Joy relʼefini topografik karta va planlardan tasvirlash. Reja

Joy relʼefini topografik karta va planlardan tasvirlash. 


Reja.

1.1. Rel`ef, rel`efining asosiy shakllari, joy rel`efini topografik karta va planlarda

tasvirlash. 
1.2. Gorizantal, gorizantallarning xususiyatlari; asosiy, qo`shimcha va yordamchi
gorizantallar.
1.3. Plan va kartalarning masshtablariga bog`liq holda gorizantal kesim
balandligini tanlash, qiyalik burchagi va nishablik uchun masshtablar.
 


1.1. Rel`ef, rel`efining asosiy shakllari, joy rel`efini topografik karta va 
planlarda poprichniklanishi.
Relyef - Yerning fizik yuzasi shakli, uning tekis yuzasiga nisbatan ko'rib chiqiladi.
Relyef - shakli, o'lchami, kelib chiqishi, yoshi va rivojlanish tarixi jihatidan
xilma-xil bo'lgan tekis bo'lmagan quruqliklar, okeanlar va dengizlarning tubi.
Temir, yo'l va boshqa tarmoqlarni loyihalash va qurishda rel'efning tabiati - tog'li,
tepalik, tekislik va boshqalarni hisobga olish kerak.
Yer yuzasining relyefi juda xilma-xildir, lekin relyef shakllarining butun
xilma-xilligi, uni tahlil qilishni soddalashtirish uchun oz sonli asosiy shakllarga
tipiklashtiriladi (1-rasm).
 
1-rasm - Relyef shakllari: 
1 - ichi bo'sh; 2 - tizma; 3, 7, 11 - tog'; 4 - suv havzasi; 5, 9 - kamar; 6 - ko`tarma 
(balandlik); 8 - daryo; 10 - jarlik; 12 - past tekislik 

Asosiy yer shakllari quyidagilardirTog' - tevarak-atrofdan yuqoriga

ko'tarilgan konus shaklidagi relef shakli. Uning eng yuqori nuqtasi tepa deb
ataladi. Ustki o'tkir - cho'qqi yoki platforma shaklida - plato bo'lishi mumkin. Yon
yuzasi qiyaliklardan iborat.
Togʻ yonbagʻirlarining tevarak-atrof bilan qoʻshilish chizigʻi togʻ tagligi
yoki poydevori deyiladi.
Bo'shliq - tog'ga qarama-qarshi bo'lgan relyef shakli, bu yopiq chuqurlikdir.
Uning eng past nuqtasi pastki qismidir. Yon yuzasi qiyaliklardan iborat; ularning
tevarak-atrof bilan qo'shilish chizig'iga chekka deyiladi.
Tog' tizmasi cho'zilgan va har qanday yo'nalishda doimiy ravishda pastga
tushadigan tepalikdir. Togʻ tizmasi ikki qiyalikdan iborat; tizmaning yuqori
qismida ular birlashib, suv havzasi chizig'ini yoki suv havzasini hosil qiladi.
G'ovak - bu tizma qarama-qarshiligidagi relyef shakli bo'lib, u qaysidir
yo'nalishda cho'zilgan va bir uchi ochiq, doimiy ravishda pastga tushadigan
depressiyani ifodalaydi. Chuqurlikning ikki yonbag'irligi; uning eng past qismida
bir-biri bilan qo'shilib, ular to'kilish yoki ko`tarma (balandlik) hosil qiladi, ular
bo'ylab suv yon bag'irlarga oqib tushadi. G'ovakning navlari vodiy va jarlikdir:
birinchisi - yumshoq sodali yonbag'irli keng chuqurlik, ikkinchisi - tik yalang'och
yon bag'irlari bo'lgan tor bo'shliq. Vodiy ko'pincha daryo yoki soyning tubidir.
Kamar — ikki qoʻshni togʻ yonbagʻirlarining qoʻshilishidan hosil boʻlgan
joy. Ba'zan kamar ikki tizma suv havzalarining qo'shilish joyidir. Ikki bo'shliq
kamardan kelib, qarama-qarshi yo'nalishda tarqaladi. Tog'li hududlarda yo'llar yoki
yurish yo'llari odatda kamardan o'tadi; shuning uchun tog'lardagi kamarlar dovon
deb ataladi.