31-MAVZU KUCH MOMENTI. RICHAG VA UNING MUVOZANAT SHARTI 54-rasm.
Quyidagicha tajriba o‘tkazib ko‘raylik. G‘ildirakni
olib, undan qo‘zg‘almas o‘q o‘tkazaylik. G‘ildirak
o‘qiga F kuchni 54-rasmda ko‘rsatilganidek 1 nuqta-
ga ta’sir ettiraylik. G‘ildirak harakat qilmaydi. Endi
shu kuchni 2 nuqtaga qo‘yaylik. G‘ildirak harakatga
keladi. F kuchni aylanish o‘qidan yanada uzoqroqqa
qo‘ysak, g‘ildirak shunchalik tez aylanadi.
Demak, aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlar- ning harakati faqat unga qo‘yilgan kuch kattaligiga bog‘liq bo‘lmasdan, balki kuchni aylanish o‘qidan qancha uzoqlikka qo‘yil ganligiga ham bog‘liq bo‘lar ekan.
Aylanish o‘qidan kuch qo‘yilgan nuqtagacha bo‘lgan eng qisqa masofakuch yelkasi deb ataladi. Bunda kuch yo‘nalishi bilan yelka
o‘zaro tik yo‘nalgan deb qaraladi.
Aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlarda harakat qo‘yilgan F kuchga
hamda yelka l ga bog‘liq bo‘lganligidan
kuch momenti deb ataluvchi
fizik kattalikni kiritamiz,