiqaradi. Harakatning aniqligi chaqqonlikning ikkinchi ulchovidir.