Kirish I. Bob. Lunix operatsion tizimi
Yüklə 92,19 Kb.
|
|
, DECnet, Ethernet, IP, TCP, UDP, AppleTalk, Token Ring, IPX, SPX, FDDI, HIPPI, Myrinet, QsNet, ATM, IEEE-488, USB, IEEE 1394 (Firewire, iLink), X.25, Frame relay, Bluetooth, IEEE 802.11, Systems Network Architecture, RapidIO
Kommunikatsiya nazariyasi 1. Darajalar: a) OSI modeli; b) Amaliy daraja; c) Axborotni taqdim etish darajasi; d) Seansli daraja; e) Transportli daraja; f) Tarmoqli daraja; g) Kommutatsiya; h) Marshrutizatsiya; i) Kanalli daraja (Ma`lumotlarning bog`lanish darajasi); j) Fizik daraja; 2. Tarmoqlar orasida ma’lumotlar almashish turlari: a) Simli (o`tkazgichli) aloqa: PSTN telefon tarmog`i, Modem va kommutatorli aloqa, Belgili liniyalar(Выделенные линии); b) Paketlar kommutitatsiyasi (Коммутация пакетов): Frame relay, PDH, Ethernet, RS-232; c) Oprik tola bo`yicha ma`lumot almashinish: Synchronous optical networking, Fiber distributed data interface; d) Simsiz aloqa i) Yaqin radiusli harakat: Bluetooth, Human Area Network; ii) O`rta radiusli harakat: IEEE 802.11, Netsukuku iii) Uzoq radiusli harakat: Sun`iy yo`ldoshli aloqa, MMDS, SMDS e) Mobil telefon yordamida ma`lumotlar almashish: CSD, GPRS, HSCSD, EDGE, UMTS, HSDPA, HSUPA, CDMA, CDPD, Paging networks, DataTAC, Mobitex, Motient; Konsentratorlar bajaradigan vazifalar Tarmoq konsentratori – tarmoq qurilmasi bo`lib, u asosan bir necha Ethernet qurilmalarini bir segmentda birlashtirishga xizmat qiladi. Bu qurilma koaksil kabel yoki optic tolali o`tkazgichlar bilan bog`lanadi. Hozirgi paytda ular ko`p darajada qo`llanilmaydi- ular o`rnida tarmoq kommutatorlari alohida segment ko`rinishida ishlatiladi. Bu kommutatorlar qo`pol ravishda “intellektual konsentratorlar” deb ham yuritiladi. Hozirgi zamonaviy texnologiyalarda asosan bir biriga o`xshash bo`lgan bir necha qurilmalardan foydalaniladi, misol uchun konsentrator (concentrator), hab (hub), takrorlagich (repeator). Ular bir- biriga o`xshash bo`lsada lekin ularning bajaradigan vazifasi va konsrukturaviy qo`llanilishiga qarab farqlanadi. Konsentratorlar odatda bir necha portlardan iborat bo`lib, ular tarmoq uzellarininh alohida segment kabellariga ulangan bo`ladi. Konsentratorlar turli mahalliy tarmoq protokolallarini bir segmentda joylashtirishga harakat qiladi, misol uchun Ethernet, Token Ring. Bunga asosiy sabab turli mahalliy tarmoq protokollarining har xilligidadir, misol uchun Ethernet, Tokent Ring, FDDI va 1OOVG- AnyLAN tarmoqlari. Konsentratorlar tarmoqning OSI modelidagi fizik muhitida ishlaydi, bitta portdan kelgan signalni barcha aktiv portlarga uzatadi. Agar bir vaqtda ikki yoki undan ortiq portlardan kirish bo`lsa, kolliziya hosil bo`lib ma`lumot kadrlari buziladi. Konsentratorlar doimo yarim dupleks rejimida ishlaydi. Yuqorida aytib o`tilgan kolliziyani yo`qotish uchun asosan ko`p sonli konsentratorlarni birlashtirish orqali bu muammoni hal etish mumkin. Konsentratorlarning tavsifi: Portlar miqdori – tarmoqqa bog`lanish uchun odatda 4, 5, 6, 8, 16 portli xablar (odatda oxirgi ikkitasi) ishlab chiqariladiva foydalaniladi va bir necha konsentratorlardan foydalanilganda kaskad usulidan foydalaniladi; Ma`lumot almashinish tezligi – konsentratorlarning ma`lumot almashish tezligi odatda 10 va 100 Mb/s oralig`ida o`zgarib turadi. Tezlik avtomatik ravishda yoki qayta ulagich yordamida o`zgartirilib boriladi. Konsentratorlarning afzallik jihati u barcha portlarga axborotni bir xil tezlikda uzatadi; Tarmoq o`tkazmalarining tipi- odatda maxsus o`tkazgich yoki optic tolali o`tkazgich, ba`zi konsentratorlarda aralashgan o`tkazmalardan foydalaniladi. Misol uchun maxsus o`tkazgichlar va koaksial kabellarni muvofiqlashtirgan holda; Aniq bir protokol uchun ba`zan maxsus tuzilishga va ishlash funksiyasiga ega bo`lgan konsentratorlar ishlatiladi, masalan Token Ring konsentratorlari MSAU nomi bilan ham yuritiladi. Har bir konsentrator bir qancha funksiya bajaradi va bu uning bir necha xususiyatlari va qaysi protkollarni quvvat shunga bog`liq. Uning funksiyasi bu qo`himcha funkÿangidir. Misol uchun Token Ring protokolida noto`gri ishlayotgan portni uzish va qo`shimcha xalqaga qayta uzatishi mumkin bu uning yozilmagan tasniflaridan biridir. Ethernet konsentratorlari Ethernet texnologiyasi qurilmasida bir necha fizik segmentlarni birlashtirishda allaqachon koaksial kabellardan foydalanib kelinadi va u bajaradigan asosiy funksiya – ya`ni bir portdan olingan signal tarmoqdagi barcha portlarga yuborish xususiyati bilan “qaytargich” nomini oldi. Koaksial kabel qo`llanilgan tarmoqlarda faqat ikkita segmentni birlashtirishda odatda qo`sh portli qaytargichlardan foydalaniladi va odatda unga nisbatan konsentrator atamasi qo`llanilmaydi. 10 Base-T spesifikatsiyasi yordamida Ethenet tarmoqlarining qismlari hosil qilinadi va agarda undan foydalanilmasa faqatgina ikkita uzel tarmog`ini boshqarish mumkin bo`ladi. Ko`p portl Ethernet qaytargichlari konsentrator yoki xab nomi bilan yuritiladi va odatda o`zidan ko`p uzelli segmentlarni markazlashtirishga erishadi. Ethernet konsentratorida odatda 8 dan 72 gacha portlari bo`ladi, va ularning asosiy qismi kabellarni tarmoqqa ulashga mo`ljallangan. Quyidagi rasmda tipik konsentrator berilgan bo`lib, unda 16 ta port bor va 10Base-T standarti va RJ- 45 muhiti bilan hosil qiligan va shuningdek bitta AUI porti tashqi transferga ulashga mo`ljallangan. Odatda bu portga transiver ulanadi va bu koaksial yoki optic tolali o`tkazgichlarda ishlaydi. Bu trannver yordamida konsentrator magistral kabelga ulanishi mumkin va bu bir necha konsentratorlarda qo`llash mumkin va bu ishchi stansiyadan odatda 100m dan ortiq masofagacha olib boorish mumkin. Iyerarxik tizimlarni 10Base-T texnologiyasida