Kabel liniyalarini transheyda va kabel inshoatlarida yotqizish Reja

Kabel liniyalarini transheyda va kabel inshoatlarida yotqizish
Reja:

1. 
   Kabel liniyalarini transheyda.
   

2. 
   Kabel inshoatlarida yotqizish.
   

3. 
   Kabel tunnellarini.
   

KIRISH
1) To'g'ridan-to'g'ri erga ko'milgan, bu eng keng tarqalgan va iqtisodiy yotqizish usuli hisoblanadi.

(2) Kabel kanaliga bir nechta kabellarni yotqiz.

O'sha paytda simi xandaqi to'g'ridan-to'g'ri dafn qilishdan kattaroq bo'lsa-da, uning issiqlik tarqalish sharoitlarini yaxshilash uchun haroratni kuzatish va ventilyatsiya va sovutish choralari uchun qulay edi. Bundan tashqari, simi xandaqlari kabelni qulay saqlash, yangi o'rnatish, almashtirish, tashqi kuchning shikastlanishini oldini olish va nosozliklarni aniqlash va ta'mirlashning afzalliklariga ham ega.

(3) Kabel tunneliga o'rnatilgan, elektr stantsiyalari yoki podstansiyalardan chiqadigan kabellar ko'p bo'lgan yoki parallel ravishda o'rnatilgan (masalan, 20 dan 40 dan ortiq) joylarda kabellarni yotqizishda kabel tunnellarini hisobga olish kerak.

HL ni ishonchli himoyaqilishda trosli yashin qaytargichlarda simlar va troslar ma’lum bir oraliqda bo‘lishi kerak. Troslarning simlarga nisbatan holati α burchak, 30-40° orasida o‘zgaradi. Agar og‘ish burchak α=30° bo‘lsa simlar tebranishlarida ham ishonchli himoya ta’minlanadi. Troslardan tushirish 30-35 mm² po‘lat simlar bilan bajariladi va ularni xech bo‘lmaganda tayanchlarning ikki tomoniga yotkiziladi. YOg‘och tayanchlarda va AP ko‘rinishdagi tayanchlarda troslarni o‘zaro ulanishi tayanch usto‘nning uchida tepa qismida bajariladi. YUqorida kiritilgan barcha tashkiliy ishlar HL larning yashindan himoyasining samaradorligini oshirish uchun olib boriladi.
Havo liniyalarida eng ko‘p tarqalgan himoya usuli, zaryasizlanganlarni erlanishga ega bo‘lmagan trosli HL ning ma’lum oraliqlarida HL bo‘ylab o‘ning izolyatorlariga parallel o‘rnatiladigan himoyalovchi naychali razryadniklar hisobilanadi. Razryadniklarning harqanday to‘rining vazifasi o‘takuchlanishdan razryadnik orqasidagi HL ning va o‘ning bo‘limlarini himoyaqilish hisobilanadi.
Naychali razryadnikning ishlatilish prinsipi juda oddiy. Razryadnik izolyasion materialdan yasalgan trubalardan iborat, yoy harorati ta’sirida gaz ajratish xususiyatiga ega, bu uchqo‘n oraliq, razryadnikni HL ga ulash qo‘shimcha uchqo‘n oraliq orqali bajariladi, bu ishchi kuchlanishdan naychaning ta’sirlanishini saqlaydi. HL da kuchlanish to‘lqini sodir bo‘lganida razryadnik bilan himoyalanadigan ikkala oraliqham teshiladi, sho‘ndan keyin razryadnikda yoy o‘rnashadi va u HL ishchi kuchlanishi bilan ushlab to‘riladi.
YOyda jadal deionizatsiya sodir bo‘lishi, naychadagi gaz oqimiga to‘ladi va yuqori bosim paydo bo‘lishidan, razryadnikning ishlatilishi keskin tovush chiqarish bilan ko‘zatiladi, u o‘q otilishini eslatadi va kuygan gazlarni chiqarib yuboradi. Razryadnikda gaz generatori bo‘lib fibrali naycha xizmat qiladi, o‘ning sirtiga mexanik mustahkamligini oshirish uchun yuzasiga bakelitli izolyasiyalashgan qog‘oz joylashtirilgan.
Naychali razryadniklar quyidagi talablarni qoniqtirishi kerak:
a) naychali razryadnik volt-seko‘ndli tavsifi (tashqi oralig‘i bilan birga) himoya sxemasi va himoya izolyasiya tavsifi bilan kelishtirilgan bo‘lishi zarur;
b) kommutatsiyali o‘ta kuchlanish razryadnikning ishlatilishiga ozgina extiyoj tug‘ulishini ta’minlashi uchun sho‘nday tanlanishi kerakki, tashqi oraliq buzilishi va bu holda razryadnik to‘lqin o‘ta kuchlanishiga ega bo‘ladi. Boshqacha aytganda, razryadli kuchlanish ikkala oraliqda ham erlangan tarmoqlarda fazanikidan 25 marta va neytrali izolyasiyalangan tarmoqlarda 3,5 marta yuqori bo‘lishi maqsadga muvofiq. Razryadniklarni rusumini tanlashda razryadnikdan o‘tuvchi yoy ko‘zatuvchi tokning ta’siri qabul qilinadi.
YOg‘och tayanchli 35kV HL da fazalar oralig‘i 3-4m bo‘lganida, maxsus yashin himoyasi talab qilinmaydi. Faqat yuqori mas’uliyatli HLzaxirasiz (bez rezerva) trosli yashin qaytargichlar bilan himoyalanadi. Erlangan 110 kV kuchlanishli HL larini razryadli tashki uchqo‘nli oraliqlarini 25 sm dan kamaytirmaslik tavsiya qilinadi.
Naychali razryadniklarni har bir navbatdagi HL aylanishda ko‘zatiladi va har bir momoqaldiroqko‘zatilgach HL tumani (rayoni) ko‘zatilishi bajariladi. Bo‘ndan tashqari HLuchib qayta avtomat (APV) ravishda ajratgich ishlatilishigach razryadniklar qarab chiqiladi.
YOz mavsumida har yili razryadniklar erlanish qarshiligi o‘lchanadi.

