Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- QAN YADDAŞIMIZ! Vətən torpaqları bizi gözləyir! 1988-1993-cü illərdə işğal edilmiş Azərbaycan əraziləri
- Xankəndinin işğal tarixi - 28 dekabr 1991-ci il (ərazisi - 1043 km², əhalisi-57000) Xocalının işğal tarixi - 26 fevral 1992-ci il (ərazisi - 936 km², əhalisi-25332)
- Xocavəndin işğal tarixi - 2 oktyabr 1992-ci il (ərazisi - 1458 km² , əhalisi-41 725) Kəlbəcərin işğal tarixi - 2 aprel 1993-cü il (ərazisi - 3054 km², əhalisi-85 228)
- Cəbrayılın işğal tarixi - 23 avqust 1993-cü il (ərazisi - 1049 km², əhalisi-54430) Füzulinin işğal tarixi - 23 avqust 1993-cü il (ərazisi - 1386 km² , əhalisi-105000)
|
İdman Əməkdar bədən tərbiyəsi və idman xadimi, Fəxri bədən tərbiyəsi və idman əlaçısı Abdul-Qədirov İsmayıl Qafar oğlunun (15.02.1936) anadan olmasının 80 illiyi Tarixdə bu gün Gənclər Günü (02.1997) Gənclərin I Ümumrespublika Forumunun (02.02.1996) keçirilməsinin 20 ili
Ümumdünya Xərçənglə Mübarizə Günü (04.02) Azərbaycan SSR Ali Sovetinin sessiyasında «Azərbaycan Respublikası» adı və üçrəngli bayrağı təsdiq edilmişdir (05.02.1991) Beynəlxalq İnternet Təhlükəsizliyi Günü (09.02.2004) 66 68
64 62 63 60 61 65 38 Azərbaycan Televiziyasının fəaliyyətə başlamasının 60 ili (14.02.1956) Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələri Günü (14.02.1992) Azərbaycan qadınlarının birinci qurultayının keçirilməsinin (08(11).02.1921) 95 illiyi Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndinin işğalı günü (17.02.1992) Azərbaycanda ilk rəsmi telefon xəttinin (“Nobel qardaşları cəmiyyəti” tərəfindən) (18.02.1881) çəkilməsinin 135 illiyi Bеynəlxalq Ana Dili Günü (21.02.1999) Xоcalı Sоyqırımı günü (26.02.1992) Bakıda I Beynəlxalq Türkoloji Qurultayın (26.02-06.03.1926) keçirilməsinin 90 illiyi 69 70
73-74 39 1988-ci ilin fevral ayından Ermənistanın Azər-baycan Respublikası ərazisinə qarşı təcavüzünə, Azərbaycan torpaqlarının erməni silahlı qüvvələri tərəfindən iş- ğalına başlanmışdır. Еrmənistan Rеspublikası “Hərbi münaqişələr zamanı mədəni sərvətlərin qоrunması haqqında” Haaqa Kоnvеnsiyasının və “Mədəni sərvətlərin qеyri-qanuni dövriyyəsi haqqında” Pa- ris Kоnvеnsiyasının müddəalarını kоbudcasına pоzaraq Azərbaycanın mədəni sərvətlərini talamaqla məşğuldur. Ermənistan Respublikasının hərbi təcavüzü nəti- cəsində
ərazisi və onun ətrafındakı 7 inzibati rayon işğal edil- mişdir.