konsentratorlar bilan birlashtirishda koaksial yoki optic tolali o`tkazgichlar talab etilmaydi, bunda oxirgi portlani birlashtishning o`zi kifoya qiladi. RJ- 45 oddiy porti tarmoq adapteriga bog`lashga mo`ljallangan va u MDI-X (kesishgan MDI) nomi bilan yuritiladi. Adapter konsentratorga standart bog`lovchi kabel yordamida kesishmali bo`lmagan holatda bog`lanadi. Ko`p portli qaytargich – Ethernet konsentratori to`rtlik xab qoidasi bo`yicha ishlatiladi. Katta hajmli barcha portlar bitta qaytaruvchi blok bilan bog`liq bo`ladi va ikkita portdagi qaytargichlar va qaytaruvchi blok orqali bir marta qaytarilish orqali o`tadi. Bu faqat to`rtlik xab qoidasida bajariladi. Lekin, boshqa modellarda har bir port uchun alohida biriktirilgan qaytaruvchi blok biriktirilgan bo`ladi. Bir modali optik tolali kabellarda lazer nurlanishini qo`llash mumkin va bu orqali axborotni 40- 100 kmgacha uzatish mumkin. Ko`p segmentli konsentratorlar Kompyuterlar orasidagi turli xil segmentlarni birlashtirishda konsentratorlardan foydalanib bo`lmaydi va konsentratorlardagi shinalar bilan hech qanaqa aloqa o`rnatib bo`lmaydi. Ko`p segmentlarni bo`lish uchun ko`p segnetli konsentratorlar zarur bo`ladi va bu uni oson o`zgartirish imkonini beradi. Katta hajmdagi ko`p segmentli konsentratorlar, misol uchun Nortel Networks kompaniyasining System 5000 yoki 3Com kompaniyasining PortSwitch konsentratorlari ichki shinalardan biri bilan portni bog`lash uchun alohida dastruriy ta`minotni talab qiladi, masalan mahalliy konfiguratsiyani konsol port orqali osil qiladi. Natijada administrator tarmoqdagi foydalanuvchining kompyuteriga konsentratordagi istalgan portlar orqali ulanishi (bog`lanishi mumkin). Keyin bu har bir segmentni konsentratorning tuzilmasi dasturi orqali boshqarishi mumkin. Agarda ertasi kuni biror bir segment yuklanish (peregruzka) holatida bo`lsa konsentratordagi boshqa segmentlar orqali kompyuterga murojaat qilishi mumkin. Konsentratorlaning tuzilmaviy qo`llanilishi Konsentratorlarning tuzilmasiga qarab uning foydalanish sohasi farqlanadi va uni ko`rsatib beradi. Ishchi guruh konsentratorlarining barchasi ma`lum aniqlangan sondagi portlar bilan ishlab chiqiladi, korporativ konsentratorlar esa modulli ko`rinishda bo`ladi, bo`lim konsentratorlar esa oqim tuzilmali bo`ldi. Bunday bo`linish muhim hisoblanmaydi, va korporativ konsentratorlar sifatida modulli konsentratorlani ham qo`llash mumkin. Konsentrator portlarini ko`pyatirish usullari Bu juda sodda tuzilmaviy qo`llanish bo`lib, bu qurilma doimo keraksiz elementlar (masalan portlar, indikatsiya bo`limi va ta`minlash manbai) uchun alohida korpusni hosil qiladi. Chunki bu elementlarni band qilish foydasiz hisoblanadi. Odatda bu turdagi konsentratorlar faqat bir axborot almashnish muhitini hosil qilishi mumkin, va umumiy portlar soni 4-8 dan 24 tagacha o`zgartirish mumkin. Bitta port albatta tarmoq magistaraliga ulanish uchun ajratilgan bo`lishi shart (bu port AUI interfeysi bilan ishlaydi). Bu usl bilan ixtiyoriy fizik muhitdagi konsentrator portiga amaliy jihatdan murojaat qilish mumkin. Ulanish usullari 1. modulli konsentratorlar; 2. oqimli konsentrator; 3. modul- oqimli konsentratorlar; lokal tarmoqqa xizmat ko`rsatish Lokal tarmoq texnologiyasi. Hisoblash texnikasi paydo bo‘lishidan boshlab, kompyuterlar orasida ma’lumotlar uzatish bo‘lgan. Bu orqali har bir aloxida kompyuterni birgalikda ishlashini tashkil etish, bir masalani bir nechta kompyuterlar yordamida yechish, har bir kompyuterni birorta funksiyani bajarishga maxsuslashtirish, resurslardan birgalikda foydalanish va boshqa ko‘p muammolarni yechish imkonini yaratadi. Oxirgi vaqtda axborot almashishni ko‘p uslub va vositalari taklif etilgan: disketa yordamida fayllarni oddiy ko‘chirishdan to dunyo bo‘ylab internet kompyuter tarmog‘igacha, ya’ni barcha dunyodagi kompyuterlarni bog‘lash imkonigacha. Hisoblash texnikasi paydo bo‘lishidan boshlab, kompyuterlar orasida ma’lumotlar uzatish bo‘lgan. Bu orqali har bir aloxida kompyuterni birgalikda ishlashini tashkil etish, bir masalani bir nechta kompyuterlar yordamida yechish, har bir kompyuterni birorta funksiyani bajarishga maxsuslashtirish, resurslardan birgalikda foydalanish va boshqa ko‘p muammolarni yechish imkonini yaratadi. Oxirgi vaqtda axborot almashishni ko‘p uslub va vositalari taklif etilgan: disketa yordamida fayllarni oddiy ko‘chirishdan to dunyo bo‘ylab internet kompyuter tarmog‘igacha, ya’ni barcha dunyodagi kompyuterlarni bog‘lash imkonigacha. Lokal hisoblash tarmoqlari “Lokal tarmoqlar” (LAN, local area network) deganda aynan shunday tarmoqlarni tushiniladiki, u o‘lchamlari katta bo‘lmagan bir-biriga yaqin joylashgan bir nechta kompyuterlarni birlashtiradi.Xozirgi vaqtda lokal tarmoqlar juda keng tarqalgan. Bunga sabab axborot xajmining 80—90 % i o‘sha tarmoq ichida aylanishi kuzatiladi. Lokal tarmoqdagi kompyuterlar orasidagi ma'lumot almashuvi yuqori tezlikka ega, chunki ular yagona axborot uzatish kanali bilan bog‘langan bo‘ladi. Lokal tarmoqda exmlar orasidagi masofa uncha katta emas - 10 km gacha, radio kanal aloqasidan foydalanilsa - 22,5 km. Lokal tarmoqlarda kanallar tashkilot mulki xisoblanadi va bu ulardan foydalanishni osonlashtiradi Shunday qilib, lokal tarmoqlarning farq qiluvchi belgilari quyidagicha: · uzatishning yuqori tezligi, katta o‘tkazuvchanlik imkoniyati; · uzatishning xato darajasi pastligi (yoki, yuqori sifatli aloqa kanallari). Ma’lumotlar uzatish qo‘yiladigan ehtimolli xatosi 10~7–10~8 bo‘lishi kerak; · effektli, tezlik bilan almashuvni boshqarish mexanizmi. · Chegaralangan, tarmoqga ulanadigan aniq ma’lum bo‘lgan kompyuterlar soni. Lokal tarmoqlar tarmoqdagi hamma kompyuterlarda parallel hisoblash tizimini