K. Bünyadzadə
Yüklə 1,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
söhbət qəlbi, ruhu Yaradanın verdikləri üçün bir məkana
çevrilən gəncdən gedir. Şellinq deyir: «Rəssam yaradıcı qüvvəyə ucalmaq və mənən ona malik olmaq üçün gərək təbiətin məhsulundan və ya yaratdığından uzaqlaşsın. Bununla o, saf anlamlar səltənətinə ucalır; o, məxluqu tərk edir ki, onu yenidən min qat ölçüdə mənimsəsin və bu mənada həqiqətən yenidən təbiətə qayıtsın». 2 Başqa sözlə 1 Лермонтов М.Й. Ады чяк. ясяр, 2006, с.342. 2 Шеллинг Ф.В. Ады чяк. ясяр, с. 904-905. -60 - desək, gəncin özünün ilahi başlanğıcını kəşf etməsi heç də onun öz maddi keyfiyyətlərindən imtina demək deyil. Əksinə, hər ikisini vəhdətdə görə bilmək bacarığıdır. İkincisi, yalnız cəmiyyətin içindən onun fövqünə qal- xan, yəni düşüncəsi zahirdən batinə istiqamətlənən bir mən maddi və mənəvini düzgün müqayisə etmək iqtidarındadır. Bu, maddi dünyada oturub ilahi aləmdən dəm vurmaq, ya da əksinə, xəyal dünyasından boylanıb maddi dünya üçün utopik planlar quran bir mən deyil. Bu, qaranı da, nuru da olduğu kimi tanıyan, yaşayan bir mən-dir. Kyerkeqor yazır: «… şüur, daxili şüur həlledici faktordur. Mən-dən söz gedəndə, həmişə həlledicidir. O mən-ə ölçü verir. Şüur nə qədər böyükdürsə, mən də bir o qədər böyükdür. Belə ki, şüur nə qədər böyüyürsə, iradə də bir o qədər böyüyür. İradə nə qədər çoxdursa, mən də bir o qədər böyükdür. İnsanın iradəsiz mən-i də yoxdur. Lakin iradə nə qədər çox olarsa, o daha çox özünü dərk edər». 1 Deməli, maddi postament nə qədər möhkəm, uca olarsa, onun üzərində ucalan ideya – abidənin də bir o qədər möhtəşəm olmaq imkanı var. Bir sözlə desək, söhbət fəlsəfi təfəkkürə malik olan və bunu öz yaradıcılığında əks etdirən bir mən-dən gedir. Şel- linq deyir: «Yalnız azadlığın dadına baxan ehtiyac duya bilər ki, hər şeyi ona oxşatsın, onu bütün kainata yaysın. Fəlsəfəyə bu yolla gəlməyənlər yalnız başqalarının arxasınca gedir, əməllərində onları təqlid edir və heç bilmir ki, bu əməllər nədən irəli gəlib». 2 Yada salaq ki, Şellinq mən-i «azadlıq» adlandırır. Belə məlum olur ki, məhz fəlsəfi təfəkkürə, yəni 1 Кйеркегор С. Ады чяк. ясяр, с. 267. 2 Шеллинг Ф.В. Ады чяк. ясяр, с. 959. - 61 - düşüncənin zirvəsinə qalxmaq da, eyni zamanda, min bir yol arasından özünəməxsus yolu tapmaq da mən-dən keçir. Əbu Turxanın bildirdiyinə görə, Mütləq Həqiqəti dərk etməsi üçün Allah insana üç kitab verib: ilahi kitab, təbiət və insan özü (əql). Öz mən-inin, eyni zamanda, ruhunun əlaqəli olduğu ilahi bir sonsuzluğun kəşfi təbii olaraq gənc üçün üçüncü mənbənin – təbiətin də qapılarını açır. Onu da əlavə edək ki, biz gəncin ruhunun axtarış əzmini, yaradıcılıq eşqini və artıq kifayət qədər bir yolu qət edə bilməyini nəzərə alaraq üçüncü mənbəyin qapılarının açılmasını təbii hesab edirik. Gənc öz ruhunun hələ tam maddiyyata qapılmaması, ilahi aləmə açıq olması sayəsində rahatca hər üç kitabın oxu- cusuna çevrilə bilir. Fərqli «dillərdə» yazılmasına, hər birinin özünəməxsus «sahəsi» olmasına baxmayaraq, hər üçü eyni mənbədən «xəbər verir». Güman ki, bu səbəbdən gənc özü ilə təbiət arasında bir bənzərlik, doğmalıq görür və yalnız Yaradandan deyil, həm də Onun yaratdığından ruhlanır. Axı Əbu Turxanın da bildirdiyi kimi, «Yaradana sevgi Onun yaratdıqlarına sevgidən keçir». Təbiət daha səmimidir. Məhz təbiətlə təkbətək qalanda insan rahatca özü ola bilir. Əlbəttə, gənc yenə də hər şeyə məhz öz mən-inin pəncərəsindən baxır və çatdırmaq istədikləri də bu bənzərliklər olur. Bayron yazır: Yüklə 1,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|