Beləliklə, Azərbaycan ərazilərinin 20 faizi iş- ğal edilmiş, 20 mindən çox insan qətlə yetirilmiş, 50 mindən artıq adam yaralanmış və şikəst olmuşdur. Bir milyondan artıq insan 10 ildən çoxdur ki, qaçqın və məcburi köçkün şəraitində yaşayaraq Ermənistanın azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə və soyqırım siyasətinin qurbanı olmuş, elementar insan haqlarından məhrum edilmişdir. İşğal nəticəsində 900-dən artıq yaşayış məntəqəsi talan edilmiş, yandırılmış və dağıdılmış, 6 min sənaye, kənd təsərrüfatı müəssisəsi və digər obyektlər məhv edilmiş, ümumi yaşayış sahəsi 9 mln m ² -dən artıq olan 150 min yaşayış binası dağıdılmış, 4366 sosial mədəni obyekt, 695 tibb ocağı məhv edilmişdir. İşğal edilmiş ərazilərdə kənd təsərrüfatı sahəsi, su təsərrüfatı, hidrotexniki qurğular, bütün nəqliyyat və kommunikasiya xətləri tam sıradan çıxarılmışdır. Da- ğıntılar nəticəsində iqtisadiyyata 60 milyard ABŞ dol- larından artıq ziyan dəymişdir. Hərbi təcavüz zamanı ələ keçirilmiş Azərbaycan ərazilərində 927 kitabxana, 464 tarixi abidə və muzey, 100-dən çox arxeoloji abidə, 6 dövlət teatrı və konsert studiyası dağıdılmışdır. Ta- lan edilmiş muzeylərdən 40 mindən çox qiymətli əşya və nadir eksponat oğurlanmışdır. Belə ki, Kəlbəcər Tarix Diyarşünaslıq Muzeyi yerlə yeksan olunduqdan sonra muzeyin ekspoziyasına daxil olan nadir qızıl və gümüş zinət əşyaları, ötən əsrlərdə toxunmuş xalça- lar Ermənistana daşınmışdır. Şuşadakı Tarix Muzeyi- nin, Ağdamdakı Çörək Muzeyinin, Zəngilandakı Daş Abidələr Muzeyinin də
aqibəti belə olmuşdur. Oğur- lanmış və məhv edilmiş bu tarixi-mədəni sərvətlərin dəyərini müəyyənləşdirmək, pulla qiymətləndirmək mümkün deyildir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü ildə qəbul edilmiş 822, 853, 874, 884 saylı qətnamələrində Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün tanınmasına və iş- ğal olunmuş Azərbaycan ərazilərinin qeyd-şərtsiz azad edilməsi tələblərinə baxmayaraq, Ermənistan Respub- likası bu gün də işğalçılıq siyasətini davam etdirir.
40 Milli ədəbiyyat 85 illiyi Nəriman Həsənzadə 1931 FEVRAL Nəriman
Əliməmməd oğlu
Həsənzadə 1931-ci il fevral ayının 18- də Qazax rayonunun Poylu stansiya- sında anadan olmuşdur. O, ibtidai və orta təhsilini öz rayonunda, ali təhsilini isə 1949-1953-cü illərdə indiki Gəncə Dövlət Pedaqoji Universitetinin filolo- giya fakültəsində almışdır. 1961-ci ildə Moskvada M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunu bitirərək ikinci ali təhsil almış, Moskvada ikiil- lik Ali Ədəbiyyat Kurslarında oxumuş- dur. 1962-1965-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” kafedrasının aspi- rantı olmuş, 1965-ci ildə dissertasiya müdafiə edərək elmlər namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. 1962-ci ildə Respublika Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində böyük redaktor, 1976-1990-cı illərdə “Uşaq və Gənclər ədəbiyyatı nəşriyyatı”nda redaktor, “Azərbaycan gəncləri” qəzetində, “Azərbaycan” jurnalında şöbə müdiri, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktoru vəzifələrində ça- lışmışdır. 1991-2001-ci illərdə mətbuat və informasiya nazirinin birinci müavi- ni vəzifəsində çalışmışdır. 1954-cü ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının (Bir- liyinin), sonralar isə İdarə Heyətinin üzvü seçilmişdir. 1991-1995-ci illərdə millət vəkili olmuşdur. Hal-hazırda Milli Aviasiya Akademi- yasında Humanitar fənlər kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışır, Elmi Şura- nın üzvüdür. 