tashkil etishga imkon yaratadi. Ular yordamida murakkab texnologik tizimlarni yoki bir nechta kompyuterlarda bir vaqtda ilmiy izlanishlar qurilmasida ishlarni boshqarish ham mumkin. Lokal tarmoqlar tarmoqdagi hamma kompyuterlarda parallel hisoblash tizimini tashkil etishga imkon yaratadi. Ular yordamida murakkab texnologik tizimlarni yoki bir nechta kompyuterlarda bir vaqtda ilmiy izlanishlar qurilmasida ishlarni boshqarish ham mumkin. Biroq lokal tarmoqlar ba’zi kamchiliklarga ega, ularni doim esda tutish kerak. Uskunalar sotib olish va tarmoqli dasturli ta’minot, ulanuvchi kabellarni o‘tkazish va personalni o‘qitish qo‘shimcha moddiy xarajatlardan tashqari yana mutaxassis bo‘lishi kerak, u tarmoqni ishlashini nazorat qilib turadi, uni takomillashtiradi, resurslarga kirishni boshqaradi, bo‘lajak nosozliklarni to‘g‘rilaydi yani u tarmoq admi-nistratoridir. Tarmoqlar kompyuterlarni joyini o‘zgartirish, boshqa joyga o‘tkazish imkoniyatlarini chegaralab qo‘yadi, chunki bunda birlashtirilgan kabellarni qaytadan o‘tkazish kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, tarmoqlar kompyuter viruslarini tarqatishga ajoyib muxit hisoblanadi, shuning uchun kompyuterlardan avtonom foydala-nishga qaratadi himoyalash masalalarga ko‘proq etibor berishga to‘g‘ri keladi. Hech narsa bekorga kelmaydi. Tarmoqlar nazariyasini asosiy tushunchalarini eslatib o‘tamiz, ular server va kliyent. Server deb tarmoqni abonenti (uzeli) bo‘lib, boshqa abonentlarga o‘zining resurslarini taqdim etib, o‘zi esa boshqa abonentni resurslardan foydalanmaydi, ya’ni faqat tarmoqga xizmat qiladi. Kompyuter tarmoqlarining topologiyalari Kompyuter tарmоg‘i topologiyasi (yaxlitlash, qiyofalash, tuzilish) deganda tarmoq kompyuterlarini bir-biriga nisbatan fizik joylashtirish va ularni aloqa liniyalari bilan ulashi tushiniladi. Takidlash muhimki, topologiya tushunchasi eng avval lokal tarmoqlarga tegishli bo‘lib, ularda aloqalar tuzulishini oson ko‘rish mumkin. Global tarmoqlarda aloqalar tuzilishi foydalanuvchilardan odatda berkitilgan va unchalik muhim emas, chunki har bir aloqa seansi shaxsiy o‘zini yo‘li bilan bajarilishi mumkin. Asbob – uskunalarga, ishlatiladigan kabel turiga, mumkin bo‘lgan va eng qulay almashuvni boshqaradigan usullariga, ishlash ishonchligiga, tarmoqlarni kengaytirish imkoniyatlariga topologiya talablarini belgilaydi. Garchi tarmoqdan foydalanuvchiga topologiyani tanlash tez – tez bo‘lmasa ham, asosiy topoloiyalarning xususiyatlari, ularning ustunliklari va kamchiliklarini bilishi kerak. Tarmoqning uchta asosiy topologiyalari mavjud: • Shina (bus), bunda hamma kompyuterlar bir aloqa liniyasiga parallel ulanadi va har bir kompyuterdan axborot bir vaqtda hamma qolgan kompyuterlarga uzatiladi • Shina (bus), bunda hamma kompyuterlar bir aloqa liniyasiga parallel ulanadi va har bir kompyuterdan axborot bir vaqtda hamma qolgan kompyuterlarga uzatiladi “Shina” topologiyasi (yoki, yana bir nomi “ummiy shina”) o‘zining tuzilishi bo‘yicha kompyuterlarning tarmoqli asbob – uskunalarining bir xilligi, shuningdek hamma abonentlarning teng huquqligi bilan farq qiladi. Bunday ulanishda kompyuterlar axborotni faqat navbat bo‘yicha uzatishi mumkin chunki aloqa liniyasi bir dona bo‘ladi. Aks holda ustma ust (konflikta, kollizi) tushishi natijasida uzatiladigan axborot buziladi. “Shina” topologiyasi (yoki, yana bir nomi “ummiy shina”) o‘zining tuzilishi bo‘yicha kompyuterlarning tarmoqli asbob – uskunalarining bir xilligi, shuningdek hamma abonentlarning teng huquqligi bilan farq qiladi. Bunday ulanishda kompyuterlar axborotni faqat navbat bo‘yicha uzatishi mumkin chunki aloqa liniyasi bir dona bo‘ladi. Aks holda ustma ust (konflikta, kollizi) tushishi natijasida uzatiladigan axborot buziladi. Shunday qilib, shinada yarim dupleksli (half duplex) almashuv rejimi amalga oshadi (ikki tomonlama, lekin bir vaqtida emas, ketma-ketlikda) “shina” topologiyasida barcha axborotni uzatadigan markaziy abonent yo‘q bu esa uning ishonchliligini oshiradi (axir har qaysi markazning ishlashi buzilganda shu markaz bilan boshqariladigan hamma tizim faoliyatini to‘xtatadi.) Shinaga yangi abonentlarni qo‘shilishi tarmoq ishlab turgan vaqtda ham bo‘lishi mumkin. Ko‘p holatlarda, shinadan foydalanayotganda boshqa topologiyalarga nisbatan ulanadigan kabelni eng kam miqdori talab qilinadi. To‘g‘ri shuni hisobga olish kerakki, har bir kompyuterga (ikkita chettagilardan tashqari) ikkita kabel keladi, bu esa har doim qulay bo‘lavermaydi. Bu holatda bo‘lajak janjallarni hal etish har bir abonentning tar-moqli asbob – uskunalarga yuklanishi sababli “shina” topologiyasida tarmoqli adapter apparaturasi murakkabroq bo‘ladi, boshqa topologiyalarga qaraganda. Biroq, “shina” topologiyali tarmoqlarni keng tarqalgani tufayli (ethernet, arcnet) tarmoqli asbob – uskunalarni narxi uncha yuqori emas. “Shina” topologiyali tarmoqning aloqa liniyalari bo‘yicha o‘tаdigаn axborotli signallar kuchsizlanadi va hech tiklanmaydi, bu esa aloqa liniyalarning yig‘indi uzunligiga qattiq cheklanishlar qo‘yadi, bundan tashqari har bir abonent tarmoqdan uzatuvchi abonentning masofasiga bog‘langan har xil darajali signallar olishi mumkin. “Shina” topologiyali tarmoqning aloqa liniyalari bo‘yicha o‘tаdigаn axborotli signallar kuchsizlanadi va hech tiklanmaydi, bu esa aloqa liniyalarning yig‘indi uzunligiga qattiq cheklanishlar qo‘yadi, bundan tashqari har bir abonent tarmoqdan uzatuvchi abonentning masofasiga bog‘langan har xil darajali signallar olishi mumkin. Tarmoqli asbob – uskunalarning qabul qiluvchi uzellariga qo‘shimcha talablar qo‘yadi. “Shina” topologiyali tarmoq uzunligini uzaytirish uchun ko‘pincha birnechta segmentlar ishlatiladi (ularning har biri