Kabel liniyalarini ishlatilishi har xil yo‘nalish (sohadagi) iste’molchilarni to‘xtovsiz elektr energiya bilan ta’minlashko‘p jihatdan kabellarni tayyorlashda ishni to‘g‘ri tashkil qilish, ularni yotqizish va ulash,va yana to‘g‘ri ishlatilishidir. Kabel liniyalarida har yili sodir bo‘ladigan nosozliklarning ko‘p miqdori qurilish tashkilotlari tomonidan sodir bo‘ladi. Kabel yo‘llari (trassalari) o‘tgan erlarda ish bajarilish talablari bajarilmaganligi sababli va elektrtexnik xizmatchilar aybi bilan er ishlarini bajarishda etarli darajada nazorat olib borilmaganligi sababli sodir bo‘ladi.

Statistik ma’lumotlar sho‘ni ko‘rsatadiki, kabel liniyalarida eng ko‘p ishdan chiqishlar 3 yillik tahlili, korxonalarda 6-10 kV kabel liniyalarida sodir bo‘lgan nuqsonlar, 7.1 – jadvali, Kabel liniyalarida har xil usulda yotqizilgan kabellar ishdan chiqishi keltirilgan.

Kabellarni har xil usullarda yotqizilishida ishdan chiqish soni %

kabellar ulanish muftada 7.1- jadval
Transheyalarda 81,5 90,5
To‘nellarda 2,2 2,0
Ariqlarda 4,6 2,8
Bloklarda 7,9 5,1
Estakadalarda 0,4 -

Eslatma: 1. Kabel liniyalarini nazorat qilishhajmi 39.770 km uzunlikni tashkil qiladi;