2004-cü ildə Azərbaycan yazıçılarının XI qurultayında katibli- yin qərarı ilə Ədəbiyyat Fondu İdarə Heyətinin sədri təyin edilmişdir. 2002-ci ildə Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının (Azərbaycan bölməsi) müxbir üzvü, 2004-cü ildə akademiki seçilmişdir. Mətbuatda 1953-cü ildən çıxış edir. Əsərləri keçmiş SSRİ və bir çox xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə edil- mişdir. Nəriman Həsənzadə epik-dramatik poemalar müəllifi kimi də tanınmışdır: “Nəriman” “Zümrüd quşu” “Kimin sualı var?” və s. poemaları iki dildə (Azərbaycan və rus) nəşr edilmişdir. Onun “Bütün Şərq bilsin” pyesi əvvəlcə Sumqayıt Dövlət Dram Teat- rında (1980), sonra Akademik Milli Dram Teatrında (1982), Moskvanın V.Mayakovski adına Akademik Dram Teatrında (1983) göstərilmiş və müka- fatlandırılmışdır. “Atabəylər” (1984) və “Pompeyin Qafqaza yürüşü” (1997) mənzum pyesləri Akademik Milli Dram Teatrında və Naxçıvan MR Dövlət Mu- siqili Dram Teatrında tamaşaya qoyul- muşdur. Xalq şairi 34 bədii - poetik toplunun, 2010-cü ildən nəşr edilən yeddicildlik “Seçilmiş əsərləri”n, “Ta- riximiz, taleyimiz” adlı irihəcmli elmi- ədəbi-tənqidi məqalələr toplusunun, “Poylu - beşiyim mənim” (2007), “Nuru Paşa” (2010), “İllər... pillələr... talelər...” (2011) kitablarının müəllifidir. 100-dən artıq şeirinə musiqi bəstələnmişdir. Bəstəkar R. Mustafayevlə “Nəriman” və N.Əliverdibəyovla “Vətən” kan- tatalarını işləmişdir. Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin xarici mətbuat səhifələrində “Vətənsiz” (Rumıniya, 2009) və “Nuru Paşa” (Türkiyənin 9 jurnalında) poemaları dərc edilmişdir. Nəriman
Həsənzadənin yara-
dıcılığı dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, “Əməkdar incəsənət xadimi”, 2005-ci ildə isə “Xalq şairi” fəxri adlarına layiq görülmüşdür. 2001-ci ildə “Şöhrət” ordeni, 2011- ci ildə “Şərəf” ordeni ilə təltif edilmiş- dir. Azərbaycanın və Belarusun Fəxri Fərmanları ilə təltif olunmuşdur. Fərdi prezident təqaüdçüsüdür.
41 Milli ədəbiyyat 135 illiyi Abdulla Şaiq 1881-1959 FEVRAL Abdulla Mustafa oğlu Talıbzadə (Abdulla Şaiq) 1881-ci il fevral ayının 24-də Tiflisdə ruhani ailəsində anadan olmuşdur. İlk təhsilini şəhər müsəlman məktəbində almış, 1893-cü ildə ailə vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq Xorasana gəlmiş və dövrünün mütərəqqi ziyalı- sı Yusif Ziyanın məktəbində təhsilini davam etdirmişdir. On doqquz yaş- lı Abdulla Xorasanda mükəmməl təhsil almış, tarix, məntiq, psixologi- ya elmlərini, Şərq, Azərbaycan, rus ədəbiyyatını öyrənmişdir. A.Talıbzadə 1901-ci ildə Bakıya gəlmiş və 1934-cü ilədək müəllimlik etmişdir. Abdulla Şaiqin ilk mətbu əsəri “Lay- lay” adlı uşaq şeiri olmuşdur. O, 1906-cı ildən milli uşaq poeziyasının incilərini yaratmış, şeirləri “Dəbistan” və “Məktəb” uşaq-gənclər toplularında işıq üzü görmüşdür. O, “Nicat” cəmiyyətinin idarə heyətinə üzv seçilmiş, ədəbi-bədii problemlərlə, maarif və məktəb işləri ilə məşğul olmuşdur. Abdulla Şaiq çoxcəhətli ədəbi, peda- qoji və elmi fəaliyyətlə məşğul olmuş- dur. İnqilabdan əvvəlki yaradıcılığında romantizm meyilləri duyulmuş, lirik şeirlərində azadlıq, tərəqqi arzuları, nik- binlik, mübariz ruh əsas yer tutmuşdur. “Məktub yetişmədi” (1908) hekayəsi və “Əsrimizin qəhrəmanları” (1913-1918) povestində iqtisadi-ictimai bərabərsizlik, xalqın ağır və faciəli həyatı əks edil- mişdir. “Bizimdir” (1923), “Azadlıq pərisinə” (1925), “Zərbəçi” (1933), “Döyüş