shina deyiladi).Maxsus signal tiklagichlari repiterlar yoki qaytargichlari yordamida bir birovi bilan ulanadi. Biroq bunday tarmoq uzunligini uzaytirish cheksiz bo‘la olmaydi, chunki aloqa liniyalari bo‘yicha signallarning tarqalishini oxirgi tezligi bilan bog‘liq cheklanishlari ham bor. • Yulduz (star), bunda bitta markaziy kompyuterga chetda qolgan kompyuterlar ulanadi, shu bilan birga har biri o‘zining alohida aloqa liniyalaridan foydalanadi “Yulduz” yaqqol ajralib turadigan markazli topologiya, bunga barcha qolgan abonentlar ulangan. Barcha axborotlar almashuvi faqat markaziy kompyuter orqali bajariladi, shunday qilib unga juda katta yuklanish yotadi, shuning uchun tarmoqdan tashqari boshqa hech narsa bilan u shug‘ullana olmaydi. Tushunarliki, markaziy аbоnеntning tarmoqli asbob – uskunalari atrofdagi abonentlarning asbob – uskunalarga qaraganda juda murakkab bo‘lishi kerak. Abonentlarning bir xil huquqga egaligi to‘g‘risida bunda gapirib bo‘lmaydi. Odatda, huddi shu markaziy kompyuter eng kuchli bo‘ladi va faqat unga almashuvni boshqarish hamma funksiyalari topshiriladi. “Yulduz” topologiyali tarmoqdа hech qanday mojarolar bo‘lishi mumkin emas, chunki boshqarish to‘liq markazlashgan. “Yulduz” yaqqol ajralib turadigan markazli topologiya, bunga barcha qolgan abonentlar ulangan. Barcha axborotlar almashuvi faqat markaziy kompyuter orqali bajariladi, shunday qilib unga juda katta yuklanish yotadi, shuning uchun tarmoqdan tashqari boshqa hech narsa bilan u shug‘ullana olmaydi. Tushunarliki, markaziy аbоnеntning tarmoqli asbob – uskunalari atrofdagi abonentlarning asbob – uskunalarga qaraganda juda murakkab bo‘lishi kerak. Abonentlarning bir xil huquqga egaligi to‘g‘risida bunda gapirib bo‘lmaydi. Odatda, huddi shu markaziy kompyuter eng kuchli bo‘ladi va faqat unga almashuvni boshqarish hamma funksiyalari topshiriladi. “Yulduz” topologiyali tarmoqdа hech qanday mojarolar bo‘lishi mumkin emas, chunki boshqarish to‘liq markazlashgan. Agar kompyuterlarni ishdan chiqishiga yulduzni mustaxkamligi to‘g‘risida gap ketsa, bunda atrofdagi kompyuterni ishdan chiqishi tarmoqning qolgan qismlarini ishlashiga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi, lekin markaziy kompyuterni har qanday ishdan chiqishi tarmoqni butunlay ishdan chiqaradi. Shuning uchun markaziy kompyuterni va uning tarmoqli apparturalarini ishonch-liligini oshirish uchun maxsus choralar ko‘rilishi kerak. Har qanday kabelni uzilishi yoki undagi qisqa tutashuv “yulduz” topologiyasida faqat bitta kompyuter bilan almashuv buziladi, boshqa kompterlar esa normal holatda ishini davom ettirishi mumkin. Shinaga qaraganda yulduzda har bir aloqa liniyasida faqat ikkiga abonent turadi: markaziy va atrofdagilardan bittasi. Ko‘pincha ular-ning ulanishi uchun aloqa liniyasini ikkitasi ishlatiladi, ularning har biri axborotni faqat bir yo‘nalishda uzatadi. Shunday qilib, har bir aloqa liniyasida bitta qabul qiluvchi (pryomnik) va bitta uzatuvchi (peredatchik) mavjud. Shina bilan solishtirganda buning hammasi tarmoqli asbob – uskunalarni sezilarli soddalashtiradi va qo‘shimcha tashqi terminatorlarni qo‘llashdan ozod qiladi. “Shina” ga qaraganda aloqa liniyalarda signallarni so‘nish muammosi “yulduzda” oddiy hаl etiladi, chunki har bir priyomnik doim bir darajali signal qabul qiladi. “Yulduz ” topologiyasini jiddiy kamchiligi abonentlar soni qattiq cheklangan. Odatda markaziy abonent 8-16 dan oshmagan atrofdagi abonentlarga xizmat ko‘rsatadi. Shinaga qaraganda yulduzda har bir aloqa liniyasida faqat ikkiga abonent turadi: markaziy va atrofdagilardan bittasi. Ko‘pincha ular-ning ulanishi uchun aloqa liniyasini ikkitasi ishlatiladi, ularning har biri axborotni faqat bir yo‘nalishda uzatadi. Shunday qilib, har bir aloqa liniyasida bitta qabul qiluvchi (pryomnik) va bitta uzatuvchi (peredatchik) mavjud. Shina bilan solishtirganda buning hammasi tarmoqli asbob – uskunalarni sezilarli soddalashtiradi va qo‘shimcha tashqi terminatorlarni qo‘llashdan ozod qiladi. “Shina” ga qaraganda aloqa liniyalarda signallarni so‘nish muammosi “yulduzda” oddiy hаl etiladi, chunki har bir priyomnik doim bir darajali signal qabul qiladi. “Yulduz ” topologiyasini jiddiy kamchiligi abonentlar soni qattiq cheklangan. Odatda markaziy abonent 8-16 dan oshmagan atrofdagi abonentlarga xizmat ko‘rsatadi. Agar bu chegarada yangi abonentlarni ulash juda oddiy bo‘lsa, lekin bundan oshib ketganda umuman mumkin emas. To‘g‘ri, gohida yulduzda qo‘shib borish imkoniyati ko‘zda tуtilgаn, ya’ni atrofdagi abonentlardan bittasini o‘rniga yana bitta markaziy abonentni ulash (natijada bir nechta bir birovi bilan ulangan yulduzlar topologiyasi paydo bo‘ladi). Yulduz aktiv, faol nom bilan yuritiladi, yoki haqiqiy yulduz. Passiv yulduz degan topologiya ham bor, u faqat tashqi ko‘rinishidan yulduzga o‘xshaydi (4-rasm). U bugungi kunda aktiv yulduzga qaraganda ko‘proq tarqalgan. Aytish kerakki, bugungi kunda eng mashhur ethernet tарmоg‘idа u ishlatiladi. Tarmoq markazida shu topologiyali kompyuter emas, balki konsentrator, yoki xab (HUB), repiterga o‘xshab o‘sha funksiyani bajaradigan joylashtiriladi. U kelayotgan signallarni tiklaydi va ularni boshqa aloqa liniyalarga uzatadi. Kabellarni joylashtirish haqiqiy yoki aktiv yulduzga o‘xshasa ham, haqiqatda biz shinali topologiyasiga o‘xshab ish yuritamiz, chunki har qaysi kompyuterdan axborot bir vaqtda boshqa qolganlarga uzatiladi, markaziy abonent esa bo‘lmaydi. Tabiyiki, passiv yulduz oddiy shinaga qaraganda qim-matroq bo‘ladi, chunki bunda yana kansentrator ham kerak bo‘ladi. Ammo u yulduzning afzalliklari bilan bog‘liq bir qator qo‘shimcha imkoniyatlarni taqdim etadi. Huddi shuning uchun oxirgi vaqtda passiv yulduz haqiqiy