2. Umumiy ishdan chiqish holatlariga qurilish mexanizimlari tomonidan sodir qilinganlari ham kiritilgan, va bo‘lar 36% dan ko‘p kabellar ishdan chiqishini tashkil qiladi.
Ko‘p kabellarning ishdan chiqish sabablari ishlab chiqaruvchi korxona nuqsoni bilan, ishlatilishi jarayonida ularni bir joydan boshqa erga kuchirish yoki montajdagi mexanik shikasttlanish (sinishi, ezilishi, shilinishi), metall qobiqning zanglashi, yog‘ingarchilik sabablari, er surilishi, cho‘kish va boshqa er zichlanishlari sabab bo‘ladi.
Kabel liniyalarini ishlatilishi o‘zgacha xususiyatga ega. Kabel liniyalarining nuqsonini oddiy aylanish va ko‘zatish orqali aniqlash, havo liniyalariga nisbatan ancha qiyin.
Ishlab to‘rgan kabel liniyani ko‘zatish iloji yo‘q, bu aylanib ko‘zatish olib boruvchi xodim ishini qiyinlashtiradi. Aylanib ko‘zatuvchi kabel liniyasi eri holatiga qarab nuqsonni bashorat qilish mumkin. Agar yo‘lda (trassada) er cho‘kishi aniqlansa, kabelning uzilishiga olib kelishi yoki korxona bosh energettigi bilan kelishmasdan er kovlash ishlari olib borilayotgan bo‘lsa, erningag‘anab tushishi; kabel yo‘lida (trassasida) ishlab chiqarish zarrarli chiqindisi to‘kilayotgan bo‘lsa, og‘ir metall bo‘laklarini tashlanayotganbo‘lsa, aylanib ko‘zatuvchi shu vaqtning o‘zida bu haqida bosh energettikka xabar beradi. O‘z vaqtida chora ko‘rilganida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan nuqsonlar bartaraf qilinadi.
To‘la yopilmagan, beton bilan yopilmagan yoki asfaltli yo‘llarda (trassalarda) kamida yiliga ikki marta, albatta bahorda, qorlar erishi va daryolar oshib oqishi, yomg‘irli ko‘z mavsumida erni bo‘shashgan va yuvib kettishida ko‘zatish zarur.
Aylanuvchi faqat kabel yo‘lini (trassasini) ko‘zatib qo‘ymasdan, kabel yo‘lning (trassasining) shosseli va temir yo‘llar bilan kesishgan joylarini ko‘zatishi zarur. Kabel havo liniyasi bilan kesishgan erlarda aylanuvchi erga zaminlagich trosning holatini, kabel muftalarining tashqi holati va mexanik shikasttlanishdan himoyalovchilarni tekshiradi. Aylanuvchi tayanchlarga chiqmasligi kerak, cho‘nki havo liniyalarini liniya montyorlari qaraydi.
Kabel cho‘qurlarida (ariqlarida) eng ko‘p kabel nuqsonlariga ulanish va shahobilanish muftalarining nosozlik holatlari kiradi, bo‘larda massa oqib chiqishi ko‘zatiladi, qo‘rg‘oshinli muftaning shishibto‘rishi, kabelning tarang tortilib to‘rishi, bo‘lar o‘ning tolalariga va izolyasiya qatlamiga, bu nuqsonlar nosozlikni keltirib chiqarishi mumkin. Kabellarning haroratining balandligi o‘ning ortiqcha yuklamada ishlayotganidan darak beradi, bu kabel izolyasiyasiga xavfli, cho‘nki yuqori harorat ta’sirida kabel izolyasiyasi o‘zining mexanik va elektrik qobiliyatini yo‘qotadi.
Kabel quduqlarini ko‘zatishdan oldin ventilyatorlar qo‘llaniladi, elektr fonardan foydalaniladi, ko‘zatish faqat ikki xizmatchi bajaradi, bir xizmatchi tashqarida, ikkinchisi quduqni ko‘zatishni olib boradi. Bu ehtiyotkorliklar gazdan zaharlanish va portlashdan saqlaydi, cho‘nki kabel quduqlarida gazlar yig‘ilib qolishi mumkin.
Asosiy diqqat kabel liniyalarining qazish ishlari bajarilishida kabellarni butun saqlanishi asosiy vazifalaridan biri hisobilanadi, cho‘nki bu holatlarda kabelni jarohatlanishi juda oson. Kabel yo‘llarida (trassasida) ish olib borilayotganda bo‘ylamasiga 1,5 m ga ko‘tariladi, bu bo‘limlarda kabel muftalari osib qo‘yilishi zarur. Kabellarni osib qo‘ygan nuqtalar oraliqlari 1,5 m dan ko‘p bo‘lmasligi kerak, mufta osilishi esa 1 m kabel muftalari tagidan tuproq olib qo‘yilgan, har qanday qazish ishlari uzo‘nligida ham osib qo‘yiladi. Qazish ishlarida kabellarni birini ikkinchisining ustiga qo‘yib kovlash va yana lom bilan ishlatilish mumkin emas, cho‘nki bu kabelni jarohatlanishiga olib keladi.
Kabel liniyalarining nuqsonlarini aniqlash. Kabel yo‘llarini (trassalarini) mo‘ntazam tekshirilib to‘rishiga qaramay, kabellarning jarohatlanish oldini olish sinovlari, kabel liniyalarida jarohatlanish joylari bor joylarni aniqlaydi.
Kabellar nuqsonlari: saqlashda, tashishda, montajda, ishlatilishida, ishlab chiqarishda korxonaning nuqsonlari kabel liniyalarining buzilishiga olib keluvchi sabablarga ega bo‘ladi.
Saqlash va tashishdagi kabel nuqsonlariga – urilishlar, ezilishlar, kabel uchlarining korxona kavsharlanishining buzilishi kiradi. Uchi kavshar buzilishidan kabelga nam (kirishi) singishi ko‘zatiladi.
Agar nam chettidan singsa, u holda kabel buzilishi tezlashadi. YOn tomon zirxidan (bronidan) zarrarlanganida (misol, ko‘zga ko‘rinmas teshik) jarayon uzoq vaqtgacha davom etadi, toki nam tok uzatuvchi tolalarga ettib bormago‘ncha.
Montaj nosozliklari xilma-xil. Ular orasida asosan muftalar bo‘yinchasini sifatsiz kavsharlash, izolyasiyaning taqsimoti, uzatish gilzalarini yomon, sifatsiz kavsharlash, massani to‘ldirmasdan yoki juda tez muftaga quyish, kabel burilishlarida tik bukilish, kabel tolalari belbog‘ izolyasiyasining sinishi, kabelni burab yuborish, urilish va ezilishlar izolyasiya sinishiga olib keladi.
Bu nosozliklarga qarshi ko‘rashishda sinchikovli texnik nazorat olib borilishi va montaj ishlarini malakali mo‘taxassis bajarishi maqsadga muvofiq.
Ishlatilishidagi nosozliklarga er cho‘kishidan kabellarning muftalarda uzilishi, muftadan yoki kabeldan massa oqishi, muftaga nam tushib qolishi, daydi toklar va kimyoviy eritma ta’siridan kabelning zanglashi, yuqori haroratdan kabel izolyasiyasining buzilishi (kabelning ortiqcha yuklanishdan, kabel haroratini oshiruvchi begona issiqlik manbalari).
Ishlatilishidagi nuqsonlarni mo‘ntazam va atroflicha mufta va kabellar nazorati, qazishlar tekshirish orqali bartaraf etiladi.
Nimstansiyalar elektr energiya tarmoqlaridan qabo‘l qilib va o‘ni qo‘llash uchun xizmat qiladi. Nimstansiyadan tarqatuvchi va taqsimlovchi qurilmalarga uzatiladi, bu qurilmalar yuqori va past kuchlanishli taqsimlagich TQ, TB; TTQN qurilmalardan iborat.

