Kapital qo’yilmalar va kapital bozori

Ma'lumki, jamiyat hayotining asosini moddiy ne'matlarni ishlab chiqarish tashkil etadi. Har qanday buyumlarni ishlab chiqarish uchun kishilar mehnat sarf etiladi va ishlab chiqarish vositalari qo'llaniladi. Ishlab chiqarishvositalarijismoniykapita, mehnat buyumlari va mehnat vositalari bo'linadi. Ishlab chiqarish jarayonida uzoq yillar, 40-50 yilgacha xizmat qiluvchi mehnat vositalari(binolar, mashinalar va dastgohlar) asosiy kapital deb yuritiladi. Ular yordamida inson mehnat buyumlari (xomashyo materiallariga) ta'sir ko'rsatadi. Ularning shaklini, ko'rinishini o'zgartirib foydalanish uchun ardoqli bo'lgan tayyor mahsulot holatgakeltiriladi. Kapitalning Yoko ishlab chiqarish vositalarining ikkinchi qismi mehnat buyumlarini (ya'ni xomashyo materiallar) aylanma kapital deb yuritiladi.

Asosiy kapital – bir necha ishlab chiqarish davrlarida ishtirok etib, mahsulotga o'z qiymatini asta-sekin, bo'laklab o'tkazib natural ko'rinishni Salah qoladigan kapital yoki barcha mehnat vositalaridir. Aylanma kapital – ishlab chiqarish jarayonida bir marta qatnashib o'z qiymatini tayyor mahsulotga birdaniga o'tkazadigan va shu bilan o'zining avvalgi ko'rinishini yo'qotadigan barcha mehnat buyumlari (xomashyp, materiallar, yoqilg'i, elektroenergiya, suv va oshunga o'xshashlar) dir. Ularning iqtisodiy mohiyati va harakat natijalarimiz quyidagi misoldi ko'tarish mumkin. Kapital by milk, ya'ni firmaga tegishli bo'lgan korxona, uning mashinalari, dastgohlari va boshqalardir. Agar forms ixtiyoridagi televizor ishlab chiqaruvchi korxonaning qiymati 10 mln. dollar bo'lsa, bunda uning asosiy kapitali 10 mln. dollar turadi.

Har bir ishlab chiqarish omili, shu jumladan, kapital o'z egasiga (mulkdorlarga) pirovard natijada yangi foyda kestirib turadi. Mehnat uchun to'langan haq uning bahosi yoki ish haqi deb yuritiladi. Yordam foydalanish uchun to'langan haq uning bahosi yoki Renta deb yuritiladi. Renta – yet egasining daromadi hisoblanadi. Boshqalarning jismoniy kapitalidan yoki tilidan foydalanish uchun to'lovlar foiz to'lovlari deb ataladi va kapital regaining daromadi hisoblanadi. Kapitaldan olinadigan bunday daromad "Kapitaldan foiz" deb ataladi. Agar tadbirkor o'z pulga (kapitaliga) ishlab chiqarishni yaratib uni yurgizadigan bo'lsa, bundan keladigan daromad foiz daromadiga, tadbirkor daromadiga bo'linadi. Demak, investitsiya uchun sof xarajatlar miqdorini nikita omil belgilaydi: 1. Olingan sof foydaning me'yori. 2. Stavka foizi.