shinani ko‘proq siqib chiqarayapti, chunki u kam perspektivali topologiya hisoblanadi. Halqa (ring), bunda har bir kompyuter axborotni har doim faqat bitta zanjirda kelayotgan kompyuterga uzatadi, axborotni esa faqat zanjirdagi oldinda kelayotgan kompyuterdan oladi va bu zanjir “halqa” bo‘lib birlashgan Yulduz” turidagi barcha topologiyalarning umumiy kamchiligi boshqa topologiyalarga qaraganda juda katta kabel sariflanishidir. Masalan, agar kompyuterlar bir chiziqda joylansa, “yulduz” topologiyasi tanlanganda “shina” topologiyasiga qaraganda bir necha martta ko‘p kabel talab qilinadi. Bu hamma butun tarmoqning narxiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. “Halqa” – bu topologiya, bunda har bir kompyuter faqat ikkitasi boshqalari bilan aloqa liniyalari bilan ulangan. Faqat u biridan axborot oladi, ikkinchisiga esa – faqat uzatadi. Yulduz” turidagi barcha topologiyalarning umumiy kamchiligi boshqa topologiyalarga qaraganda juda katta kabel sariflanishidir. Masalan, agar kompyuterlar bir chiziqda joylansa, “yulduz” topologiyasi tanlanganda “shina” topologiyasiga qaraganda bir necha martta ko‘p kabel talab qilinadi. Bu hamma butun tarmoqning narxiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. “Halqa” – bu topologiya, bunda har bir kompyuter faqat ikkitasi boshqalari bilan aloqa liniyalari bilan ulangan. Faqat u biridan axborot oladi, ikkinchisiga esa – faqat uzatadi. Har bir aloqa liniyasida, yulduz holatiga o‘xshab, faqat bitta (peredatchik) uzatuvchi va bitta (priyomnik) qabul qiluvchi ishlaydi. Bu tashqi terminallarni qo‘llashdan ozod qiladi. Halqani muhim xususiyati shundaki, har bir kompyuter unga keladigan signalni tiklaydi, yani repiter rolini o‘ynaydi, shuning uchun halqaning hamma joyida signalni so‘nishi hech qanday ahamiyati yo‘q, muhimi faqat halqaning qo‘shni kompyuterlar orasidagi so‘nishidir. Bu holatda аniq ajratilgan markaz yo‘q, hamma kompyuterlar bir xil bo‘lishi mumkin. Ammo, ko‘pincha halqada maxsus abonent ajratiladi, u almashuvni boshqaradi yoki nazorat qiladi. Tushunarliki, bunday boshqaradigan abonentni borligi tarmoq ishonchliligini pasaytiradi, chunki uning ishdan chiqishi tezda barcha almashuvni falaj qilib qo‘yadi. Mamlakatimizning global axborot makoniga kirishi so'nggi axborot texnologiyalarini, birinchi navbatda, kompyuter tarmoqlarini keng qo'llashni talab qiladi. Shu bilan birga, foydalanuvchi qobiliyatlari sezilarli darajada oshirilib, o'z mijozlariga xizmat ko'rsatish va o'z tashkiliy va iqtisodiy vazifalarini hal etishda sifat jihatidan o'zgartirildi. Zamonaviy kompyuter tarmoqlari - ular o'rtasidagi o'zaro munosabatlar bo'lmasa, shaxsiy kompyuterlar tarmog'ining tarkibiy qismlarining oddiy miqdoridan mos ko'rsatkichlarni sezilarli darajada oshiradigan tizim bo'lganligini ta'kidlash o'rinli. Kompyuter tarmoqlarining afzalliklari kredit va moliya sohasidagi axborot tizimlarida, davlat organlari va Lokal hokimiyat organlari, korxonalar va tashkilotlarda keng tarqalishiga olib keldi. Shuning uchun, ushbu ishning maqsadi kompyuter tarmoqlarini qurish va ishlash asoslari bilan tanishish, bu maqsadga erishish uchun bir qator muammolarni hal qilish zarur: -Kompyuter tarmoqlari bilan tanishish, ularning xususiyatlarini va farqlarini ta'kidlash; -Qurilish tarmoqlarini asosiy usullari (tarmoq topologiyasi) ning xususiyatlari;-Tarmoq resurslariga ruxsatsiz kirishdan himoya qilish usullari bilan tanishish; -Tarmoqda foydalanuvchilarning kelishilgan o'zaro ta'sirini ta'minlaydigan asosiy tarmoq protokollarining qisqacha tavsifi; Lokal tarmoqlarni tashkil etishning nazariy asoslari Lokal tarmoq - axborot, hisoblash, ta'lim va boshqa vazifalarni birgalikda hal qilish uchun bir-biridan (odatda shu binoda) bir-biridan qisqa masofada joylashgan bir nechta kompyuterlar birlashmasi. Kichik bir lokal tarmoqda 10-20 ta kompyuter bo'lishi mumkin, juda katta darajadagi lokal tarmoqlarda esa - 1000 ga yaqin. Lokal tarmoqlarni tashkil qilish. Kompyuterlarni bir-biriga ulashning turli xil usullari mavjud bo'lsa-da, asosan ikkita kompyuter tarmoqlari mavjud: peer-to-peer tarmoq va mijoz-server tarmog'i. Peer-to-peer network - teng huquqli kompyuterlar assotsiatsiyasi. Odatda, peer-to-peer tarmog'i 10 dan ortiq kompyuterni birlashtiradi va uylarda yoki kichik idoralarda tashkil etiladi. Tarmoqli mijoz-server maktablarda, biznesda yoki kutubxonalarda, uyda emas, ko'proq joylarda. Ushbu turdagi tarmoqlarda, server deb ataladigan kompyuter, tarmoqning yuragi hisoblanadi. Ma'lumot va resurslarni saqlaydi va ularni ushbu tarmoqdagi boshqa kompyuterlarga taqdim qiladi. Ushbu axborotni olish uchun tarmoqdan foydalanadigan kompyuterlarning qolgan qismiga mijozlar deyiladi. Mijoz-server tarmoqlari o'ndan ortiq kompyuterlarni tarmoqqa ulashning eng yaxshi variantidir. Ular qimmatroq, lekin katta hajmdagi ma'lumotlarni saqlash zarur bo'lgan hollarda bu eng yaxshi tanlovdir. Bugungi kunda mutaxassislar va biznes vakillari kompaniyadagi yagona axborot muhitini yaratishning eng samarali usulida Lokal tarmoqlarni qurishni e'tirof etdilar. Lokal tarmoq (LAN) - umumiy resurslarni taqsimlashga qodir bo'lgan bir-biriga ulangan kompyuterlar guruhi. Ma'lumotlar paketlar shaklida uzatiladi va bu jarayonni nazorat qilish uchun turli xil texnologiyalar qo'llaniladi. Hozirgi kunda eng ommalashgan texnologiya Ethernet - kabel orqali ma'lumotlarni uzatish texnologiyasi. Simli tarmoqdagi ma'lumotlarni uzatish kanalining jismoniy muhiti kabellar, odatda burmalangan juftlik yoki optik tolali kabel. Kompaniyadagi yagona axborot maydoni - uning xodimlari - tarmoq foydalanuvchilari - ma'lumotlarni tez almashishi, turli resurslar va qurilmalarni birgalikda ishlatish va korxona uchun