Jo‘rayev 0 ‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri) uchinchi kitob «sharq» nashriy ot-matb aa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati toshkent 2011

«O‘zbekistonning milliy manfaatlariga mos ke~
ladigan, ko‘p tomonlama faol tashqi siyosatni amalga oshirish -
davlatimizning mustaqilligini mustahkamlash, iqtisodiy qiyin-
chiliklarni bartaraf etish va xalq turmushini yaxshilashning
zarur sharti va g‘oyat mu him vositasidir», 
- deb alohida uqtirdi.
Hukumatimiz o‘zining tashqi siyosatida mana shu ko‘rsat- 
malarga amal qilib keldi. 
0
‘zbekistonning tashqi siyosat borasida 
tutgan yo‘li davlatimiz biron bir buyuk davlat ta’sir doirasiga tushib 
qolmasligi, xalqaro maydonda tinchlik va xavfsizlikni ta’minlash, 
mojarolami tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa mamlakatlaming ichki 
ishlariga aralashmaslik, mafkuraviy qarashlardan qat’i nazar tash­
qi siyosatda ochiq-oydinlik tamoyilini ro ‘yobga chiqarish, xalqaro 
tashkilotlar doirasida hamkorlikni chuqurlashtirish hamda xalqaro 
huquqning umume’tirof etilgan qoidalari va mezonlariga asoslanadi.
1992-yil 2-martda 0 ‘zbekiston Respublikasi o‘z tarixida birin- 
chi bor jahon hamjamiyatining teng huquqli subyekti sifatida Bir- 
lashgan Millatlar Tashkiloti a’zoligiga qabul qilindi. Bu tarixiy 
voqea 
0
‘zbekistonning mustaqil davlat sifatida xalqaro hamjamiyat- 
dan munosib o ‘rin olishida katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Markaziy 
Osiyoda xavfsizlik, barqarorlik va hamkorlik masalalari bo‘yicha 
BMTning Toshkentda doimiy ishlovchi seminarini chaqirish, Toji- 
kiston va Afg‘oniston mojarolari, narkobiznesga qarshi kurash-
6 4 8

---

ni kuchaytirish, Orol muammosini hal etish va boshqa masalalur 
bo‘yicha bir qator takliflami o ‘rtaga qo‘ydi.
0 ‘zbekiston Prezidentining asosli mulohazalari bu nufuzli tash- 
kilot tomonidan inobatga olinib, 1993-yil fevral oyida Toshkentda 
BMT vakolatxonasi ta’sis etilib, ish boshladi. Xolid Malik BMTning 
0
‘zbekistondagi vakili qilib yuborildi.
Bugungi kunda Birlashgan Millatlar Tashkilotining 0 ‘zbe- 
kistondagi vakolatxonasi respublikada BMTning taraqqiyot Das- 
turi, Sanoat taraqqiyoti Dasturi, qochoqlar ishi bo‘yicha vakillari 
Oliy Komissari, Jahon sogTiqni saqlash tashkiloti, Aholi joylashish 
jam g‘armasi, Narkotiklami nazorat qilish bo‘yicha Dastur, Bolalar 
jam g‘armasi singari ixtisoslashgan muassasalami o ‘z tarkibiga bir- 
lashtirishga muvaffaq boTdi.
0 ‘zbekiston 1992-yil fevral oyida dunyoda tinchlikni mustah- 
kamlash, inson huquqlarini himoya qilish bo‘yicha katta tadbirlami 
amalga oshirayotgan nufuzli xalqaro tashkilot Yevropada Xavfsizlik 
va Hamkorlik Tashkilotiga (YXHT) a’zo boTib kirdi. I. Karimov- 
ning 1992-yil 9-10-iyulda boTib o ‘tgan Yevropada Xavfsizlik va 
Hamkorlik Tashkilotining majlisida ishtirok etishi, nutq so‘zlashi va 
uning 10-iyulda boTgan majlisiga raislik qilishi O‘zbekistonning ja ­
hon hamjamiyatiga muvaffaqiyatli kirib borayotganligini ko‘rsatadi.
O‘zbekistonning xalqaro miqyosda tinchliksevar siyosat o ‘tka- 
zishi uchun keng *ámkoniyatlar vujudga keldi. 1993-yil sentabrda 
boTib o‘tgan Birlashgan Millatlar Tashkilotining 48-sessiyasida 
0 ‘zbekiston Prezidenti I. Karimovning ishtiroki va unda qilgan 
m a’ruzasi 
0
‘zbekistonni jahonga ko‘hna va navqiron davlat sifatida 
tanitdi.
0 ‘zbekiston jahondagi 105 mamlakatni birlashtiruvchi qo‘shil- 
maslik harakatiga qabul qilindi. Bo‘lg‘usi jahon Parlamentining tim- 
soli boTmish Parlamentlararo Ittifoqqa kirdi.
Mamlakatimiz Parlamentlararo Ittifoqning 93- va 94-konfe- 
rensiyalarida hamda YXHT Parlament Assambleyasining har yili 
o ‘tkaziladigan sessiyasida muntazam qatnashmoqda. Oliy Majlis 
Raisi YXHT Parlament Assambleyasining Vitse-prezidenti etib 
saylandi. Ana shu va boshqa xalqaro anjumanlarda 0 ‘zbekiston 
vakillari m a’ruza va axborotlar bilan chiqdilar, qator takliflami 
o‘rtaga tashladilar. Shu tariqa respublika Parlamenti a’zolarining 
ovozi xalqaro maydonda baralla yangramoqda. Davlatimjzning 
obro‘-e’tibori mustahkamlanib, xalqaro miqyosda tobora ko‘proq 
e’tirof etilmoqda.
6 4 9