nəğməsi”, “Vətən nəğməsi” kimi şeirlərində yeni həyatın, vətənin, əməkçi insanların tərənnümünə xüsusi yer verilmişdir. Azərbaycan nəsrində tarixi roman janrının inkişafında mü- hüm addımlardan olan “Araz” (1938) romanında Bakı proletariatının inqilabi mübarizəsi, “İldırım” dramında (1926) Azərbaycan kəndində baş verən ictimai toqquşmalar təsvir olunmuşdur. Abdulla Şaiq Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndə- lərindəndir. “Tülkü həccə gedir”, “Yax- şı arxa”, “Tıq-tıq xanım”, “Şələquyruq” mənzum hekayələrində gözüaçıq- lıq, təvazökarlıq, doğruçuluq, təbiəti sevmək təbliğ edilir. “Gözəl bahar”, (1910), “El oğlu” (1939), “Vətən” (1941), “Nüşabə” (1945), “Ana” (1946) pyesləri gənc nəsildə vətənpərvərlik tərbiyəsinin aşılanmasına həsr olun- muşdur. “May nəğməsi”, “Top oyunu”, “Bənövşə”, “Qərənfil”, “Bülbül” kimi uşaq şeirləri, nağıl və poemaları bu gün də öz dəyərini saxlayır. Onun poeziyası qəhrəmanlıq, xəlqilik, vətənpərvərlik və gözəllik poeziyasıdır, uşaq şeirləri elə o zamandan dərslik, proqram və oxu kitablarının bəzəyi olmuşdur. O, həm də 1910-cu ildə yazdığı “Gözəl bahar” pyesi ilə milli uşaq teatrının özülünü qoymuşdur. Abdulla Şaiqin xalq maarifi sahəsində mühüm xidmətləri olmuş, “Uşaq çeşməyi” (1907), “Gülzar” (1912), “Milli qiraət kitabı” (1922), “Qiraət ki- tabı” (1924) və s. dərsliklər yazmış, ali məktəblərdə mühazirələr oxumuşdur. Görkəmli ədib tənqid və ədəbiyyat- şünaslıq sahəsində də çalışmış, M.Füzuli, İ.Nəsimi, M.P.Vaqif, M.F.Axundov, M.Ə.Sabir, A.Səhhət, H.Cavid, M.Hadi haqqında elmi məqalələr dərc etdirmiş- dir. Dünya ədəbiyyatı ilə yaxşı tanış olmuş, rus və fars dillərini mükəmməl bilmiş, Nizami, Şekspir, Defo, Krılov, Puşkin, Lermontov, Qorki və başqala- rından tərcümələr etmişdir. Ədəbiyyat sahəsindəki fəaliyyətinə görə 1940-cı ildə “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür. Abdulla Şaiq 1959-cu il iyul ayının 24-də Bakıda vəfat etmişdir. Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrına Abdulla Şaiqin adı verilmiş, ev-muzeyi yaradılmış, Bakı küçələrindən biri və bir neçə kitabxana onun adı ilə adlan- dırılmışdır.
42 Milli ədəbiyyat 115 illiyi Əli Vəliyev 1901-1983 FEVRAL Əli Qara oğlu Vəliyev 1901-ci il fevral ayının 27-də keçmiş Zəngəzur qəzasının Ağudi kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini doğulduğu kənddə almış, 1917-ci ildə 3 sinifli rus məktəbini bitir- miş, 1923-cü ildə Şuşa firqə məktəbinə daxil olmuş, sonra Bakı mərkəzi firqə məktəbində və mühazirəçilər qrupun- da təhsilini davam etdirmişdir. Yay pe- daqoji kurslarında təhsilini artırmış və Şuşada orta təhsil haqqında sənəd al- mışdır. 1928-ci ildə Azərbaycan Dövlət Darülfünunun (indiki BDU) pedaqoji fakültəsinin tarix-ictimaiyyət şöbəsinə daxil olmuş, 1931-ci ildə oranı bitirmiş- dir. 1933-1934-cü illərdə “Şərq qapısı” qəzetinin redaktoru olmuşdur. 1935- 1937-ci illərdə Azərbaycanın bir sıra rayonlarında partiya işində, 1937-1941- ci illərdə Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqında (indiki AYB), Azərbaycan İncəsənət İşçiləri İttifaqında, Voroşilov Rayon İcraiyyə Komitəsində (indiki Səbail rayonu) məsul vəzifələrdə çalış- mışdır.
1942-1945-ci illərdə “Kommunist” qəzetinin redaktor müavini, 1945-1950- ci illərdə məsul redaktoru vəzifəsində, 1950-1954-cü illərdə Azərbaycan Ya- zıçılar İttifaqının məsul katibi, 1954- 1959-cu illərdə “Azərbaycan” jurnalının məsul redaktoru vəzifəsində çalışmış- dır.