asosiy faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun zarur bo'lgan boshqa ko'plab tadbirlarni amalga oshirish hisoblanadi. Lokal tarmoqlarning biznes uchun asosiy afzalliklari: • Kompaniya xodimlarining umumiy resurslarga - hujjatlar, ma'lumotlar bazalari va boshqalarga uzluksiz kirishini ta'minlash, vaqtni tejash va xodimlar o'rtasida aloqa darajasini yuqori darajada ta'minlash; • Ofis jihozlarini almashish imkoniyati - printerlar, fakslar, skanerlar, nusxa ko'chirish qurilmalari, qo'shimcha qurilmalarni xarid qilishda sizga yordam beradi; • Ish joylari va asbob-uskunalarni qulaylik va osonlik bilan ta'minlash, kompaniya xodimlarining xarajatlarini kamaytirish; • Ma'lumotlarni muhofaza qilish tizimlaridan foydalanish orqali muhim biznes ma'lumotlarining xavfsizligini yaxshilash. ALP Group kompaniyasining mutaxassislari zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda lokal telefon tarmog'ini tashkil etish va qurish bo'yicha ishlarni amalga oshirmoqda va lokal biznes uchun muhandislik tizimlarini ko'p yillar davomida yaratishda, texnik xizmat ko'rsatishda va texnik qo'llab-quvvatlashda katta tajribaga ega. Lokal tarmoq yaratish - kasbiy tayyorgarlik va malaka darajasini yuqori darajada talab qiluvchi mas'uliyatli jarayon. Zero, butun kompaniyaning barqaror ishlashi LANning barqarorligiga bog'liq. Lokal tarmoqlar uchun asosiy talablar: • boshqarish qulayligi; • tashqi va ichki xavflardan ishonchli himoya; • kabellar va qurilmalarning eng mashhur turlari uchun moslashtirish; • zaxira kanallarning mavjudligi va ularni yanada kengaytirish va optimallashtirish uchun salohiyati; Kompyuter tarmoqlarini qurish bosqichlari: -Umumiy muhokama. Unda lokal tarmoqni qurish rejalashtirilayotgan hududni o'rganish, mijoz bilan bajaradigan vazifalarni muhokama qilish, texnik xususiyatlarni shakllantirish va jihozlarni tanlash rejalashtirilgan. -Kabel liniyalarini o'rnatish va sozlash. Ushbu bosqichda kabel yotqiziladi, undan keyin uskunani o'rnatish va keyin sozlash, dasturiy ta'minot va ma'lumotlar muhofazasi tizimlari amalga oshiriladi. -Tekshirish.Bunda LAN ishlashi, barqarorligi, xavfsizligi va qabul qilingan me'yorlar va sifat standartlariga muvofiqligini nazorat qiladi. -Kafolat va kafolatdan keyingi xizmat. Tarmoq va uskunalarni ta'mirlash va ta'mirlashni qo'llab-quvvatlash va amalga oshirish. -Lokal tarmoqlarni tashkil etish tamoyillari. LANda axborot almashinuvi protokol deb ataladigan ma'lum qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi. Turli xil protokollar bir xil turdagi aloqa turlarini tasvirlaydi. Bunday holatda, ular birgalikda qabul qilinib, ular protokol to'plamini tashkil qiladi. Lokal tarmoqqa ulangan ish stantsiyalari bir-biriga bog'liq bo'lishi mumkin. Tarmoq konfiguratsiyasi yoki uning elementlarini ulash usuli topologiya deb ataladi. Mutaxassislar lokal kompyuter tarmog'i - "yulduz", "shina" va "xalqasimon" qurilishida kompyuterlarni birlashtirish bo'yicha uchta asosiy sxemani aniqlaydi. "Yulduz". Eng keng tarqalgan. Topologiyadan foydalanganda, har bir tugun (alohida ish stantsiyasi) o'z kabelidan foydalangan holda LANga ulanadi, ulardan biri ulagichi tarmoq adapteriga va ikkinchisini markazga ulangan. Ushbu tamoyilga muvofiq yaratilgan tarmoqning ishlashi kompaniyaga bir qancha muhim afzalliklarni beradi: • yangi ish joylarini kiritish uchun juda kam xarajat (taxminan 1000 ga yaqin); • kompyuterlarning mustaqil ishlashi: agar ulardan biri muvaffaqiyatsiz bo'lsa, qolganlari ishlarini davom ettiradi. Shuni ta'kidlash kerakki, yulduz topologiyasi o'zining kamchiliklariga ega. Agar uyadagi nuqson bo'lsa, unga ulangan stantsiyalar ham ishlashi mumkin emas. Bundan tashqari, "yulduz" tipidagi lokal tarmoqni yaratishda ancha uzunlikdagi kabel yo'nalishi talab qilinishi mumkin. "Shina". Topografiya ma'lumotlariga ishlaydigan stansiyalar orqali parallel ravishda ulangan (asosiy kabel). Biroq, ma'lumot talab qilingan IP-manzilga ega bo'lgan faqatgina so'rovchi ma'lumotni oladi. Lokal kompyuter tarmog'ini tashkil qilish prinsipining buzilishi, agar bitta kompyuterning orqa miya bilan bog'langanligi muvaffaqiyatsiz bo'lsa, boshqalari muvaffaqiyatsiz bo'ladi. "Shina" tipidagi konfiguratsiya har doim korxona talablarining LAN ishlash darajasiga javob bera olmasligini hisobga olishi kerak. "Xalqasimon". Bu kompyuterni ketma-ket bir-biriga ulash va bir tomonlama signalni aylantirish usuli. Aslida, har bir kompyuter signalni takrorlaydi va kuchaytiradi, uni tarmoq orqali uzatadi. Ushbu sxemaning kamchiliklari ham bor: agar bitta ishchi stantsiyasi bajarilmasa, butun tarmoq jarayoni to'xtatiladi. Shuningdek, umumiy uzunlikning cheklanishi ham diqqatga sazovordir. Shu bilan birga, ushbu topologiyaning muhim afzalligi kabelni yotqizish paytida jihozga yukni maqbul muvozanatlash va qulaylik deb hisoblanishi mumkin. LAN tashkil qilish uchun eng mos topologiya har doim alohida tanlanadi. Asosiy tanlov mezonlari - kompaniyaning o'ziga xos ehtiyojlari. Ko'p ishlatiladigan sxema turli xil topologiyalarning birikmasidir. Misol uchun, qor qoplami konfiguratsiyasi yuqori qavatli binolarda qo'llaniladi. Mahalliy tarmoqni yaratish printsipi bilan kompaniyaning turli xil ishchi guruhlari va umumiy markaz serverlari uchun fayl-serverlardan foydalanish kerak. LAN xususiyatlari. Korxonalarda mahalliy tarmoqlar bir nechta shaxsiy kompyuterlarni bir guruhga birlashtiradigan ishchi guruhlarni tashkil qilish bilan tavsiflanadi. LANning butun yoki uning bir qismini uzluksiz ishlashi uchun tarmoq administratorlari javobgardirlar. Murakkab tarmoqlarda ma'murlarning huquqlari qat'iy tartibga solinadi va tarmoq administratorlari guruhining har bir a'zosining harakatlari ham qayd