25-MAVZU TINCH HOLATDAGI GAZ VA SUYUQLIKDA BOSIM Oldingi mavzuda suyuqlik va gazlarda ichki bosim mavjudligi
aytilgan edi. Bu bosimni tinch holatdagi bosim deb ham aytiladi.
Suyuqlik yoki gazni tashkil etgan zarralar o‘z og‘irliklariga ega bo‘ladi.
Shunga ko‘ra, har bir qatlam o‘z og‘irligi bilan pastdagi qatlamni
bosadi. Ular to‘planib idish tubiga beriladi. Bu bosimni, shu
ningdek,
gidrostatik bosim deb ham yuritiladi. Uni hisoblab ko‘raylik.
30- rasm.
h S Δh Suyuqlik ichida qalinligi
h bo‘lgan qatlam olaylik
(30-rasm). Bu qatlam o‘z og‘irligi bilan pastki qatlamga
bosim beradi. Idish yuzasi S butun balandlik bo‘yicha
o‘zgarmas bo‘lsin. U holda qatlamning bergan bosimi
bo‘ladi.
F – h qatlam og‘irligi. F = mg =
· V · g = · S · h · g dan
g · h bo‘ladi.
Idish tubiga berilgan bosim qatlamlar bergan bosimlar
yig‘indisiga teng:
p = ρgh. Unga ko‘ra, suyuqlikning idish tubiga bergan bosimi, yuzaga bog‘liq
bo‘lmasdan, faqat suyuqlik balandligiga bog‘liq bo‘lar ekan. Buning
isbotini quyidagi tajribada ko‘rish mumkin. 31-rasmda shakli va idish
tubining yuzasi turlicha bo‘lgan shisha naylar keltirilgan. Naylardan
biriga ma’lum bir balandlikkacha suv quyilsa, qolgan naylardagi
suv sathi ham shu nay
dagi suv sathi bilan bir xil bo‘lishi kuzatiladi.