Kuch transformatorlarning me’yorli quvvati 6,3 kVtdan 80 ming kVt va o‘ndan yuqori bo‘lishi mukin. Kuch tranformatorlarda aylanuvchi moy bo‘lishi sababli o‘ning ishlatilish ishonchligi barqaror, lekin boshqa elektr jihozlaridagi kabi, ish jarayonida ayrim nosozliklar yuzaga keladi: fazalar aro qisqa tutashuv, chulg‘amlar birikib qolishi va boshqa nuqsonlar sabab bo‘ladi.

Korxona nimstansiya kuch transformatorlarining me’yorli ishlatilishi ta’minlanishi, ularning EUTQ talablariga to‘la rioya qilinib bajarilishiga bog‘liq.
Kuch transformatorlarining texnik ko‘rsatkichlari [7] da keltirilgan. Transformatorlar konstrutsiyasi va ish prinsipi batafsil [8] da keltirilgan. 7.1 – rasm. KTPV-6(10)/0,4-0,23kV.A va K-42-400M to‘plamli nimstansiyabir chiziqli prinsipial sxemasi va rejali o‘lchamlari ko‘rsatilgan.

Kuch transformatorlarning ishonchli ishlatilish asosiy shartlaridan biri – harorat jarayoni nazorat qilib borilishi, aynan moyning yuqori qatlamidagi harakati nazorat ostida bo‘lishi kerak. Bo‘nday nazoratni masofadan elektr termometrlar orqali bajarilganida harorat nazoratiga bo‘lgan harajatlar o‘zini oqlaydi va transformatorlarning nuqsonsiz ishlatilishini ta’minlaydi