etiladi. Mahalliy tarmoqni yaratish ko'pincha Ethernet texnologiyasi (kabel) asosida amalga oshiriladi. Oddiy tarmoqlarni tashkil qilish uchun router, modem, kommutator va tarmoq adapteridan foydalaniladi. An'anaviy lokal tarmoqlarda statik yoki dinamik marshrutizatsiyadan foydalanish odatiy holdir. LANni qurish odatda OSI tarmoq modelining ikkita boshlang'ich qatlami - kanal yoki jismoniy texnologiyalarni qo'llashni o'z ichiga oladi. Ularning faoliyati, eng keng tarqalgan topologiyalardan biri - "xalqasimon", "yulduzsimon" yoki "shina" ishlarida ishlash uchun yetarli. Korporativ tarmoqni qurishda foydalaniladigan kompyuterlar yuqori darajadagi protokollarni qo'llab-quvvatlaydi. Boshqa protokollar o'rnatilishi va tarmoq tugunlariga qo'shilishi mumkin, ammo ularning yordami bilan amalga oshiriladigan funktsiyalar endi LAN bilan bevosita bog'liq bo'lmaydi. Lokal tarmoqlarning dasturiy ta’minoti haqida Autentifikatsiya va avtorizatsiya. Kerberos tizimi. Kerberos yirik tarmoqlarda autentifikatsiya va avtorizatsiya vazifalarini markazlashtirilgan tarzda hal qilish uchun mo'ljallangan tarmoq xizmati. U ko'plab mashhur operatsion tizimlar muhitida ishlashi mumkin. Bu juda murakkab tizimning asosi bir necha oddiy tamoyillardan tashkil topgan: Kerberos xavfsizlik tizimidan foydalanadigan tarmoqlarda mijozlar va tarmoq serverlari o'rtasidagi barcha autentifikatsiyalash jarayonlari, autentifikatsiya jarayonining har ikki tomonidan ishonchli vositachi orqali amalga oshiriladi va nazoratchi Kerberos tizimining o'zi hisoblanadi.Kerberos tizimida, mijoz chaqirgan har bir xizmatga kirish uchun uning haqiqiyligini isbotlashi kerak. Tarmoqda joylashgan barcha ma'lumotlar almashinuvi shifrlash algoritmi yordamida xavfsiz amalga oshiriladi. Tarmoq xizmatlari Kerberos mijoz-server arxitekturasida qurilgan bo'lib, u eng murakkab tarmoqlarda ishlaydi. Kerberos mijozi tarmoqdagi barcha kompyuterlarda tarmoq xizmatiga ulanishi mumkin. Bunday hollarda Kerberos mijozi foydalanuvchi nomidan Kerberos serveriga murojaat qiladi va Kerberos tizimining vazifalarini amalga oshirish uchun zarur bo'lgan suhbatni saqlaydi. Shunday qilib, Kerberos tizimida quyidagi ishtirokchilar mavjud: Kerberos server, Kerberos mijozi va resurs serverlari. Kerberos mijozlari tarmoq resurslariga - fayllar, ilovalar, printerlar va boshqalarga kirishga harakat qilmoqda. Ushbu ruxsat birinchi navbatda faqat yuridik foydalanuvchilarga berilishi mumkin, ikkinchidan, foydalanuvchi tegishli resurs serverining avtorizatsiya xizmatlari tomonidan aniqlangan vakolatga ega bo'lsa - fayl-server, dastur-server, bosib chiqarish serveri. Biroq, Kerberos tizimida, manba serverlari "to'g'ridan-to'g'ri" mijozlar so'rovlarini qabul qilishlariga ruxsat berilmaydi, faqat Kerberos serverining ruxsatisiz mijozlar so'rovini ko'rib chiqishlari mumkin. Shunday qilib, mijozning Kerberos tizimidagi resursga bo'lgan yo'llari uch bosqichdan iborat: Mijozning qonuniyligini aniqlash, tarmoqqa mantiqiy kirish, resursga kirish jarayonini davom ettirish uchun ruxsat olish. -Resurs serveriga kirish uchun ruxsat olish. -Resursga kirish uchun ruxsat olish. Kerberos tizimining zaifliklari orasida tizimning barcha maxfiy kalitlarini markazlashtirilgan holda saqlashda. Xavfsizlik tizimidagi barcha ma'lumotlarning konsentratsiyalanganligi sababli, Kerberos serveriga muvaffaqiyatli hujum, butun tarmoqning axborot muhofazasi qulashi sabab bo'ladi. Shu bilan bir qatorda yechim, maxfiy kalitlarni tarqatilgan saqlash bilan xarakterlangan, bog'langan kalitlarga ega bo'lgan shifrlash algoritmlaridan foydalanishga asoslangan tizim bo'lib xizmat qiladi. Kerberos tizimining yana bir zaifligi Kerberos orqali olingan ushbu dasturlarning manba kodlari mos ravishda o'zgartirilishi. Bunday o'zgarishga dasturning "kerberizatsiyasi" deyiladi. Ba'zi sotuvchilar o'zlarining "kerberli" versiyalarini sotadilar. Biroq bunday versiya va manba kodi bo'lmasa, Kerberos bunday dasturga kirishni ta'minlay olmaydi. Tarmoq protokollarini o'rnatish va sozlash. NetBEUI rivojlangan NetBIOS interfeysi. Dastlab NetBEUI va NetBIOS yaqindan bog'liq edi va bir protokol sifatida ko'rib chiqildi, keyin ishlab chiqaruvchilar ularni ajratib oldi va endi ular alohida ko'rib chiqiladi. NetBEUI barcha Microsoft tarmog'i mahsulotlari bilan birga keladigan kichik, tezkor va samarali transport qatlami protokoli. NetBEUI imtiyozlari kichik hajmdagi ma'lumotlar, yuqori ma'lumotlar uzatish tezligi va barcha Microsoft tarmoqlari bilan mos kelishini o'z ichiga oladi. Asosiy kamchilik, u marshrutlashni qo'llab-quvvatlamaydi, chunki bu cheklash barcha Microsoft tarmoqlari uchun qo'llaniladi. Xerox Network System (XNS) Xerox tomonidan o’zining Ethernet tarmoqlari uchun ishlab chiqildi. Uning keng tarqalgan usuli 1980-yillarda boshlangan, biroq u asta-sekin TCP / IP protokoli bilan almashtirildi. XNS - bu katta va sekin protokoldir va u tarmoq trafigini oshiradigan ko'plab efir xabarlarini ham ishlatadi. OSI protokollar steki, bu yerda har bir protokol OSI modelining muayyan darajasiga to'g'ri keladi. Ushbu to'plam IEEE Project 802 protokollari, sessiya darajasidagi protokol, vakolatli qatlam va bir nechta ilova darajasidagi protokollarni o'z ichiga oladi. Tarmoqning barcha funktsiyalari, jumladan, faylga kirish, bosma va boshqalarni ta'minlaydi. Ayniqsa, IPX / SPX protokollari haqida to’xtalib o’tishimiz lozim. Ushbu ketma-ketlik 1980-yillarning boshida o'zining NetWare tarmoq operatsion tizimi uchun ishlab chiqilgan Novell protokolining asl protokoli. Yig'ma nomini bergan Internetwork Packet Exchange (IPX) va Sequenced Packet Exchange (SPX) protokollari IPX / SPXga qaraganda kamroq tarqalgan Xerox XNS protokollarini