Mavzu: Jismoniy zo'ravonlikka uchragan shaxs psixologiyasi o'rganish.
Nizomiy nomidagi Toshkent davlat
pedagogika universiteti
Bajardi: Qo'ziyeva Durdona Tekshirdi: To'rayev Nurmuhammad
Zamonaviy jamiyatda xotin-qizlarga, maktab yoshidagi bolalarga nisbatan zoʼravonlik va shafqatsiz munosabat muammosi eng dolzarb muammolardan biridir.
Zamonaviy jamiyatda xotin-qizlarga, maktab yoshidagi bolalarga nisbatan zoʼravonlik va shafqatsiz munosabat muammosi eng dolzarb muammolardan biridir.
Soʼnggi yillarda zoʼravonlik psixologiyasi mashhurlikka erishdi. D. Levinson, J. Kobrin, R. Lang, E. Miller va boshqalar oʼz asarlarida bu masalani oʼrgandilar. Koʼpincha, ekspertlar tajribali zoʼravonlik, insonning kognitiv qobiliyatining pasayishi, uning intellektual va kognitiv qobiliyatlari va natijada, akademik koʼrsatkichlar va xatti-harakatlarning oʼzgarishi natijasida hissiy buzilishlarni belgilaydilar.
Soʼnggi yillarda zoʼravonlik psixologiyasi mashhurlikka erishdi. D. Levinson, J. Kobrin, R. Lang, E. Miller va boshqalar oʼz asarlarida bu masalani oʼrgandilar. Koʼpincha, ekspertlar tajribali zoʼravonlik, insonning kognitiv qobiliyatining pasayishi, uning intellektual va kognitiv qobiliyatlari va natijada, akademik koʼrsatkichlar va xatti-harakatlarning oʼzgarishi natijasida hissiy buzilishlarni belgilaydilar.
Zoʼravonlikka uchragan shaxslarga yordam berishda inqirozga aralashuvning umumiy qabul qilingan formulasi yoʼq. Umuman olganda bola bilan ishlashda rioya qiladigan yordamning baʼzi umumiy modellarini koʼrsatish mumkin:
1. Shaxs bilan ishlashda eng samarali yondashuvlardan foydalanish - kognitiv-xulq-atvor terapiyasi, vizualizatsiya, art-terapiya, psixodrama.
2. Uch yoʼnalishda maslahat berishning oʼziga xos usulini tanlash: hissiyotlar bilan ishlash, fikrlar bilan ishlash va xatti-harakatlar bilan ishlash. Bunday holda, tanlov shaxsning yoshiga, uning kognitiv rivojlanish darajasiga va u zoʼravonlik tajribasining qanday namoyon boʼlishiga bogʼliq - affektiv, xulq-atvor yoki kognitiv nuqtai nazardan.
3. Maslahat vaqtida faol tinglash texnikasidan foydalanishni unutmang.
4.Ma’lum miqdorda individual ish olib borilgandan so’ng- shaxsni ijtimoiylashtirishga, shaxs o’rtasida sog’lom munosabatlarni shakllantirishga va o’z- o’zini hurmat qilishni oshirishga qaratilgan o’quv mashg’ulotlari orqali guruh ishiga kiritish kerak.
Zo'ravonlik qurbonlariga psixologik yordam ko'rsatish.
Bu ish profilaktik, diagnostik va psixoterapevtik tadbirlarni o'z ichiga oladi. Mutaxassislar bunday yordamda bir qator Xususiyatlarni aniqlaydilar :
a) bolalar va o'smirlarning asosiy huquqlarini to'liq e'tirof etish:
b) anonimlik va maxfiylik, bu zo'ravonlik qurbonlarining yordam so'rash ehtimolini oshiradi.
Jabrlanuvchiga samarali yordam ko'rsatish uchun u va uning hayotiy sharoitlari haqida to'liq va har tomonlama ma’lumot zarur.
Psixologik yordamning maqsadi zo'ravonlik qurboni uning boshidan kechirgan travmaning keyingi rivojlanishiga salbiy ta'sirini kamaytirish, xulq -atvoridagi og'ishlarning oldini olish va jamiyatda qayta moslashishga yordam berishdan iborat.
Ushbu maqsadlarga asoslanib, psixolog quyidagicha taktik vazifalarni qabul qiladi:
zo'ravonlik qurbonining ruhiy salomatlik darajasini baholaydi va boshqa turdagi yordam ko'rsatuvlarini aniqlaydi;
vujudga kelgan muammolarni hal qilish uchun undan yanada to'g'ri foydalanish uchun bolaning individual psixologik xususiyatlarini o'rganadi;
muammolarning mustaqil hal qilinishini ta'minlab, bolaning yashirin psixologik resurslarini safarbar qiladi;
shaxsiy nomuvofiqlik va ijtimoiy moslashuvni tuzatishni amalga oshiradi;
shaxsni yanada rivojlantirishning asosiy yo'nalishlarini ochib beradi;
jabrlangan bolaga psixologik yordam ko'rsatish uchun boshqa oila a'zolari, qarindoshlari, tengdoshlari, ishonchli kishilari va ma'lumotli shaxslarni jalb qiladi.
Psixologik maslahatning asosiy usuli bu intervyu.
Zo'ravonlik qurboni shaxsining haqiqiy va potentsial imkoniyatlarini ochib beradigan maxsus savollar va topshiriqlar yordamida psixolog mijoz bilan muloqotda maslahatchining shaxsini qabul qilishdan va suhbatdagi vaziyatdan mumkin bo'lgan narsalar to'g'risida ma'lumot to'plashga o'tadi.
Suhbat chog'ida psixolog zo'ravonlik qurbonining shaxsiyatini so'zsiz qabul qilishini, hukm qilmaslikni ko'rsatib, faoliyatni, his-tuyg'ularini va tajribalarini o'zgartirishga yordam beradigan boshqa taniqli usullardan foydalanishi mumkin. Ko'pincha bu natijalarga mijozni tinglashning turli xil variantlari orqali erishilishi mumkin !!!
1) passiv tinglash (sukunat): bolaga uning shaxsiyati va muammolari to'g'risida xabardorlikni his qilish imkonini beradigan kuchli og'zaki bo'lmagan vosita;
2) tasdiqlash reaktsiyasi, eshitilgan narsani tan olish: og'zaki signallar va og'zaki bo'lmagan texnikalar yordamida amalga oshiriladi (boshini qimirlatish, oldinga egilish, jilmayish, qoshlarini burish va boshqalar);
3) "Ochilish eshiklari": bolaga o'z so'zlarini rag'batlantiradigan, ochiqroq bo'lishga imkon beradigan maxsus savollar yoki izohlar.