---

Mustaqillikning ilk damlaridayoq Oliy Majlis Raisi E.X. Xali- 
lovning Avstriya, Germaniya, Ispaniya, Shveysariya, Belgiya, Bol- 
gariya, Pokiston, Turkiya, Janubiy Koreya va boshqa bir qancha 
mamlakatlaming davlat boshliqlari, parlament va vakolatxonalar 
boshliqlari bilan uchrashuvlari bo‘lib o ‘tdi. Oliy Majlisda o‘n uchta 
parlament delegatsiyasi, shu jumladan GFR, Yaponiya, Quvayt, Lit- 
va, Latviya, Pokiston, Bolgariya va Turkiya mamlakatlarining parla­
ment delegatsiyalari, Shveysariya, Xitoy, GFR va Litvaning rasmiy 
hukumat delegatsiyalari, turli xalqaro tashkilotlaming o ‘n uch nafar 
vakili, xorijiy davlatlaming 
0
‘zbekistondagi elchilari va elchixo- 
nalari hamda vakolatxonalari xodimlaridan 28 kishi, shu jumladan, 
Fransiya, GFR, Janubiy Koreya, AQSH, Rossiya, Pokiston, Turkiya, 
Buyuk Britaniya, Shvetsiya, Hindiston namoyandalari qabul qilin- 
di. 
0
‘z navbatida 
0
‘zbekiston parlamenti a’zolarining delegatsiya­
lari bir qancha davlatlarda, shu jumladan, AQSH, GFR, Turkiya kabi 
mamlakatlarda boiishdi.
0 ‘zbekiston Respublikasi bir qator ixtisoslashgan nufuzli xal­
qaro iqtisodiy, ilmiy-texnika va madaniy tashkilotlar - Jahon iqtiso- 
diy hamkorlik tashkiloti, Jahon Banki, Xalqaro valuta jam g‘armasi, 
Yevropada tiklanish va taraqqiyot banki, Xalqaro mehnat tashkiloti, 
Xalqaro pochta ittifoqi, Jahon sogTiqni saqlash tashkiloti, Xalqaro 
Olimpiya Qo‘mitasi, Osiyo va Tinch okean havzasi bo‘yicha iqtiso­
diy va ijtimoiy komissiya, Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiy 
hamkorlik tashkiloti, Bojxonalar hamkorligi Kengashi, BMTning 
ta’lim, fan va madaniyat bo‘yicha Qo‘mitasi (UNESKO) va boshqa 
tashkilotlar a’zosidir.
0 ‘zbekiston mustaqil davlat sifatida ko‘plab xalqaro Konvensi- 
yalarga va BMT, YXHT, XMT kabilaming protokollariga qo‘shildi. 
Shu yillar mobaynida 0 ‘zbekiston o‘zining tashqi siyosatida, aw alo, 
jahonning taraqqiy etgan mamlakatlar bilan o‘zaro munosabatlari- 
ni rivojlantirishga katta ahamiyat berdi. AQSH, Germaniya, Fransi­
ya, Italiya, Buyuk Britaniya, Yaponiya, Janubiy Koreya, Turkiya va 
boshqa ko‘plab rivojlangan mamlakatlar bilan o ‘matilgan aloqalar 
o ‘z natijalarini bera boshladi. Turkiya bilan abadiy do‘stlik shartno- 
masi 
0
‘zbekiston tashqi siyosatidagi o ‘ziga xos yangilikdir.
1995-yil 15-16-sentabrda Toshkentda Markaziy Osiyo Xavf- 
sizlik va Hamkorlik masalalariga bag‘ishlangan seminar Kengashi 
boTdi. Bu Kengashda ishtirok etish uchun 31 mamlakat, 
6
Xalqaro 
Tashkilotlar vakillarj qatnashdilar. Mintaqa xavfsizligi va mojarolar- 
ning oldini olish masalalari ko‘rib chiqildi.
6 5 0

---

1995-yil oktabrda nishonlangan Birlashgan Millatlar Tashkilo- 
tining 50 yilligi va uning yubiley sessiyasi 0 ‘zbekistonning xalqaro 
siyosat borasidagi yangidan yangi imkoniyatlarini ko‘rsatishga sha- 
roit yaratdi. Prezident I. Karimovning ana shu mo‘tabar minbardan 
turib so'zlagan nihoyatda qisqa va lo‘nda nutqi jahon hamjamiyati- 
ning tamoyilga aylangan qarashlarini o ‘zgartirishga, xalqaro tashki- 
lotlar faoliyatini yangicha shakl va mazmun bilan boyitishga o ‘ziga 
xos ta’sir ko‘rsatdi. Jumladan, u mamlakatlararo, mintaqalararo va 
qit’alararo munosabatlami chuqurlashtirish, har bir mintaqada vu- 
judga kelayotgan ijtimoiy-siyosiy jarayonlaming borishidan oldin- 
dan ogoh boiish, ularai o‘z vaqtida o ‘rganish va zarur xulosalarga 
kelish, shu asosda umumbashariy muammolami chigallashtirmasdan 
hal etish masalalarini ko‘tardi.