to'g'ridan-to'g'ri moslashtiradilar. O'rnatish soni bo'yicha IPX / SPX protokollari etakchilikda va NetWare OS operatsion tizimi 65% global miqyosda o'rnatish ulushi bilan etakchi mavqeiga ega bo'lishi bilan ko’rishimiz mumkin. Jismoniy va ma'lumotlar havolasi qatlamlarida Novell tarmoqlarida ushbu qatlamlarning barcha mashhur protokollari (Ethernet, Token Ring, FDDI va boshqalar) ishlatiladi. Novell to'plamidagi tarmoq darajasida, IPX protokoli va RIP va NLSP ma'lumot almashish protokollariga ishlaydi. IPX, Novell tarmoqlarida paketlarni yo'naltirish va yo'naltirish bilan shug'ullanadigan protokoldur. IPX marshrutizatsiya echimlari paketning sarlavhasidagi manzil maydonlariga va marshrutlash axborot almashuvi protokollaridan olingan ma'lumotlarga asoslanadi. Misol uchun, IPX, maqsad kompyuterga yoki keyingi yo'riqnoma uchun paketlarni yuborish uchun RIP protokoli yoki NetWare Aloqa Davlat bayonnomasi (NLSP) tomonidan taqdim etilgan ma'lumotlardan foydalanadi. IPX protokoli faqat datagramli xabar usulini qo'llab-quvvatlaydi, buning natijasida hisoblash resurslarini iqtisodiy ravishda sarflaydi. IPX protokoli uch funktsiyani ta'minlaydi: manzilni belgilash, marshrutni o'rnatish va datagramlarni yuborish.Novell stoli OSI modelining transport qatlami SPX protokoliga mos keladi, bu xabarlarni aloqalarni o'rnatish bilan birga uzatadi.Yuqori ilova, vakil va sessiya saviyasidagi NCP va SAP protokollari ishlaydi. NetWare Core Protocol (NCP), NetWare server va ish stantsiyani qobig'i o'rtasidagi ta'sir o'tkazish protokoli. Ushbu dastur darajasi protokoli OSI modelining yuqori darajalarida mijoz-server arxitekturasini amalga oshiradi. Bu protokol ish to'lqinning vazifalari serverga ulanish ishlab chiqaradi bilan, server mahalliy haydovchi harfi bilan katalog ko'rsatadi, server fayl tizimi ko'rib o'chirilgan fayllarni nusxa, ularning xususiyatlari, o'zgartirish va shunga o'xshash, va ish stantsiyalari o'rtasida tarmoq printer ajratish amalga oshiradi. SAP (Service Advertising Protocol) xizmati reklama protokoli RIP protokoliga kontseptual o'xshaydi. RIP routerlarga marshrutizatsiya ma'lumotlarini almashishga imkon berganidek, SAP tarmoq qurilmalariga mavjud tarmoq xizmatlari haqida ma'lumot almashish imkonini beradi. Serverlar va marshrutizatorlar o'z xizmatlarini va tarmoq manzillarini reklama qilish uchun SAP dan foydalanadilar. Dastani protokoli tarmoq qurilmalariga tarmoqdagi xizmatlarning mavjudligi haqidagi ma'lumotlarni doimiy ravishda o'zgartirish imkonini beradi. Dastlab, serverlar tarmoqning qolgan qismini o'z xizmatlari haqida ogohlantirish uchun SAP dan foydalanadilar. Server tugatilsa, tarmoq xizmatlarini to'xtatish haqida xabar berish uchun SAP dan foydalanadi. Novell tarmoqlarida NetWare 3.x serverlari har daqiqada SAP adabiyotlarini yuboradilar. SAP paketlari tarmoqni tubdan yopishtirmoqda, shuning uchun global ulanishlarga yo'naltirilgan ruterlarning asosiy vazifalaridan biri SAP paketlari va RIP paketlarini trafikni filtrlashdir. IPX / SPX stektsiyasining xususiyatlari NetWare OS tizimining o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqadi, ya'ni o'zining dastlabki versiyalarining oddiy mahalliy tarmoqlarda ishlaydigan oddiy tarmoqlardagi shaxsiy kompyuterlardan iborat bo'lgan yo'nalishlariga yo'naltirilgan. Shunday ekan, Novell protokollari kerak edi, uni amalga oshirish zarur bo'lgan minimal RAM miqdorini talab qildi va tezda kichik hisoblash quvvatini qayta ishlovchi protsessorlarga ishlaydi. Natijada IPX / SPX to'plamlari protokoli yaqin vaqtgacha mahalliy tarmoqlarda va katta korporativ tarmoqlarda juda yaxshi ishladi, chunki ular bu stackning bir nechta protokollari (misol uchun, mijozlar o'rtasida muloqot o'rnatish) uchun keng tarqalgan bo'lib foydalaniladigan adabiyot paketlari bilan asta-sekin global aloqa orqali haddan tashqari yuklangan. va serverlar). Bu haqiqat, va IPX / SPX suyakka Novell mulki hisoblanadi, va uni amalga oshirish uchun uzoq vaqt davomida uning litsenziya olish kerak, aslida, u faqat NetWare tarmoqlari tarqalishini chegaralaydi. Biroq, NetWare 4.0ni chiqarish vaqtida, Novell korporativ tarmoqlarda ishlashga moslashishga qaratilgan protokollariga katta o'zgarishlar kiritdi va davom etmoqda. ShHT UNIX, Sun Solaris, Microsoft Windows NT - Endi IPX / SPX to'p NetWare, balki bir necha boshqa mashhur tarmoq operatsion tizimlarida nafaqat amalga oshirilmoqda. Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar: 1.Герасименко В.Г., Нестеровский И.П., Пентюхов В.В. и др. Вычислительные сети и средства их защиты: Учебное пособие/ Герасименко В.Г., Нестеровский И.П., Пентюхов В.В. и др. – Воронеж: ВГТУ, 1998. – 124 с. 2.Камалян А.К., Кулев С.А., Назаренко К.Н. и др. Компьютерные сети и средства защиты информации: Учебное пособие /Камалян А.К., Кулев С.А., Назаренко К.Н. и др. – Воронеж: ВГАУ, 2003.-119с. 3.Малышев Р.А. Локальные вычислительные сети: Учебное пособие/ РГАТА. – Рыбинск, 2005. – 83 с. 4.Олифер В.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы /В.Г. Олифер, Н.А. Олифер. – СПб.: Питер, 2002.- 672 с.: ил. 5. A Practical Guide to Fedora and Red Hat Enterprise Linux, fifth edition, Mark G. Sobell, U.S. Corporate and Government Sales. 6. A-Practical-Guide-to-Linux-Commands-Editors-and-ShellProgramming-2nd-Edition. 7. A Practical Guide to Linux Commands, Editors, and Shell Programming, second edition. Internet saytlari: 1.https://nauchniestati.ru 2. http://www.alp-scs.ru/news/postroenie-lokalnyix-setej.html 3. http://opensource.com 4. http://distrowatch.com 5. http://fedora.com 7. http://ubuntu.com 6. http://debian.com 9. http://www.wikipedia.org 7.http://www.intuit.ru Yüklə 92,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|