Jo‘rayev 0 ‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri) uchinchi kitob «sharq» nashriy ot-matb aa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati toshkent 2011

Awalambor shuni ta’kidlashimiz kerakki, Amir Temurdek
tarixiy shaxslarni, sarkarda va sohibqironlarni tarix taqozosi,
shu zamon talablari, kerak boisa, zamon ehtiyoji hayotga olib
keladi va ul zotlarning fazilat - xususiyatlarini namoyon qilishga
zamin yaratadi. Bunday qonuniyatni ko‘plab misollarda tasdiq-
lash mumkin. 
Shuning uchun ham Amir Temur shaxsi va faoliyati 
haqida gapirar ekanmiz, dastlab shu davrdagi, shu asrdagi tarixiy 
vaziyat haqida alohida to‘xtalib o‘tishimiz lozim.
Amir Temur siyosiy sahnaga qadam qo‘yganda endigina 24 
yoshga kirgan edi. Mamlakatda boshboshdoqlik, mahalliy, siyosiy 
kuchlaming o ‘zaro qarama-qarshiligi avjiga chiqqandi. Bu ham kam- 
dek asosiy qudrati tarixiy Mo‘g ‘ilistonda mujassamlashgan chingi- 
ziylar tez-tez Movarounnahrga zug‘um qilib turardilar.
Bir yarim asrga yaqin davom etgan bu muddat qaramlik jafosini 
har tomonlama chekib kelgan oddiy fuqarolardan tortib, ko‘pchilik 
yirik siyosiy arboblar-u din peshvolarigacha barcha-barcha uchun ni- 
hoyatda og‘ir davr boTgan. Jamiyat ozodlik va taraqqiyotga boTgan 
manfaatlarini o ‘zida mujassam etgan xaloskorga, yetakchiga mush- 
toq edi.
Taqdir taqozosi bilan Amir Temur ana shunday xaloskor va 
yetakchi sifatida maydonga chiqdi.
Ikkinchi xulosa 
aslida birinchi fikrning mantiqiy davomidir. 
Kimki Amir Temur qadimiy Turkiston zaminida tasodifan paydo 
boTgan desa, xato qiladi. Nega deganda hech narsa to‘satdan paydo 
boTmaydi. Hamma narsaning o ‘z qonuniyati bor.
Al-Xorazmiy, Ulug‘bek, Beruniy, Navoiy, Bobur va boshqa 
o‘nlab-yuzlab daholarimiz ham to‘satdan, yaydoq bir joyda paydo 
boTgani yo‘q. Ular mana shu zaminda yuzaga kelgan muhitning 
hosili sifatida paydo boTgan. MaTumki, hosil paydo boTishi uchun 
zaminni oziqlantirish kerak. Tuproqni o‘g ‘itlab, parvarish qilib, 
shundan so‘nggina daraxt ekish kerak.
Ya’ni,- men bu bilan demoqchimanki, bu zamin - qadimiy Turon 
va Turkiston zamini azaldan ma’naviy oziqlangan, madaniy qatlam-
5 5 6

---

ga ega boigan. 0 ‘zbek davlatchiligining tarixiy asoslari qaror top- 
ganiga Amir Temur zamonasida ikki ming yildan oshgan edi.
Yana ta’kidlab aytaman: yurtimizga Amir Temur bosh boTgan 
yillarda siyosiy, iqtisodiy, madaniy sohalarda qoTga kiritilgan 
yutuqlar bo‘m-bo‘sh, huvillagan joyda yuzaga kelmagan. Balki shu 
makonda qadimdan rivojlanib, shakllanib kelgan tarixiy-madaniy 
an’analar asosida qaror topgan.
Yanada aniqroq aytsak, Amir Temur o‘zbek xalqining ko‘p ming 
yillik tarixiy ravnaqida tasodifiy shaxs, umuman temuriylar davrida- 
gi yuksalish esa shunchaki bexosdan yuz berib qolgan hodisa emas! 
U bir necha ming yillik tarixiy tajriba, buyuk an’ana, tom ma’noda 
shakllangan madaniy-ma’naviy jarayon mahsulidir!