Yaradıcılığa Bakı mərkəzi firqə məktəbində oxuyarkən başlamış, fəal fəhlə-kəndli müxbiri kimi “Kommu- nist”, “Kəndli”, “Gənc işçi”, “Yeni fi- kir” qəzetlərinin səhifələrində müxtəlif məqalələrlə çıxış etmişdir. 1930-cu ildə “Allahın səyahəti” və “Nənəmin cəhrəsi”, 1937-1941-ci illərdə “Qarlı dağlar”, “Qəhrəman”, “Ordenli çoban” və “Sübut” kitabları çap olunmuşdur. 1941-1942-ci illərdə Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində yazıçı-
jurnalist kimi iştirak etmiş, “Cəbhə hekayələri” kitabını yazmışdır. 1954- cü ildə “Gülşən” povesti və “Çiçəkli” romanı M.F.Axundov adına Respublika Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür. 1959-cu ildə rus dilində “Ürək dostları” romanı, 1960-1970-ci illərdə “Seçilmiş əsərləri”nin II-VI cildləri, görkəmli söz ustası S.Rəhimovun anadan olmasının 60 illiyinə həsr edilmiş “Xalq yazıçısı” monoqrafiyası, “Turaclıya gedən yol”, “Budağın xatirələri” (Azərbaycan və rus dillərində) romanları, “Zəngəzur qartalları”, “Bir cüt tərlan” povestləri, “Uşaqlara sovqat”, “Əziz nəvələrimə”, “Anaqız”, “Bir cüt ulduz” nağıl və hekayələri, 1971-ci ildə “Samovar tüstülənir”, “Gəncliyimi tapdım” (rus dilində), povest və hekayələr kitabları, 1972-ci ildə “Durna qatarı” oçerklər ki- tabı nəşr edilmişdir. 1974-cü ildə 2 kitabdan ibarət “Bu- dağın xatirələri” romanı, 1975-ci ildə “Yeni həyat” hekayələr kitabı, 1976-cı ildə “Zamanın ulduzları”, “İstedad” (rus dilində) povest və hekayələr kitabları, 1977-1980-ci illərdə “Qarabağda qa- lan izlər”, “Narahat adam” romanları, “Qənirsiz gözəl”, “Zamanın ulduzları” (rus dilində) povest və hekayələri, “Şa- mama Həsənova” oçerki çap olunmuş, bir sıra povest, hekayə, oçerk və ədəbi- tənqidi məqalələri dövri mətbuatda dərc edilmişdir. 1945-ci ildə “1941-1945-ci illərdəki Böyük Vətən müharibəsində şərəfli əməyə görə” medalı, 1959-cu ildə Qır- mızı Əmək Bayrağı ordeni, 1971-ci ildə Lenin ordeni və “Əmək veteranı” meda- lı, Qızıl qələm mükafatı və “Xalq maari- fi əlaçısı” döş nişanı almış, 1974-cü ildə “Azərbaycan SSR Xalq yazıçısı” fəxri adına layiq görülmüş, 1976-cı ildə SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət heyətinin Fəxri fərmanı, 1981-ci ildə Oktyabr İnqilabı ordeni ilə təltif olunmuşdur. Əli Vəliyev 1983-cü il fevral ayının 2-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir. Ə d ə b i y y a t Seçilmiş əsərləri /Ə.Vəliyev; tərt. T.Qaraqaya; red. U.Rəhimoğlu.- Bakı: Avra- siya Press, 2005. - 320 s. Budağın xatirələri /Ə.Vəliyev; red. A.Məsud; Azərb. Resp. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi.-Bakı: İrfan, 2012.- K.I.- 445 s.; K.II.-490 s. Qəhrəman: [roman] /Ə.Vəliyev.-Bakı: Gənclik, 1983.-316 s. Əli Vəliyev: biblioqrafik göstərici /H.Həmidova, Q.Məmmədov.- Bakı: Yazıçı, 1982.-146 s. Yadda qalan xatirələr: [Ə.Vəliyev haqqında] /tərt. ed. S.Vəliyeva.-Bakı: Azərbaycan Tərcümə Mərkəzi, 1996.- 240 s. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.azerbaycanli.org www.az.wikipedia.org www.azyb.net www.adam.az Yazıçı Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|